21

W okresie starożytności obowiązywała filozofia SUPRANATURALIZMU. 3 składowe:

-animizm- czyli uznawanie za żywe przedmioty martwe;

-turgie- przeświadczenie o interwencji bóstw w życie ludzkie;

-taumaturgie- przeświadczenie o możliwości wpływania człowieka na interwencję bóstw; przeświadczenie o skuteczności czarów, zaklęć.

W Starożytności mamy do czynienia z 3 dyskursami:

-poznawcza- przekazuje się społeczeństwu informacje o niepełnosprawnych

-katarktyczna, oczyszczająca- eliminacja ze społeczeństwa niepełnosprawnych

Przedmiotem pedagogiki specjalnej są wszystkie sprawy dotyczące tych ludzi.

Przedmiotem pedagogiki specjalnej jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy tzn. mniej sprawnych i niepełnosprawnych bez względu na rodzaj, stopień i objawy oraz przyczyny zaistniałych anomalii, ograniczeń, zaburzeń i trudności rozwojowych oraz osób, których rozwój przebiega ponad przeciętnie.

Def. w znaczeniu użytecznym (szczegółowym)

W skład przedmiotu pedagogiki specjalnej wchodzi:

-kształtowanie konsekwentne poprawnych i partnerskich kontaktów osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi

-kształtowanie aktywnego dialogowego komunikowania się osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi

-dostosowanie się do wymagań środowiska osób niepełnosprawnych

-stymulacje środowiska tak, żeby umożliwiło niepełnosprawnym uzyskanie autonomii, efektywności, samodzielności.

Podmiotem pedagogiki specjalnej są osoby od poczęcia do naturalnego zgonu, w całym swoim cyklu życia, których rozwój jest lub może być utrudniony w stopniu, w którym ani jednostka za pomocą własnych mechanizmów psychicznej regulacji ani rutynowe metody postępowania pedagogicznego nie są w stanie utrudnień tych wyeliminować.

Cel pedagogiki specjalnej: wszechstronny rozwój człowieka czyli truizm, tj. rozwój intelektualny, fizyczny i duchowy człowieka.

Optymalne przygotowanie do życia osobistego i społecznego.

-czynienie i osiąganie dobra i nadziei na zrealizowanie szans wartościowego życia niepełnosprawnych

-umożliwienie niepełnosprawnym uczestnictwa społecznego wymagającego aktywności podmiotu, pomoc skutecznym działaniem

-ochrona przed społecznymi uprzedzeniami i upokorzeniami

-umożliwienie warunków, w których niepełnosprawny uzyska autonomię i będzie mógł sam decydować o swoich sprawach.

Systematyka w pedagogice specjalnej (subdyscypliny):

-Oligofrenopedagogika- nauka o chorej duszy, niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym, głębokim oraz z niepełnosprawnością sprzężoną; często występują zaburzenia neurologiczne.

-Tyflopedagogika- pedagogika osób niewidomych, zajmuje się osobami niewidzącymi, ociemniałymi (strata wzroku), z resztkami wzroku, niedowidzącymi oraz ze sprzężonymi niepełnosprawnościami.

-Surdopedagogika- pedagogika osób głuchych: osoby głuche, ogłuchłe (utrata), niedosłyszące, z resztkami słuchu, sprzężone.

-Pedagogika terapeutyczna- zajmuje się przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi fizycznie.

-Pedagogika kreatywna- zajmuje się osobami ze zdolnościami ponad normę.

Aksjologia- nauka o wartościach. Człowiek najwyższą wartością dla człowieka.

Prakseologia- nauka o skutecznym działaniu, zajmuje się głównie ekonomią zasobów człowieka.

Pedagogika specjalna wyłoniła się z pedagogiki ogólnej, wspólne cechy:

-chodzi o to, aby usytuować gdzieś człowieka

Zdrowie i choroba- każda niepełnosprawność jest chorobą.

Zdrowie jest nie tylko brakiem choroby lub niedomagania lecz w pełni dobrym samopoczuciem fizycznym lub psychicznym (definicja WHO)- całkowicie odrzucona przez lekarzy ale pedagogika specjalna ją przyjęła

-stałe, bez przeszkody, wykonywane czynności ustrojowe

-niezawodne wzajemne dopasowywanie się mechanizmów ustrojowych

-całkowite wyrównywanie zmian środowiskowych (wewnętrznych i zewnętrznych)

-stan, w którym wykonywanie wszystkich czynności ustrojowych napotyka na przeszkody, nie jest stałe

-dopasowywanie się mechanizmów ustrojowych staje się zawodne

-niepełne są wyrównywania zmian środowiskowych

Adaptacja- przystosowanie do środowiska z możliwością zmiany tego środowiska.

Adaptacja jest to ustawiczny proces trwający od poczęcia do zejścia a nawet dłużej. Obejmuje reakcje umysłowe jak najszerzej pojęte i reakcje zachowania ze wszystkim (z całym behawiorem), dzięki którym człowiek musi poradzić sobie z:

-z napięciem energetycznym, które gromadzi się w związku z niezaspokojeniem potrzeby dąży do równowagi między osobistymi potrzebami a potrzebami środowiska szeroko pojętego.

-prawidłowa interpretacja i przyswajanie informacji

Zasady poprawnej adaptacji- potrzeb osobistych z potrzebami środowiska:

Adaptacja może przebiegać w oparciu o 2 mechanizmy:

-włączanie we własną strukturę wewnętrzną, do dotychczasowych informacji

-wyszukane mechanizmów odniesienia, zaczepienia (koła ratunkowe) oraz retuszowanie ich zgodnie z nową sytuacją

Adaptacja ma miejsce wtedy, gdy radykalnie zmienia się nasze życie (śmierć bliskiej osoby, śmiertelna choroba). Mówimy tylko o adaptacji zewnętrznej (wewnętrzna to homeostaza).

Adaptacja odbywa się na zasadzie metabolizmu informacyjnego, który może przejawiać się 3 rodzajami nastawienia:

1. nastawienie „od”- człowiek niepełnosprawny ponosi klęskę adaptacyjną

-człowiek niepełnosprawny został odsunięty, zwolniony, itp.

Sztuka albo sport reanimują zazwyczaj takiego człowieka.

2. nastawienie „do”- osoba niepełnosprawna dąży do ludzi zdrowych, normalnych.

Wszelkie zabiegi pedagogiczno- lecznicze stosowane wobec niepełnosprawnych mające na celu poprawę stanu noszą nazwę rehabilitacji lub rewalidacji. Wg Hulka to to samo.

Zatem zwalczenie całkowite niepełnosprawności.

habilitacjon- zdolny, przywrócony częściowo.

Wg Kirejczyka rewalidacja odnosi się tylko do:

-ludzi o niezadowalającym stanie zdrowia- całkowite wyleczenie nastąpiło

-nieprzystosowanie społeczne po resocjalizacji całkowicie zanikło.

Rehabilitować można zaś: niewidomych, głuchych, niepełnosprawnych fizycznie, niepełnosprawnych umysłowo.

Integracja społeczna- jest to zespolenie, zharmonizowanie elementów zbiorowości społecznej rozumiane jako intensywność i częstość kontaktów między członkami danej zbiorowości oraz jako akceptacja w jej obrębie wspólnych systemów wartości, norm i ocen. Ważnym czynnikiem integracji społecznej jest wspólność interesów i podobieństw w sytuacji życiowej członków danej grupy.

PARADYGMATY W PEDAGOGICE SPECJALNEJ WG OBUCHOWSKIEJ

1. Paradygmat fenomenologiczny- obecny od początku pedagogiki specjalnej- zbudowany na 3 elementach:

Ten paradygmat powinien być zastąpiony przez drugi.

2. Paradygmat biograficzny- rozwój człowieka nie tylko uwarunkowany jest rodzajem defektu ale również sytuacją rozwojową.

-utrudnienie- wtórne skutki niepełnosprawności

-niepełnosprawność- wtórne skutki niepełnosprawności

4. Paradygmat pozytywnego ukierunkowania- ma na celu wskazywać nie tylko na niepełnosprawności ale także na pełnosprawności, uwrażliwia na pozytywy.

5. Paradygmat autorewalidacyjny- chodzi tu o to, żeby dopuścić do samostanowienia osób niepełnosprawnych o sobie.

6. Paradygmat antystygmatyzacyjny- definicyjne, stereotypowe traktowanie osób niepełnosprawnych, natura z jednej strony zabiera a z innej doposaża.

Te paradygmaty (1-5) dotyczą wszystkich typów niepełnosprawności.

7. Paradygmat pojęciowy- dotyczy tylko osób niepełnosprawnych intelektualnie.

POSTAWY SPOŁECZNE WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

-bezpośredni- na: warunki życia, organizację życia, edukacji, wzrastania, uzawodowienia;

-pośredni- ważniejszy- wiąże się z tworzeniem własnego wizerunku, kształtowaniem samooceny osoby niepełnosprawnej.

-poznawczy- polega na porównywaniu osoby z przyjętymi standardami i wzorcami i dokonywaniu wartościującej oceny;

-emocjonalny- łączy się z przyjemnymi bądź przykrymi doznaniami;

-motywacyjny (wolicjonalny, behawioralny)- ukierunkowuje nasze zachowanie „do” lub „od” podmiotu postawy.

-polega na tym, że my odsuwamy się od niepełnosprawnych

-polega na tym, że odsuwamy osobę niepełnosprawną od siebie

Postawy wobec osób niepełnosprawnych zależą od:

1.wieku osoby niepełnosprawnej- do dzieci i osób starszych są bardziej przychylne

Postawy rodziców wobec swoich niepełnosprawnych dzieci:

1. Henninger i Barcker twierdzą, że wcale nie wiążą się one z miłością rodziców do dzieci lecz stanowią przykrywkę dla głębokiej niechęci i odrzucenia dziecka a powstają z powodu poczucia winy rodziców, że:

-nie zrobili wszystkiego, by zapobiec lub złagodzić skutki kalectwa.

2.Są one wyrazem wielkiej miłości do dziecka ale w niewłaściwy sposób okazywanej, zawierające pragnienie zrekompensowania dziecku wszystkiego, co straciło ono wskutek niepełnosprawności.

Czynniki wpływające na kształtowanie postaw:

-cechy osobowościowe osób niepełnosprawnych (zgryźliwość, drażliwość, malkontenctwo, nieustanne roszczenia, wulgarność, postawy na „nie”)

-potrzeby, u których postawy się kształtują

-zależą od ogólnych postaw i przyjętego systemu wartości w danym środowisku

-zależą od stopnia informacji o niepełnosprawności niepełnosprawnych

-powtarzający się kontakt (najczęściej przymusowy)

-zmiana przekonań, poglądów odnośnie osób niepełnosprawnych.

-Należy nauczyć ich prawidłowej interpretacji postaw wobec nich wyrażanych

-Należy uodpornić ich na przejawy niewłaściwych postaw

-Należy maksymalnie uniezależnić ocenę własnej wartości od postaw otoczenia

-Należy doprowadzić do tego, aby przyjęli odpowiedni stosunek do swojego defektu.

-osoby upośledzone statusowo (20%)- niskie wykształcenie, bieda egzystencjalna, brak opieki lekarskiej i rehabilitacji, brak możliwości pomocy z zewnątrz; nie ma tu najcięższych postaci niepełnosprawności;

-osoby aktywne życiowo (27%)- młodzi, aktywni zawodowo, szokujący; szukają przepisów ułatwiających im życie, programów aktywacyjnych, zwalczają wszelkie trudności, bariery wewnętrzne i zewnętrzne, uparci, cierpliwi;

-osoby wyizolowane społecznie (28%)- najcięższe niepełnosprawności, uwięzieni we własnych mieszkaniach, sytuacja finansowa niezła;

-osoby pasywne życiowo (25%)- niepracujący, bez ambicji, całkowita bezczynność, bierność; podobni do 1. ale są to osoby wykształcone, z możliwościami;

-mobilizacji możliwości tkwiących w strukturze organizacji i rozwoju organizmu i osobowości.

Siedlisko- jakiekolwiek miejsce w przestrzeni, w której zbiór ludzi wykonuje charakterystyczne dla tego miejsca działania (dom rodzinny, szkoła, pub, restauracja, agencja towarzyska). Każde z siedlisk wymaga pewnej minimalnej liczby osób, żeby funkcjonowało tzw. minimum oparcia. Przeciwieństwem minimalnego oparcia jest pojemność siedliska czyli maksymalna liczba osób, która siedlisko jest w stanie pomieścić.

Liczba kandydatów- ilość osób szukających uczestnictwa w siedlisku ale aktualnie znajdujących się poza nim.

Nadwyżka populacyjna- występuje wtedy, gdy liczba kandydatów przekracza pojemność siedliska.

W siedlisku, w sytuacji nadwyżki populacyjnej, dochodzi do:

-specjalizacji jego członków do wykonywania zadań

-w kontaktach interpersonalnych wzrasta znaczenie aspektu emocjonalnego w stosunku do aspektu zadaniowego

W momencie nadwyżki populacyjnej uruchamiane zostają 3 rodzaje mechanizmów adaptacyjnych regulujących działalność siedliska:

-mechanizm regulujący wejście kandydatów do siedliska; dzieli się on na 2 wymiary:

-mechanizm regulujący czas przebywania w siedlisku.

PROCES INTEGRACJI- NIE IZOLOWAĆ, ALE CZY INTEGROWAĆ?

Integracja ma przeciwdziałać marginalizacji, izolacji. Integracja to scalane, zespalanie, w całość. Można ją rozpatrywać w różnych konfiguracjach, ale w każdej z nich konieczny jest punkt odniesienia.

INTEGRACJA JEST CZYMŚ PRZECIWSTAWNYM DO IZOLACJI

Integracja z punktu widzenia izolacji (wg Krystyny Rzedzckiej) ma 3 struktury: