Warunkowanie klasyczne:
Jest to typ uczenia się występujący wtedy, gdy jedno zdarzenie środowiskowe (np. przerażająca muzyka) skojarzone jest z innym (np. przerażającym obrazem)
Iwan Pawłow rosyjski filozof przeprowadzał eksperyment, który dowiódł , że uczenie się może być wynikiem skojarzenia dwóch bodźców
Warunkowanie klasyczne bywa także nazywane warunkowaniem Pawłowskim
Odruch jest reakcja niewyuczoną; każdy bodziec, który z natury wywołuje zachowanie odruchowe, nazywamy bodźcem bezwarunkowym; zachowanie wywołane przez bodziec bezwarunkowy, nazywamy reakcją bezwarunkową
Zestawienie, kiedy po bodźcu obojętnym ( takim, który nie ma znaczenia w kontekście odruchu bezwarunkowego) występuje bodziec bezwarunkowy, nazywamy bodźcem warunkowym, ponieważ jego zdolność wywoływania zachowania, takiego jak reakcja bezwarunkowa, jest uwarunkowana jego skojarzeniem z bodźcem bezwarunkowym; po kilku próbach bodziec warunkowy będzie wywoływał reakcję warunkową
Jeśli reakcja warunkowa została uwarunkowana na określony bodziec warunkowy, podobne bodźce również będą mogły wywoływać tę reakcję. Np. jeśli dziecko ugryzie duży pies to najprawdopodobniej będzie reagowało ono strachem nawet na mniejsze psy. Takie automatyczne rozszerzenie reakcji warunkowej na bodźce, które nigdy nie były zestawione z pierwotnym bodźcem warunkowym, nosi nazwę generalizacji bodźca
Różnicowanie bodźców jest procesem, w wyniku którego organizm uczy się reagować inaczej na bodźce, które różnią się od bodźca warunkowego na pewnym wymiarze, np. barwą czy wysokością dźwięku
Czynniki wpływające na proces nabywania odruchów:
Pawłow sądził, że warunkowanie klasyczne jest jedynie wynikiem zestawienia ze sobą bodźca warunkowe z bezwarunkowym. Według niego, aby uwarunkować klasycznie jakąś reakcję oba bodźce muszą występować blisko siebie w czasie, muszą być zbieżne w czasie.
Robert Rescorla (1966) przeprowadził eksperyment, w którym stwierdził, że ostatnie wymaganie, jakie powinien spełniać bodziec, aby mógł służyć jako podstawa warunkowania klasycznego, polega na tym, że musi mieć on wartość informacyjną w danym środowisku.
Bodziec będzie tym łatwiejszy do zauważenia, im jest silniejszy i im bardziej kontrastuje z innymi bodźcami. Bodziec obojętny stanie się efektywnym bodźcem warunkowym tylko wtedy, jeśli charakteryzuje się odpowiednią zbieżnością w czasie z bodźcem bezwarunkowym, jak i wartością informacyjną.
Zachowania warunkowania klasycznego:
Rozin i Falkon (1987)
czy myślisz, że chciałbyś zjeść cukierek zwany krówką gdyby nadano mu kształt psich odchodów?
Czy myślisz, że chciałbyś wypić sok jabłkowy, w którym zanurzono wyjałowionego karalucha?
Uwarunkowana klasycznie reakcja - „to jest wstrętne” - wygrywa z wiedzą, że bodziec ten w rzeczywistości jest w porządku. Ponieważ uwarunkowania klasyczne nie są wytworem świadomego myślenia, trudno też wyeliminować je za pomocą świadomego rozumowania.
Jednym z najczęściej badanych skutków warunkowania klasycznego jest uwarunkowany strach. W najwcześniejszym okresie behawioryzmu John Watson i Rosalie Rayner próbowali dowieść, że wiele reakcji strachu można rozumieć jako skojarzenie bodźca obojętnego z czymś, co w naturalny sposób wzbudza strach. Przeprowadzili eksperyment na niemowlęciu, znanym jako Mały Albert.
Warunkowanie sprawcze:
Edward L Thorndike (1898) obserwował amerykańskie koty, które starały się wydostać ze skrzynek problemowych, swoje obserwacje i wnioski scharakteryzował tak: „ Koty najpierw tylko się szamotały w swojej skrzynce, ale gdy jakieś impulsywne działanie pozwoliło otworzyć drzwiczki, wszystkie inne nieskuteczne impulsy były tłumione, a tylko jeden szczególny impuls, prowadzący do skutecznego działania, była utrwalany dzięki wynikającej zeń przyjemności”
Uczenie się polegało na wytworzeniu skojarzenia między bodźcami działającymi w danej sytuacji, a reakcją, którą badane zwierzę nauczyło się wykonywa, czyli związku bodziec-reakcja
Tę relacje między zachowaniem, a konsekwencjami nazwał prawem efektu wystąpienie w przyszłości reakcji, po której następują satysfakcjonujące konsekwencje staje się bardziej prawdopodobna, zaś reakcji, po której następują niezadowalające konsekwencje, mniej prawdopodobna.
Skinner opracował procedury warunkowania sprawczego, za pomocą których mógł on manipulować konsekwencjami zachowania organizmu, a by przekona się jaki wpływ ma to na zachowania późniejsze.
Zachowanie sprawcze, czyli takie, które oddziałujące na środowisko; w odróżnieniu od zachowań uwarunkowania klasycznego nie jest wywoływane przez określone bodźce.
Skinner zbudował komorę sprawczą, która umożliwiła mu manipulowanie konsekwencjami zachowania.
W wielu eksperymentach nad warunkowaniem sprawczym miarą uczenia się jest liczba określonych zachowań, które zwierzę wykonuje w jednostce czasu.
Zależność między zachowaniem a wzmocnieniem jest to stały związek między daną reakcją a zmianami w środowisku wywołanymi przez ta reakcję.
Czynnik wzmacniający- każdy bodziec, który - jeśli uzależni się go od wystąpienia jakiegoś zachowania- zwiększa z czasem prawdopodobieństwo wystąpienia tego zachowania.
3 klasy bodźców: te, wobec których pozostajesz obojętny, te które uznajesz za apetywne ( masz na nie „apetyt”) , te, które uważasz za awersyjne (starasz się ich unikać)
gdy po danym zachowaniu następuje podanie bodźca apetywnego, to zdarzenie takie nosi nazwę wzmocnienia pozytywnego
gdy po danym zachowaniu następuje podanie bodźca awersyjnego, to zdarzenie takie nosi nazwę wzmocnienia negatywnego
Technika pozwalająca zmniejszy prawdopodobieństwo danej reakcji - karanie. Czynnikiem karzącym jest każdy bodziec, który - gdy uzależni się jego podawanie od wystąpienia określonej reakcji- zmniejsza z czasem prawdopodobieństwo wystąpienia tej reakcji.
Karanie pozytywne - występuje, gdy po danym zachowaniu następuje podanie bodźca awersyjnego (pozytywne, bo cos się dodaje do sytuacji)
Karanie negatywne- występuje, gdy po jakimś zachowaniu następuje podanie bodźca apetywnego ( negatywne, bo cos się odejmuje od sytuacji)
Czynniki wzmacniające odgrywają decydującą rolę w warunkowaniu sprawczym - to one zmieniają lub podtrzymują zachowanie.
Wpływ procesów poznawczych na uczenie się:
proces poznawczy - to każda czynność umysłowa, która wiąże się z tworzeniem reprezentacji (modeli umysłowych) i przetwarzaniem informacji. Do czynności poznawczych należą: myślenie, zapamiętywanie, spostrzeganie i posługiwanie się mową.
Edward C. Tolman zapoczątkował badania nad procesami poznawczymi w uczeniu się, tworząc sytuacje eksperymentalne, w których proste, mechaniczne skojarzenia między poszczególnymi bodźcami i reakcjami nie mogły stanowi wyjaśnienia obserwowanego zachowania zwierząt.
Szczury zachowywały się tak, jakby reagowały na wewnętrzna mapę poznawczą ogólnego planu labiryntu
Funkcje mapy poznawczej: zwierzęta używają pamięci przestrzennej do rozpoznawania i identyfikowania elementów ich środowiska; zwierzęta używają pamięci przestrzennej do znajdowania w swoim środowisku ważnych obiektów stanowiących cele różnych zachowań; zwierzęta używają pamięci przestrzennej do planowania swej drogi przez środowisko
Powyższe funkcje może zaobserowac u wielu gatunków ptaków, które przechowują zapasy pokarmu ukryte w różnych miejscach rozrzuconych na dużym obszarze, lecz potrafią je odnalezś, gdy potrzebują i to z dużą dokładnością.
Modelowanie:
uczenie się przez obserwację. Dana jednostka obserwuje zachowanie innej osoby, które jest wzmacniane lub karane, i później sama zachowuje się dokładnie w taki sam sposób lub powstrzymuje się od takiego zachowania.
Klasyczny przykład modelowania u ludzi zademonstrował w swym laboratorium Albert Bandura. Po obserwacji dorosłych osób bijących i kopiących dużą lalkę ”Bobo”, dzieci w grupie eksperymentalnej wykazywały większą częstwotliwośc takich samych zachowań niż dzieci w grupie kontrolnej, które nie obserwowały agresywnych modeli. Późniejsze badania wykazały, że dzieci naśladowały takie zachowania modeli także po obejrzeniu ich na filmie, nawet wtedy, gdy modelami były postacie z bajek.
Obserwowane zachowania modela będą wpływa najsilniej, gdy: widać, ze ma ono nagradzające konsekwencje; model jest oceniany pozytywnie, jest lubiany i szanowany; widoczne są podobieństwa między cechami i właściwościami modela i obserwatora; obserwatora nagradza się są zwracanie uwagi na zachowanie modela; naśladowanie tego zachowania mieści się w zakresie umiejętności obserwatora.
Warto tez podkreśli, że dzieci mogą uczyć się zachować prospołecznych, takich jak udzielanie pomocy, oglądając modele dostarczające takiego zachowania.