Różnorodność tematów i artyzm liryki Asnyka

Adam Asnyk w swoich utworach dążył do połączenia tradycji romantycznych, programu pozytywistycznego oraz ideałów demokratycznych. Ważną pozycję zajmują też postęp i ewolucja. Często określany jest jako poeta antypozytywistyczny. Głównymi tematami są: tradycje literackie i stosunek do starego społeczeństwa, problem postępu, problem życia i śmierci. Często pojawia się tematyka miłosna i opisy tatrzańskiej przyrody górskiej (wyprzedził epokę). Asnyk jest za ewolucyjnym rozwojem społeczeństwa. Uważa, że przeszłość nie wróci i trzeba iść naprzód z nowym pokoleniem, a nie wracać uporczywie do tego, co było (wiersz "Daremne żale, próżny trud"). W wierszu "Do młodych" zwraca się bezpośrednio do pozytywistów, aby szukali nowych możliwości poznania, które są nieograniczone. Wskazuje młodym, że powinni zająć się odkrywaniem świata, jednak chce, aby szanowali tradycję i nie zapominali o niej. W obu tych wierszach zawarte są poglądy pozytywistów, ale uzupełnione o zasady funkcjonowania literatury romantycznej w teraźniejszości. I tak np. widoczne są wpływy twórczości Słowackiego w wierszu "Ach, jak mi smutno", który cały przepełniony jest smutkiem, a jego bohater oskarża przeszłość o to, że nic mu się nie udaje. W wierszu pt. "Limba" Asnyk zawarł opis przyrody tatrzańskiej, a tytułowa limba symbolizuje człowieka, który dzięki swojej pracy i wytrwałości wyniesiony został ponad innych i nie chce się zrównać z tymi niższymi. Jest on niejako przedstawicielem starego pokolenia, które, mimo zagrożenia, nie chce prosić o litość. Limba jest szlachetna, wyniosła, wspaniała. Może ona być także symbolem sytuacji Polski - w zaborach starano się zniszczyć wysokie rody i bogate warstwy społeczne. Asnyk podkreśla, że będą one walczyć o swoje przetrwanie i nie poddadzą się. W sonetach z cyklu "Nad Głębiami" Asnyk mówi o życiu i śmierci ojczyzny i o narodzie. Wyraźnie nawiązuje do ewolucjonizmu, gdyż, według niego, śmierć jest etapem przejściowym z formy niższej do wyższej. Asnyk jest przeświadczony, że naród musi się odrodzić, jednocześnie zmieniając się, ale ideały muszą przetrwać. Naród trwać będzie i nie zginie, dopóki nie odrzuca najważniejszych ideałów i dopóki wierzy w siebie, ale gdy zwątpi w swoją siłę, przyniesie mu to klęskę. Tematyka tych sonetów jest w pewnym sensie patriotyczna, ale przede wszystkim nastrojowa i moralistyczna. W wierszu "Przed jutrem" Asnyk opiera swoje poglądy na konieczności ewolucyjnych przemian społeczeństw, narodów i idei. Ubolewa nad przeszłością i cieszy się z postępu nowych ideałów i nowej epoki. Droga ku lepszej przyszłości nie jest bez ofiar, ponieważ jest to droga ewolucji. Przyszłość zrodziła się z przeszłości, jest jej kontynuacją i dziedzictwem. Asnyk uznaje konieczność przemian, ale jednocześnie obawia się ich. Widoczne jest rozdarcie wewnętrzne poety, który nie potrafi się zdecydować czy przyjąć postawę romantyka, czy pozytywisty. Wiersze o tematyce miłosnej zawierają fascynację naturą i jej pięknem. Jest to liryka refleksyjna. Autor zastanawia się nad zasadnością bytu człowieka na ziemi. Właśnie takim przykładem jest wiersz "Między nami nic nie było". Uczucie w nim przedstawione Asnyk opisał jak zjawisko przyrody. Jest ono wszechobecne i ulotne. Opisując tę miłość, odwołuje się do zmysłów czytelnika. Poezja Asnyka nie jest programowa. Wyraźny jest w niej wpływ epoki poprzedniej na język i styl (występują w niej metafory, nasycona jest symbolami i ma charakter refleksyjny).

---