40. KOMUNIZM SOWIECKI/BOLSZEWIZM/STALINIZM A NAZIZM NIEMIECKI/HITLERYZM: PORÓWNANIE
Źrodło: http://portalwiedzy.onet.pl/130169,,,,totalitaryzmy_porownanie,haslo.html

	Stalinizm	Nazizm
Rozważany okres	1929-53	1933-1945
Przywódca i główny ideolog	Józef Stalin	Adolf Hitler
Tytuł wodza	Generalissimus	Führer
Monopartia	Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) WKP(b)	Narodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Pracy NSDAP
Inne partie polityczne	Zakazane	Zakazane
Sytuacja w kraju przed zdobyciem władzy	Wyczerpanie kraju I wojną światową	Kryzys gospodarczy po przegranej w I wojnie światowej, chęć rewanżu po klęsce
Okoliczności zdobycia władzy	Zamach stanu (rewolucja październikowa w 1917), a następnie zwycięstwo w wojnie domowej	Sukces w demokratycznych wyborach NSDAP i otrzymanie urzędu kanclerza przez prezydenta III Rzeszy Paula von Hindenburga
Deklarowane hasła ideologiczne, cele	Zniesienie wyzysku robotników, Zapewnienie wszystkim pracy, Zapewnienie wszystkim godziwych warunków życia i opieki socjalnej, Wytępienie klas posiadających.	Zapewnienie wszystkim Niemcom pracy, Zapewnienie wszystkim Niemcom godziwej opieki socjalnej i warunków życia, Eliminacja konfliktów klasowych Rasizm, antysemityzm
Główni deklarowani przeciwnicy	Kapitaliści, obszarnicy, imperialiści	Żydzi, komuniści
Obozy	Obozy pracy	Obozy koncentracyjne
Środki masowego przekazu	Monopol państwa i partii	Pod pełną kontrolą partii
Przedsiębiorstwa przemysłowe	Wyłącznie państwowe	Prywatne, ale pod ścisłą kontrolą państwa
Własność ziemi	Państwowa	prywatna
Stosunek do religii	Prześladowania	Niechętny
Organizacje młodzieżowe	Komsomoł, pionierzy	Hitlerjugend
Policja polityczna	NKWD	Gestapo
Cele polityki zagranicznej	Rozszerzenie komunizmu na cały świat	„przestrzeń życiowa” = zawładnięcie Europą
Pierwsze ofiary agresji	Polska, kraje Bałtyckie, Finlandia	Austria, Czechosłowacja, Polska
Rozgrywki w łonie władzy	„Noc długich noży” 30 VI 1934 wymordowanie przywódców SA	Wymordowanie dawnych współpracowników Lenina

41. SENS I ZAKRES POJĘCIA TOTALITARYZM
Źródło: Encyklopedia Białych Plam

Totalitaryzm to reżim polityczny w państwie/ideologia legitymizująca ten reżim;

1. Geneza pojęć

• Po raz pierwszy użyty przez Mussoliniego w przemówieniu w 1925, w którym zaatakował utrzymujący się jeszcze margines opozycyjny w parlamencie

• Od 1932 Mussolini charakteryzując państwo mówi o jego totalitarnym charakterze - nie istnieje nic poza państwem

• W Niemczech termin totalitarny był łączony z problematyką całkowitej aktywizacji - Ernst Jünger używał tworząc koncepcję „totalnej mobilizacji”

• We Włoszech termin totalitaryzm miał zabarwienie pozytywne i kojarzył się z nową, cudowną epoką, wśród przeciwników faszyzmu odwrotnie

• Zazwyczaj określał polityczny reżim faszyzmu i nazizmu, rzadko charakteryzowano nim ZSRR, dopiero zawarcie Ribentropp-Mołotow skupiło uwagę na totalitarnym charakterze politycznego reżimu ZSRR, czego zaprzestano po przejściu ZSRR na stronę antyhitlerowską

• Pierwszą próbę naukowej analizy reżimu totalitarnego przypisuje się Hermannowi Rauschningowi na podstawie III Rzeszy

• Początkowo badacze totalitaryzmu starali się budować jego psychologiczne wyjaśnienie

• Pierwsze próby naukowego badania totalitaryzmu przeprowadzone przez Franza Brokenau, który wskazywał na podobieństwo reżimów III Rzeszy i ZSRR wynikające z analogicznej postaci gospodarki, idei wodzostwa, pozornej roli ideologii, masowej partii politycznej i bezwzględności grup rządzących

• S.Neumann i F.L. Neumann również badali totalitaryzm: wskazywali, że totalitaryzm jest „społecznym imperializmem i nową postacią bytu społecznego opartą na monopolistycznej gospodarce, a skupiająca całą władzę partia rządzi masami poprzez propagandę i terror, podkreślali rolę przywódcy i wskazywali III Rzeszę jako przykład realizacji

2. Charakterystyka

• Dominacja ideologii o cechach gnostyckich obejmującej wszelkie aspekty życia ludzkiego

• Jedna masowa, hierarchicznie zorganizowana monopartia polityczna o znacznej roli przywódcy

• Rozbudowany aparat terroru

• Uspołeczniona gospodarka

• Jako główne ideologie można odróżnić marksizm w jego zmodyfikowanych wersjach oraz faszyzm i nazizm

• Gnostycki charakter ideologii wyraża się w odrzuceniu polityczno-społecznej rzeczywistości jako z gruntu złej i propozycji jej zasadniczej zmiany

• Poprzez rewolucję bądź ewolucję aktualna sytuacja, w której jest ludność ulegnie zmianie i z ciemności, zła i fałszu wyłonił w wyniku działań człowieka nowy, wspaniały, dobry świat

• Gnoza jest przedstawiana jako doskonały, skończony obraz rzeczywistości, wiedza pewna i prorocza

• System partyjny reżimów totalitarnych nie dopuszcza pluralizmu partyjnego i monopolizuje wszystkie drogi dostępu do władzy

• Masowa partia totalitarna jest dobrze zorganizowana ideologicznie, jest depozytariuszem najcenniejszych wartości społeczeństwa i ma charakter chiliastyczny

• Struktura organizacji partii totalitarnej jest wysoce scentralizowana

• Kult jednostki charyzmatyczni przywódcy totalitarni byli deifikowani, podporządkowywali sobie masy, które wierzyły w ich niezwykłe zdolności

• Światopogląd określany przez przywódcę determinował program partii, co powodowało, że w partiach mogły istnieć różne doktryny polityczne

• Partia totalitarna była organizacją odmienną od tradycyjnej partii politycznej, w jej strukturze można wyróżnić kolejne kręgi wtajemniczenia

• Partia ma organy wyspecjalizowane i podporządkowane organizacje, nadzoruje struktury państwa poprzez m.in. zasadę podwójnego podporządkowania występującą w administracji państwowej

• Centralnie sterowana gospodarka

---