EMOCJE

-procesy regulacyjne, odzwierciedlają subiektywny stosunek jednostki do otaczającego je œświata (m. in.w kategoriach: przyjemne-przykre, korzystne- niekorzystne).

Cechy (komponenty)procesu emocjonalnego:

1. Pobudzenie emocjonalne- przejaw aktywacji OUN, wyraża się poprze: wzrost napięcia mięśniowego i aktywności motorycznej, wzrost intensywności procesów umysłowych(aż do "gonitwy myśli"), pobudzenie autonomicznego układu nerwowego-zmiany czynności narządów wewnętrznych wyższe tętno, szybszy oddech, pocenie się itp.)

2. Znak emocji- wskazuje na zabarwienie emocjonalne, które można scharakteryzować biegunowo: emocje dodatnie- gdy utrzymana jest równowaga między podmiotem a œśrodowiskiem; powstaje tendencja do podtrzymania aktywności, która tę emocje wywołała lub tendencje do utrzymania kontaktu jej Ÿźródłem- tendencja propulsywna; emocje ujemne, gdy zaburzona zostaje równowaga pomiędzy jednostką a œśrodowiskiem; powstaje tendencja do przerwania aktywnoœci, która tę emocje wywołała bądź przerwania kontaktu ze Ÿźródłem tej emocji- tendencja repulsywna, co nie jest równoznaczne z przerwaniem samej emocji- EFEKT INKUBACJI- emocja wzmaga się wraz z upływem czasu, pomimo przerwania kontaktu z jej Ÿźródłem.

3. Jakoœ( treść) emocji- emocje różnią się jakoœczęściowo, co wiąże się z różnorodnością czynników je wywołujących i z różnorodnością reakcji emocjonalnych

4. Siła emocji- nasilenie tendencji do wykonania reakcji odpowiadającej danej emocji.

5. Natężenie emocji- łączna charakterystyka siły emocji i poziomy pobudzenia emocjonalnego.

Czynniki wywołujące emocje (Ÿźródła emocji):

1. Uniwersalne( bezwarunkowe) bodźce emocjonalne- czynniki szkodliwe lub pożyteczne wpływające bezpośrednio na określony stan organizmu; posiadają zdolnoœć wywoływania emocji niezależnie od doœświadczenia jednostki.

*bodźce zmysłowe (silne i nagłe wywołują emocje ujemne; słabe- emocje pozytywne).

*bodźce wewnętrzne- wywołują stan ogólny niespecyficzny, przyjemny lub przykre samopoczucie; emocje związane z procesami patologicznymi w ustroju(np. stany lekowe wywołane przez chorobę serca).

*bodźce kinestetyczne- wytworzone w wyniku własnych czynności jednostki(długotrwała bezczynność lub aktywność ponad siły jest źrodłem emocji ujemnych, zaœ wykonywanie nowych czynności jest źrodłem przyjemności).

2. Wtórne bodźce emocjonalne-bodźce neutralne, które same przez się nie wywołują emocji-mogą nabywać tej zdolności dzięki powiązaniu z bezwarunkowymi bodźcami emocjonalnymi. To powiązanie dokonuje się dzięki procesowi warunkowania i generalizacji.

3. Zmienne zestawieniowe - rozbieżność między rzeczywistością i oczekiwaniami jednostki(brak rozbieżności jest emocjonalnie obojętny, duża rozbieżność jest źródłem emocji negatywnych, mała-pozytywnych).

Rodzaje emocji:

1.Emocjie steniczne- pobudzają do aktywnego zachowania, emocje asteniczne- charakteryzuje bierność zachowania.

2.Ze względu na siłę i czas trwania emocje dzieli się na:

* nastroje- słabe pobudzenie emocjonalne, bezprzedmiotowe, dłuższy czas trwania, przyjemne(różowe okulary) lub przykre(czarne okulary).

* afekty- emocje o dużej sile i krótkim czasie trwania, mogą być tak silne, że powodują ograniczenie świadomości.

* namiętności- długi czas trwania i duże natężenie (nienawiść, pożądanie), mają swoje Ÿźródła w pobudzeniu ośrodków podkorowych, podporządkowują sobie cała aktywność jednostki.

3.Emocje pierwotne- związane z zaspokojeniem podstawowych potrzeb biologicznych(też u zwierząt)-emocje poprzednie-związane z zaspokajaniem potrzeb wyższego rzędu, człowiek potrafi je sobie uświadomić.

UCZUCIA- wyższy poziom organizacji emocji, rozwijają się w toku rozwoju osobniczego, są wyrazem ustosunkowania się do samego siebie i do otoczenia jako nosicieli wartości społecznych.

RODZAJE UCZUĆ:

- poznawcze-zaspokojenie ciekawości, dążenie do prawdy,

- społeczno-moralne- solidarność, sprawiedliwość...-ustosunkowanie w aspekcie dobra,

- estetyczne-ustosunkowanie w aspekcie piękna,

- praktyczne- związane z ludzką działalnością(praca).

REAKCJIE EMOCJIONALNE- występują w 4 formach:

1. Wzory ekspresyjne-proces emocjonalny prowadzi do określonych zmian napięcia mięśni twarzy(mimika) i całego ciała(pantomimika) oraz powoduje tendencje do wydawania dźwięków(wokalizacja), stwarza gotowość do wykonywania ruchów. Wzory te ulegają rozbudowie i modyfikacji w toku gromadzenia doświadczenia; czynnikiem determinującym te przeobrażenia jest kultura, w której żyje jednostka-ona ogranicza wrodzone formy ekspresji emocjonalnej(np. ustala kiedy wolno płakać) i ustanawia specyficzne formy reagowania mimicznego(np. potakiwanie poprzez ruch głowy). Ludzie różnią się między sobą zdolnością do ekspresji emocjonalnej.

2. Zachowania wyładowujące-specyficzne akty zachowania się pod wpływem emocji, których funkcją jest rozładowanie napięcia. Podlegają w ciągu życia przekształceniom-od spontanicznych, chaotycznych wybuchów do coraz bardziej zorganizowanych czynności, których funkcja jest wyładowanie emocji(œśpiew, taniec, werbalne komunikowanie swych emocji; ale też palenie papierosów, wzmożone jedzenie itp.)

3. Ustosunkowania emocjonalne- reakcje wobec Ÿźródła emocji: wzmacnianie kontaktu z obiektem lub oddalanie się od niego. W I okresie życia są to reakcje spontaniczne, później ograniczenia-człowiek nie zawsze zachowuje się tak jakby to wynikają z przeżywanych przezeń emocji-na zewnątrz wyrażają się one w formie mimiki, tonu głosu, doboru słów.

4. Zmiany w stanie œwiadomoœci- emocje wywierają na œwiadomoœć wpływ:

-bezpośredni- przechodzenie do œwiadomoœci informacji o przebiegających procesach emocjonalnych(człowiek zdaje sobie sprawę, że przeżywa emocje i jakie one są)

-pośredni- modyfikacja œwiadomoœci; zmiana kategorii za pomocą których człowiek rejestruje i komunikuje swoje doœświadczenia.

Emocje a procesy umysłowe

Wraz ze wzrostem natężenia emocji wzrasta ich modyfikujący wpływ na procesy poznawcze. Wpływ ten może być:

* niespecyficzny- większy lub mniejsza sprawnoœć procesów poznawczych pod wpływem emocji;

* specyficzny- wyolbrzymienie lub osłabienie pewnych informacji(inf. które wiążą się lub mogą wywołać emocje pozytywne są wyolbrzymiane, natomiast te, które mogły by wywołać emocje negatywne mają utrudniony dostęp do œwiadomoœci-jest to tzw. OBRONNOŒĆ PERCEPCYJNA). Pod wpływem silnych emocji następuje deformacja spostrzeganego materiału.

PROCESY MOTYWACYJNE- procesy regulacji, pełni funkcje sterowania czynnościami, tak aby doprowadziły one do osiągnięcia określonego wyniku(wynik, którego człowiek jest wiadomy-CEL).

Aby powstał proces motywacyjny muszą być spełnione 2 warunki:

1. wynik musi być przez podmiot oceniany jako użyteczny;

2. podmiot musi mieć przedœświadczenie, że wynik ten da się osiągnąć.

Cechy(komponenty) proc. motywacyjnego:

1.Kierunek- charakteryzowany poprzez wskazanie wyniku, ku któremu zmierza czynnoœć(zmierzanie do celów ocenianych jako dodatnie, unikanie ujemnych; ten sam cel może być raz oceniony jako dodatni, raz jako ujemny).

2.Natężenie- charakteryzowanie poprzez:

-sile motywu- zdolnoœć do wyłączania motywów konkurencyjnych. Silny jest ten motyw, który eliminuje inne(trudno skłonić człowieka do zmiany kierunku działania).

3.Wielkoœć motywu- rozmiar wyniku lub liczba czynnoœci konsumpcyjnych, potrzebnych do zaspokojenia motywu(motyw jest tym większy im większą potrzeba by go zaspokoić). Wielkoœć definiuje się poprzez ustalenie poziomu aspiracji, który satysfakcjonuje jednostkę w danej dziedzinie.

4.Intensywność motywu- właściwość, od której zależy poziom mobilizacji organizmu, związany z realizacja danego motywu; wielkoœć energii umożliwiającej wysiłek, szybkość działania, odporność na zmęczenie. Wzrasta w sytuacjach trudnych, zagrażających, gdy działanie trafia na przeszkody.

Jeœli istnieje motyw ukierunkowujący działanie jednostki-powstaje NAPIĘCIE MOTYWACYJNE- specyficzny stan pobudzenia aparatu regulacji, wyrażający się w tendencji do podjęcia mniej lub bardziej sprecyzowanej aktywności(jako chęć zrobienia czegoœ).

1. Napięcie ujemne- gdy człowiek coœ traci, ma niezaspokojone potrzeby, podlega oddziaływaniu szkodliwych czynników- wyraża się w postaci braku czegoœ, cierpienia, obawy, stanu frustracyjnego.

2. Napięcie dodatnie- gdy formuję się dążenia do lepszego dotychczas zaspokojenia potrzeb, pojawiają się nowe zadania, aspiracje.

Związek motywacji ze sprawnością działania

Im większa intensywnoœć motywacji tym większa energia zaangażowania w działania- ludzi o większej motywacji wykonując więcej pracy w jednostce czasu.

Prawa YERKESA-DONSONA

1. W miarę wzrostu natężenia motywacji rośnie sprawność działania do pewnego momentu, po czym zaczyna spadać aż do zupełnie dezorganizacji działania(max. sprawnoœć działania przy umiarkowanym poziomie motywacji). Poziom dezorganizujący działanie szybko osiąga motywacja typu lękowego, nigdy zaœ motywacja typu zainteresowania.

2. Przy wykonywaniu zadań łatwych korzystny jest dla sprawnoœci działania wysoki poziom motywacji, zaœ przy działaniach trudnych dla sprawnoœci działania, bardziej korzystny jest niski poziom motywacji(im trudniejsze zadanie człowiek ma wykonywać tym mniej intensywną motywacje jest w stanie tolerować).

---