Epidemiologia
26.10.2008
Seminarium 1
Epidemiologia cukrzycy
Cukrzyca jest przewlekłą chorobą przemiany materii. Charakteryzuje się zwiększeniem stężenia glukozy we krwi. Spowodowana jest zaburzeniami genetycznymi oraz wpływem środowiska zewnętrznego, które prowadzą do:
niedoboru insuliny,
insulinooporności,
niedoboru insuliny i insulinoodporności.
Niedobór insuliny może być spowodowany niewystarczający wytwarzaniem insuliny przez trzustkę, nadmiernym jej zużyciem lub nieprawidłowym wykorzystaniem insuliny przez tkanki. Prawidłowy poziom produkcji insuliny nie zawsze gwarantuje prawidłowe wykorzystani jej przez organizm. Słabszy wpływ insuliny na komórki może być powodowany wzrostem zawartości w organizmie hormonów działających antagonistycznie takich jak: hormon wzrostu, glukagon czy glikokortykosteroidy.
Klasyfikacja cukrzycy
Cukrzyca typu 1
Jest spowodowana autoimmunologiczna destrukcją komórek β trzustki. W tym typie cukrzycy następuje całkowita insulinozależność z powodu braku wydzielania insuliny endogennej lub niewystarczające jej ilości.
Cukrzyca typu 1 występuje głównie u dzieci i osób młodych. Charakteryzuje się względnie szybkim przebiegiem. Jeśli nie podejmuje się natychmiastowego lecenia wysoka hiperglikemia może spowodować śpiączkę ketonową i zgon. Szacuje się, że spośród chorych na cukrzycę na typ 1 choruje 10-15 tys. chorych.
Cukrzyca typu 2
Powodowana jest insulinoopornością oraz względnym lub całkowitym niedoborem insuliny. Występuję najczęściej u osób starszych z otyłością lub ze zwiększoną zawartością tłuszczu zwłaszcza w dolnej okolicy brzucha. Cukrzyca typu 2 najczęściej rozwija się nie zdiagnozowana przez wiele lat z powodu wolno rozwijającej się hiperglikemii. Około 80-85% wszystkich pacjentów z cukrzycą stanowią chorzy na cukrzycę typu 2.
Cukrzyca ciężarnych
Ten typ cukrzycy objawia się po raz pierwszy w czasie ciąży najczęściej zanika po porodzie. Ciąża nie powoduje cukrzycy ale ujawnia jej objawy i wpływa na jej przebieg. Stabilizowanie cukrzycy jest bardzo ważne ze względu na rozwój płodu i występowanie powikłań zarówno u płodu jak i u matki. Nie uregulowana cukrzyca zwiększ ryzyko występowania między innymi zatrucia ciążowego i samoistnego poronienia.
Cukrzyca wtórna
To zróżnicowana grupa cukrzyc będąca następstwem innej choroby. Cukrzyca wtórna wywoływana jest m.in. przez:
choroby wewnątrzwydzielniczej części trzustki: zapalenie trzustki, uraz lub pankretoktomia, nowotwór;
endokrynopatie: akromegalie, zespół Cushinga, nadczynność tarczycy;
leki luz związki chemiczne: pentamitydyna, kwas nikotynowy, hormony tarczycy;
zakażenie- różyczka, wrodzona cytomegalia;
genetyczne defekty działania insuliny.
Dane epidemiologiczne
Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, iż obecnie na świecie choruje na cukrzycę 175 milionów osób z tego 160 milionów choruje na cukrzycę typu 2.
W Polsce żyje ok. 20 milionów osób chorujących na cukrzycę, co stanowi 5% społeczeństwa.
WHO przewiduj, liczba osób chorych na cukrzycę zwiększy się podwójnie, w 2030 liczba ta wyniesie 336 milionów. Największy wzrost liczby chorych będzie dotyczył krajów rozwijających się, większość chorych będzie w wieku 45-65 lat.
Występowanie cukrzycy na świecie
10 krajów w których liczba chorych na cukrzycę jest największa:
Indie, Chiny, Stany Zjednoczone, Indonezja, Japonia, Pakistan, Rosja, Brazylia, Włochy, Bangladesz.
Prognoza - wzrost w każdej grupie wiekowej. W krajach rozwijających się wzrost diametryczny.
W europejskim regionie (WHO) wskaźnik chorobowości waha się w granicach 1,3-9,8%.
Najwyższy wskaźnik chorobowości w wybranych krajach: Malta, Gruzja, Andora.
Wskaźnik chorobowości w Polsce z powodu cukrzycy typu 1 dla populacji osób młodych od 0 do 29 lat dla mieszkańców miast wynosi 0,42% a dla mieszkańców wsi 0,35%. Wskaźnik chorobowości w Europie dla tej grupy wiekowej mieści się w granicach 0,1-0,4%
Najwyższy wskaźnik chorobowości osób młodych w Europie występuje w Finlandii 0,59% i innych krajach skandynawskich. Najniższe wartości Hiszpania 0,025% i Francja 0,024%.
W Polsce wskaźnik chorobowości z powodu cukrzycy typu 2 waha się w granicach 4-7% dla mieszkańców dużych miast. Wskaźnik ten dla pozostałej ludzkości krajów waha się w granicach 2-4%.
Wskaźnik chorobowości dla osób >40 r. życia jest wyższy i zawiera się między 5-10%, w większości krajów europejskich wskaźnik chorobowości waha się w granicy 2-6% populacji.
Wskaźnik chorobowości z powodu cukrzycy w Polsce dla populacji osób młodych 15-29 lat mieści się w granicach 0,3-1,2%. Najwyższy wskaźnik dla kobiet w wieku 15-29 lat był w woj. dolnośląskim 0,8% i wielkopolskim 0,8%.
Wskaźnik chorobowości dla osób w wieku 30-49 lat waha się między 0,2-2,9%. Najwyższy dla kobiet był w woj. opolskim 1,8% i zachodniopomorskim 1,9%, najniższy w podkarpackim 0,2% i świętokrzyskim. U mężczyzn najwyższy wskaźnik w woj. wielkopolskim 2.9%, lubuskim 2,5% i świętokrzyskim 2,1%.
W grupie 50-69 lat wskaźnik chorobowości kształtował się na poziomie 4,4-10,7. Najwyższy dla kobiet woj. zachodniopomorskie 17%, najniższy kujawsko-pomorskie 2,9%. Dla mężczyzn najwyższy w łódzkim 10,5%, najniższy w lubuskim 4,4%.
Wskaźnik chorobowości przyjmuje najwyższe wartości w przedziale wiekowym 70 lat i więcej 6-22,3%. Dla kobiet najwyższy w woj. śląskim 19,5%, dla mężczyzn w woj. zachodniopomorskim 22,3%. Najniższy dla kobiet w pomorskim 12,6%, zachodniopomorskim 12,6%, dla mężczyzn w podkarpackim 6%
Współczynnik umieralności
W Europejskim regionie WHO najwyższy wskaźnik umieralności odnotowano w Armenii 61,4/100 000, Indiach 44,1/100 000 oraz na Cyprze 41,0/100 000. Najniższe wartości w Białorusi 4,5/100 000, Ukrainie 4,9/100 000 i w Gracji 5,9/100 000.
Standaryzowany współczynnik umieralności w krajach UE w 2004 wahał Si w granicach 5,6-46,6/100 000. Dla kobiet najwyższy: Cypr 37,7/100 000, dla mężczyzn 46,6/100 000. najniższy dla kobiet 5,6/100 000, dla mężczyzn 6,4/100 000 w Grecji.
Współczynnik umieralności z powodu cukrzycy w Polsce kształtuje się od wielu lat na poziomie 13-16/100 000. W 2006 roku wynosił 15,8/100 000 dla kobiet 17,7 dla mężczyzn 13,7/100 000.
W woj. śląskim w 2005 r. 16,4/100 000 w 2006 17,6/100 000.
Miejsce zamieszkanie ma niewielki wpływ na poziom współczynnika umieralności.
Współczynnik hospitalizacji
Współczynnik hospitalizacji z powodu cukrzycy w Polsce wzrasta w ostatnich latach. W 2004 r. wyniósł 1,8/100 000 w 2005 2,0. Pleć nie wpływa na wysokość wskaźnika 2,0/100 000 dla kobit, 2,0/ 100 000 dla mężczyzn. W przeciwieństwie do miejsca zamieszkania - na wsi większy.
Wpływ wybranych cech populacji na wskaźniki epidemiologiczne:
Wiek- wraz z wiekiem wzrasta częstość wysterowani cukrzycy zwłaszcza typu 2.
Płeć - w wieku > 50 lat, przeważają kobiety.
Masa ciała - wskaźnik chorobowości na cukrzycę typu 2 jest proporcjonalny do średniego wskaźnika należytej masy ciała. U osób u których wskaźnik BMI > 30 kg/m2 chorobowość jest około 7x wyższa niż u osób z BMI poniżej 25kg/m2.
Aktywność fizyczna - wraz ze zmniejszoną aktywnością fizyczna wzrasta średnia wartości BMI oraz częstość występowania otyłości.
AŁ