KONSPEKT ZAJĘĆ NA RADĘ PEDAGOGICZNĄ
TEMAT: Agresja - jak sobie z nią radzić?
CELE:
poznanie specyfiki zjawiska agresji i jej rodzajów,
ukazanie źródeł zachowań agresywnych,
prezentacja wpływu postaw rodzicielskich na zachowania dzieci,
kształtowanie umiejętności radzenia sobie z agresją.
METODY: wykład, burza mózgów, wizualizacja.
TOK ZAJĘĆ:
1.Przedstawienie definicji agresji.
2.Prezentacja źródeł zachowań agresywnych (biologiczne, społeczne, poznawcze).
3.Ukazanie rodzajów agresji.
4.Omówienie roli wieku i płci na zachowania agresywne.
5.Zaprezentowanie wpływu postaw rodzicielskich na zachowanie dzieci.
6.Poznanie form przeciwdziałania zjawisku agresji.
7.Ewaluacja zajęć i zakończenie spotkania.
CO TO JEST AGRESJA, JAKIE SĄ ŹRÓDŁA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH?
Środki masowego przekazu prześcigają się wzajemnie w zamieszczaniu relacji i opisów morderstw, wojen i aktów terroru. Relacje te mogą być materiałem dowodowym świadczącym o rozmiarze krzywd, jakie ludzie potrafią wyrządzić sobie i innym. Bulwersują nas relacje opisujące akty agresji i przemocy, w których uczestniczą dzieci i to nie tylko jako ofiary, ale często jako sprawcy. Wielu z nas zastanawia się, jak można wyjaśnić takie destrukcyjne zachowania, czy można je opanować i czy jest sposób by im ewentualnie zapobiegać.
Psychologowie, którzy zajmowali się tym zagadnieniem , swoje wysiłki skoncentrowali na badaniu agresji, którą można zdefiniować -
zachowanie fizyczne lub werbalne podejmowane z zamiarem skrzywdzenia lub zniszczenia danego obiektu, istoty, przedmiotu
Źródła zachowań agresywnych:
biologiczne /genetyczne/
społeczne /środowiskowe/
poznawcze /sposób rozumienia świata/
Biologiczne:
wpływ testosteronu - hormon odpowiedzialny za drażliwość, czyli wrażliwość na groźby i prowokacje,
wpływ temperamentu - niektóre dzieci rodzą się z tzw. trudnym stylem reagowania /ekstrawersja/, grymaszą , płaczą, bardziej absorbują dorosłych i swoich rówieśników,
wpływ dominowania - mechanizm ewolucyjny, agresja przetrwała przez pokolenia, ponieważ ma znaczenie dla jednostek i dla gatunku, np.: w niektórych grupach społecznych rozwija się hierarchia dominacji, często przez otwartą walkę, a później kontrolę pozostałych członków grupy.
Społeczne:
kulturowe - np.: chłopcy oczekują mniejszej nagany za zachowania agresywne niż dziewczynki;
rodzinne - interakcje w rodzinie, czyli przemoc i agresja wyuczona, stosowanie kar, proces zniewalania rodzinnego, czyli agresja jako sposób wzajemnego kontrolowania i osiągania tego, czego się chce np.: rodzina dysfunkcyjna;
massmedia - telewizja, radio, literatura, prasa czyli promocja i naśladowanie przemocy.
Poznawcze:
odmienny sposób rozumienia świata - osoby mało empatyczne mające specyficzny sposób moralnego rozumowania, deficyty w zdolnościach odczytywania społecznych wskazówek otoczenia, czyli norm społecznych - inna mapa „świata” /może to być wynikiem dwóch poprzednich źródeł/.
RODZAJE AGRESJI
gorąca / fizyczna - bicie, kopanie, gryzienie
słowna - wyzwiska, wulgaryzmy, groźby
instrumentalna - zabieranie, niszczenie rzeczy
wroga - wyrządzanie zła lub agresja odwzajemniana
przemieszczona - przeniesienie agrasji na kogoś innego
zimna - gesty, spojrzenia, zastraszanie, ograniczanie wolności.
WPŁYW WIEKU I PŁCI NA ZACHOWANIA AGRESYWNE
Agresja fizyczna i instrumentalna częściej wystepuje u dzieci młodszych /do 7 lat/
Agresja słowna i wroga u dzieci starszych , osiągających wiek szkolny.
W szkole podstawowej i średniej wyraźnie widać różnicę między chłopcami i dziewczętami; u chłopców dominuje agresja fizyczna skierowana na chłopców, a u dziewcząt - słowna, skierowana do koleżanek.
Im bardziej dzieci zbliżają się do wieku dorastania, tym różnice są mniejsze /dorastanie to okres buntu i burzy hormonalnej, który kieruje się oddzielnymi prawami/.
WPŁYW POSTAW RODZICIELSKICH NA ZACHOWANIE SIĘ DZIECI
Istnieje ścisły związek pomiędzy zachowaniem się dziecka a zachowaniami rodziców. Postawy wychowawcze mają duży wpływ na sposób funkcjonowania i zachowania się dzieci. Jeśli osoba dorosła będzie charakteryzowała się zachowaniami mało konstruktywnymi to jest duże prawdopodobieństwo, że tak właśnie będzie zachowywać się dziecko.
Nauki społeczne różnie definiują pojęcie postawy: wg.Obuchowskiego postawa to względnie trwała dyspozycja przejawiająca się w zachowaniach , których cechą są pozytywne lub negatywne stosunki do jakiegoś przedmiotu, osób, sytuacji. Wg.Sillamy postawa to ogół osobistych reakcji na jakiś określony przedmiot: zwierzę, osobę, ideę lub rzecz. Postrzegamy owe reakcje jako integralną część naszej osobowości, co upodabnia je do cech charakteru.
Wszyscy autorzy dość jednoznacznie twierdzą, że postawa, może spełniać rolę modelującą, w związku z tym, ma zasadniczy wpływ na socjalizację dzieci i młodzieży. Jest to szczególnie istotne w relacji dziecko-rodzic i uczeń-nauczyciel.
Wzrastaniu w rodzinie dysfunkcyjnej często towarzyszą postawy niekonstruktywne i niejednoznaczne, oznacza to, że w takich rodzinach interakcje dorosły-dziecko sprzyjają powstawaniu antyspołecznych zachowań. Janet G.Woititz wyróżniła kilka postaw rodzicielskich , których wpływ na socjalizację dziecka można z dużą dokładnością przewidzieć.:
Autokratyczna /karcąca/
Przesadnie wymagająca/ krytyczna/
Nieobecna
Obiecująca
Nadopiekuńcza
Rodzic autokratyczny nie uczestniczy w życiu dziecka, kontakty z nim ograniczają się jedynie do rozkazywania i wydawania poleceń. Konsekwencje takiego postępowania to : dziecko czuje się nie szanowane a czasem wręcz odrzucone i może mieć trudności z wchodzeniem w jakiekolwiek kontakty z innymi ludźmi.
Rodzic przesadnie wymagający stawia przed dzieckiem nierealne wymagania, często przerastające siłę i możliwości rozwojowe dziecka. Konsekwencje tej postawy - dziecko nie ma czasu na zabawę, jego wolność i żywiołowość jest skutecznie tłumiona, co może wykształcić w dziecku opinię osoby mało zdolnej albo wręcz niesprawnej, nieudolnej.
Rodzic nieobecny, którego fizycznie często nie ma w domu , nie panuje nad życiem rodzinnym, skutkuje to tym, że dziecko przejmuje obowiązki domowe, staje się rodzicem dla własnego rodzeństwa, a niejednokrotnie rodzicem własnych rodziców. Cierpi na tym jego dzieciństwo.
Rodzic obiecujący pragnie uzyskać posłuszeństwo kusząc i obiecując nagrody. Na ogół ma dobre chęci w dotrzymywaniu słowa ale nigdy w pełni mu się to nie udaje. Konsekwencję tego typu postawy jest: dziecko nawet po wielu rozczarowaniach wierzy, że tym razem będzie inaczej. A jeśli nawet zacznie okazywać złość i niezadowolenie, to obiecujący rodzic zawsze zdoła się wyłgać z obietnicy przy okazji wpędzając dziecko w poczucie winy. Z czasem dziecko staje się nieufne i nie będzie w stanie domagać się czegokolwiek od siebie.
Rodzic nadopiekuńczy zawsze mówi „ ja wiem co jest dla ciebie najlepsze”dziecko na siłę jest pozbawiane decydowania, co powoduje, że czuje się uzależnione i nieudolne. Nie jest w stanie rozwijać się emocjonalnie ani uczyć na własnych błędach. W rezultacie czuje się zagubione i wpada w panikę za każdym razem, kiedy przyjdzie mu podejmować decyzję lub działać samemu.
Podstawowe błędy rodziców:
brak czułości,
nadmierny krytycyzm i wrogość,
niekonsekwentna dyscyplina i nadzór,
ogólny brak zaangażowania.
Wymienione powyżej postawy i cechy sprzyjają rozwojowi agresywnych i antyspołecznych wzorców zachowań u dzieci.
PRZECIWDZIAŁANIE ZJAWISKU AGRESJI
W sferze biologicznej - zindywidualizowanie metod wychowawczych.
W sferze społecznej - treningi dla rodziców i nauczycieli uczące skuteczniejszych metod komunikowania się z dziećmi.
W sferze poznawczej - treningi dla dzieci zwiększające poziom empatii, rozwijające umiejętności poznawcze zmierzające do zmiany mapy świata np.: trening głośnego mówienia , jako sposób na rozwiązanie sytuacji problemowej.
EWALUACJA ZAJĘĆ /arkusz z koszem i plecakiem/.
LITERATURA:
Bradshaw J.”Zrozumieć rodzinę”, W-wa 1994
Danilewska J. „Agresja u dzieci- szkoła porozumienia”, W-wa 2002
Dembo M.H.”Stosowana psychologia wychowawcza”,W-wa 1997
Lipowska Teutsch A. „Rodzina a przemoc”, W-wa 1992
Skrzypczak W.(red.) „Bezpieczna szkoła” , Łódź 2002
Woititz J. „Wymarzone dzieciństwo” , W-wa 1990.
AGRESJA
-JAK SOBIE Z NIĄ RADZIĆ ?
(zajęcia dla nauczycieli i rodziców)
opracowała: mgr Agnieszka Marciniak