Koncepcje psychologiczne (teorie osobowości, główne idee współczesnej psychologii)
Podejście behawioralne:
skrajna koncepcja:
B. Watson
bodźce (otocznie) wyznaczają określone reakcje, czyli sposoby zachowania (wzór: S->R)
wychowanie zgodnie z tą koncepcją jest jedynie bezpośrednim oddziaływaniem wychowawcy na dziecko
jawne kierowanie/sterowanie rozwojem dziecka
ignoruje się i lekceważy przysługujące prawa dziecka do samodzielności i aktywności
wychowanie w tej postaci usprawiedliwia i dopuszcza stosowanie różnych form manipulacji w wywieraniu wpływu na dzieci
w tej skrajnej koncepcji chodzi głównie o przyswajanie przez dzieci społecznie pożądanych zachowań, o ich adaptację do społeczeństwa
odmawia się wychowankom prawa do podejmowania osobistych decyzji
usprawiedliwia się stosowany wobec nich przymus zewnętrzny łącznie ze świadomym i celowym uprzedmiotowieniem najmłodszych
skrajne podejście pozbawia dzieci własnej aktywności i samodzielności oraz podmiotowego traktowania najmłodszych, a także szacunku dla ich godności
umiarkowana koncepcja:
Robert Sears, Neal Miller, Albert Bandura, John Dollard
uwzględnia się wpływ czynników pośrednich (czynników interweniujących, zmiennych niezależnych - zakłócających), które wspomagają lub osłabiają działania bodźców
zwolennicy tej teorii są zdania, że wszelkie reakcje ludzi maja charakter reakcji nabytych, czyli takich, które uległy procesowi ucznia się (dotyczy to zarówno zachowań pożądanych, jak i tych niepożądanych)
głównych przyczyn zachowań człowieka upatruje się w otoczeniu (tak jak w koncepcji skrajnej), ale przede wszystkim w procesie uczenia się
wychowanie polega na stosowaniu wzmocnień pozytywnych (nagrody, pochwały), jak i negatywnych (kary, nagany)
wzmocnienia pozytywne mają na celu zwiększenie prawdopodobieństwa powtórzenia reakcji pożądanych
wzmocnienia negatywne zahamowanie czy wręcz wyeliminowanie zachowań społecznie niepożądanych
wychowanie opiera się na odpowiednim manipulowaniu karami i nagrodami
poprzez manipulowanie karami i nagrodami steruje się zachowaniami najmłodszych
podsumowanie: wychowanek jest traktowany przedmiotowo, instrumentalnie
zapomniano o podmiotowym traktowaniu dziecka, pozbawia się je samodzielności, aktywności
występuje tylko jednokierunkowa interakcja
wychowanie kształtuje człowieka uległego, podporządkowanego, biernego
Podejście humanistyczne:
Maslow, Rogers
każdy człowiek jest jednostka samodzielną, a nie bezwolnie ulegającą wpływom środowiska zewnętrznego
człowiek jest podmiotem działania odpowiedzialnym za kierowanie własnym życiem i zdolnym do decydowania o własnym losie
psychologia humanistyczna przeciwstawia się traktowaniu człowieka w sposób instrumentalny
człowiek ma wrodzoną zdolność do realizowani tego, co jest w nim najcenniejsze (zdolność do samoaktualizacji, samorealizacji)
zachowanie jednostki jest zdeterminowane przez jego poglądy o nim samym i otaczającym go świecie
wychowanie w tej koncepcji ma na celu wspomaganie wychowanków w ich naturalnym rozwoju. Proces wychowania ma dopomóc stać się osobą w pełni funkcjonującą, otwartą na nowe doświadczenia, nie poddającą się mechanizmom obronnym
przestrzega się też przed używaniem nakazów, zakazów, gróźb, a także przed ośmieszaniem i znieważaniem dziecka
wychowanie ma wspierać dziecko w rozwijaniu jego twórczego potencjału poprzez w stworzenie atmosfery pozbawionej lęku, stresu
dziecko jest traktowane jako ktoś niepowtarzalny, ktoś, kto ma swoje zdanie, potrzeby, zainteresowania bez względu na pochodzenie, kolor skóry, wyznanie czy status materialny
podkreśla się ogromne znacznie stosunków między wychowawcą a wychowankami, a oto trzy warunki, które sprzyjają wychowaniu zorientowanemu humanistycznie:
a) Postawa autentyczności, która jest nazywana prawdziwością, zgodnością. Nauczyciel o takiej postawie zachowuje się naturalnie, nie udaje kogoś, kim nie jest, jest po prostu sobą, nie zakłada „maski”, jest szczery, otwarty, ale zarazem pilnuje tego, aby uczniowie nie robili wszystkiego, co im się podoba.
b) Postawa akceptacji, która charakteryzuje się tym, że nauczyciel uznaje wszystkich uczniów takich, jakimi są.
c) Postawa rozumienia empatycznego - nauczyciel stara się zrozumieć ucznia, próbuje wnikać w jego wewnętrzny świat, dzięki czemu dziecko czuje, że jest traktowane poważnie
od nauczyciela wymaga się całkowitej rezygnacji z autorytaryzmu (podporządkowania sobie uczniów) oraz przyznawania się do popełnionych błędów
podsumowanie:
zaniedbuję sferę mierzonych testami osiągnięć szkolnych efektów, nie sprzyja rozwojowi i motywacji zorientowanej na sukcesy dydaktyczne, nie obniża poczucia lęku dzieci (-)
okazywanie sobie wzajemnej akceptacji i okazywania rozumienia empatycznego
przyjmowanie postaw autentyzmu (dziecko jest sobą i nie udaje kogoś innego)
wychowanie sprzyja nawiązywaniu szczerych interakcji pełnych szacunku
wspomaga spontaniczność i ciekawość
rozbudza zainteresowania
pogłębia więzi relacji wychowawca - dziecko
jest pomysłem na reformę szkół, gdzie nadal dominuje uprzedmiotowienie nauczycieli i uczniów, gdzie dziecko jest bierne i podporządkowane, a nauczyciel realizuje odgórnie ustalony program nauczania i wychowania