MIKROBIOLOGIA 7.12.2004
Dezynfekcja - sterylizacja powietrzna, chemiczna; polega na zabijaniu drobnoustrojów przy pomocy związków chemicznych.
Z dezynfekcja wiążą się pojęcia:
Semityzacja - mycie np. stołów, łóżek przy pomocy związków chemicznych (w szpitalach, laboratoriach); prowadzi do obniżenia liczebności drobnoustrojów
Aseptyka - czynności umożliwiające jałowe przygotowanie leków lub produktów medycznych; warunki w których nie ma żywych drobnoustrojów
Antyseptyka - postępowanie prowadzące do usuwania drobnoustrojów ze skóry, błon śluzowych i uszkodzonych tkanek; stosuje się bardzo łagodne związki chemiczne, które nie są toksyczne dla tkanek skóry człowieka.
Efektywność działania środków dezynfekcyjnych zależy od:
związku chemicznego (struktury chemicznej tego związku)
stopnia rozpuszczalności w wodzie
napięcia powierzchniowego środowiska
stopnia zanieczyszczenia drobnoustrojami tego środowiska
Ocena laboratoryjna aktywności środków dezynfekcyjnych odbywa się przy pomocy standaryzowanych metod testowych. Metody te muszą być jednolite tak, aby w różnych pracowniach metody te były porównywalne.
W Polsce do oceny efektywności środków dezynfekcyjnych stosuje się metody opracowane przez PZH (Państwowy Zakład Higieny) zalecane jako normy przez Ministerstwo Zdrowia.
Często w praktyce mikrobiologicznej określa się siłę działania środków dezynfekcyjnych. W tym celu określa się 2 wartości:
najmniejsze tężenie bakteriobójcze (MBC)
najmniejsze stężenie bakteriostatyczne (MIC)
Środki dezynfekcyjne muszą spełniać określone wymagania:
środek dezynfekcyjny powinien działać w stosunkowo niskim stężeniu, w krótkim czasie i w temperaturze otoczenia
środek dezynfekcyjny powinien być skuteczny - skuteczność zależy od wielu czynników
środki dezynfekcyjne nie powinny wpływać ujemnie na żywność (nie powinny pogarszać jej jakości i trwałości)
w użytkowych stężeniach nie powinny niszczyć dezynfekowanych maszyn i urządzeń
substancje chemiczne wykorzystywane do dezynfekcji nie mogą stanowić zagrożenia dla człowieka czy zwierząt w trakcie i po dezynfekcji
środki dezynfekcyjne powinny być łatwo spłukiwane wodą
środki dezynfekcyjne powinny charakteryzować się brakiem nieprzyjemnego zapachu
najlepsze środki dezynfekcyjne to takie, które charakteryzują się szerokim spektrum na drobnoustroje
środki dezynfekcyjne powinny być stosunkowo tanie
W praktyce stosuje się bardzo różne środki dezynfekcyjne:
Kwasy i zasady - działanie ich na drobnoustroje wiąże się z aktywnością jonów wodorowych lub wodorotlenowych. Kwasy wywierają najsilniejszy wpływ na drobnoustroje niż zasady. Kwasy i zasady działają nie tylko na formy wegetatywne, ale też na przetrwalniki.
10% roztwory zasad (sodowej i potasowej) stosowane są do dezynfekcji magazynów żywności lub pomieszczeń gospodarskich
20% zawiesina CaCO2 (mleko wapienne) jest stosowane do dezynfekcji pomieszczeń, ubikacji, śmietników, wagonów do transportu zwierząt.
Kwasy mineralne są bardziej skuteczne niż kwasy organiczne (kwas nadoctowy). Kwasami mineralnymi przeprowadza się dezynfekcję dojarek.
Środki utleniające - związki chloru
W praktyce stosuje się chlor jako gaz, chloraminy organiczne i podchloryny.
Bardzo silnym środkiem utleniającym jest ozon (dezynfekcja wody).
Woda utleniona, nadmanganian potasu.
Alkohole - aktywność bakteriobójcza alkoholi wzrasta wraz ze wzrostem ilości atomów węgla.
Alkohol etylowy i propylowy (propylowy - najsilniejsze działanie, stosowany do dezynfekcji w stężeniach od 40-80%; najsłabiej działa metanol; alkohol etylowy najsilniej działa w stężeniu 70%)
Aldehydy
aldehyd mrówkowy - szerokostosowany (w pomieszczeniach)
aldehyd glutanowy - wchodzi w skład wielu preparatów stosowanych do dezynfekcji
Aldehyd mrówkowy wchodzi w skład formaliny. Formalina zawiera 37% aldehydu mrówkowego i od 10 do 15% aldehydu metylowego. Do odkażania przygotowuje się wodny lub alkoholowy roztwór formaliny w stężeniu od 3 do 20%.
Aldehyd glutanowy - działa na bakterie Gram - i Gram + .
Septofar - w sklepie
Fenol i jego pochodne
W praktyce fenolu już się praktycznie nie używa.
Septyl, lizol - w sklepie
Związki powierzchniowoczynne
Czwartorzędowe związki amoniowe - ulegają w wodzie łatwiej dysocjacji, obniżają napięcie powierzchniowe i wykazują bardzo silna aktywność odkażającą; działają pobudzająco na inne środki dezynfekcyjne.
sterinol - w aptekach
zanosept
Jodofory - grupa związków dezynfekcyjnych - koloidalne roztwory jodu w związkach powierzchniowoczynnych lub polimerach, spełniające rolę nośników. Aktywność jodoforów polega na utlenianiu.
jodoseptyl
inkodyna
jodyna
Chloroheksydyny - dezynfekcja ogólna
Działają na bakterie Gram - i Gram +. W praktyce używa się 20% wodny roztówr dwuglukomianu chloroheksydyny.
Disteryl - sterinol + dwuglukomian chloroheksydyny
Sole metali ciężkich
Metale ciężkie działają hamująco na wzrost drobnoustrojów, są bakteriobójcze.
Rtęć, kadm, srebro, złoto, ołów.
Najczęściej stosowane są sole rtęci i sole srebra.
Metale ciężkie działają oligodynamicznie (działają w bardzo wysokich rozcieńczeniach)