Myślenie - psychologia ogólna
Myślenie - to złożony proces umysłowy, polegający na tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji dostępnych informacji.
Myślenie ma trzy ogólne cechy:
Dokonuje się w umyśle, lecz wnioskuje się o nim z obserwowanego zachowania.
Jest procesem polegającym na manipulacji wiedzą w ludzkim systemie poznawczym.
Jest nakierowane na znajdywanie rozwiązań dla problemów, które dana jednostka napotyka.
Myślenie - czynność myślenia jest łańcuchem operacji myślowych, za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Dzięki temu człowiek poznaje rzeczywistość.
Myślenie:
Pomaga nam osiągnąć to co chcemy.
Jest najbardziej złożona forma działania człowieka.
Jest procesem przedstawieniowym, symbolicznym.
Przedmiotem myślenia mogą być: rzeczy, zdarzenia (obecne, zapamiętane, wyobrażone).
Odzwierciedla i analizuje to, co jest dane w pełnym wymiarze czasowym.
Może dotyczyć teraźniejszości, przeszłości i przyszłości.
Myślenie opiera się na wielu strukturach umysłowych. Należą do nich:
Pojęcia
Schematy
Skrypty
Wyobraźnia wzrokowa
POJĘCIA
Pojęcia - są to umysłowe reprezentacje powiązanych ze sobą zjawisk, pogrupowanych w pewien sposób. Pojęcia mogą reprezentować: przedmioty, czynności lub organizmy żywe.
Metody przyswajania pojęć:
Metoda różnicowania - przyswojenie treści pojęcia jest możliwe dzięki dwóm operacjom: abstrakcji i uogólnieniu.
Abstrakcja - polega na wyodrębnieniu pewnych cech przedmiotów i pomijaniu innych.
Uogólnienie - jest operacją łączenia cech wspólnych dla klasy przedmiotów.
Metoda przyswajania pojęć w kontekście.
Pojęcia naturalne - dominują w życiu potocznym człowieka.
Metoda nowej klasyfikacji - pozwala na tworzenie nowych pojęć
Pojęcia dzielą się na:
Matrycowe - występują w naukach ścisłych np. fizyka, chemia. Są to nauki dedukcyjne, mocne. Są jasno zdefiniowane, wyraziste. Spostrzegamy rzeczywistość przez pryzmat tych nauk.
Pojęcia matrycowe - to poznawcza reprezentacja skończonej liczby wspólnych cech, które w jednakowym stopniu przysługują wszystkim desygnatom (egzemplarzom) danej klasy.
Naturalne - występują w naukach takich jak: medycyna, psychologia. Są to nauki indukcyjne, słabe. W języku potocznym dominują pojęcia naturalne, rozciągliwe.
Pojęcia naturalne - to poznawcza reprezentacja odzwierciedlająca zespół wspólnych cech, które w różnym stopniu przysługują wszystkim desygnatom danej klasy.
Pojęcia takie jak: szczęście, twórczość, choroba psychiczna, miłość są pojęciami naturalnymi, bo dla każdego co innego znaczą.
Pseudopamięć - przypominanie sobie nowych bodźców, gdyż ich atrybuty są przechowywane w pamięci.
Pojęcia są często zorganizowane w hierarchie od poziomu ogólnego do bardziej szczegółowych.
Poziom podstawowy - w hierarchiach istnieje poziom, na którym ludzie najlepiej kategoryzują przedmioty i myślą o nich.
SCHEMATY
Schematy- wiązka przechowywanej wiedzy reprezentującej pojęcie lub typ bodźca wraz z jego atrybutami; relacjami występującymi pomiędzy bodźcami.
Rola schematów:
porządkują
ułatwiają
pomagają kodować, a później przetwarzać informację.
SKRYPTY
Skrypty - wiązka informacji o oczekiwanych sekwencjach powiązanych wzajemnie specyficznych zdarzeń i działań, których pojawienia się oczekujemy w określonych sytuacjach społecznych.
WYOBRAŹNIA WZROKOWA
Wyobraźnia wzrokowa - polega na oglądzie informacji uprzednio spostrzeganych i przechowywanych w pamięci.
Mapy umysłowe - są poznawczymi reprezentacjami przestrzeni fizycznej. Pomagają w uczeniu się dróg w naszym najbliższym otoczeniu, odzwierciedlają też nasza osobistą i kulturową wizję geografii.
Klasyfikacja myślenia:
Nieukierunkowane (niekontrolowane):
Freud wykorzystuje metodę wolnych skojarzeń (rzucanie hasła i mówienie skojarzenia z tym słowem).
Marzenia (np. senne) - przykład asocjacyjnego myślenia.
Wytwory - określane jako patologiczne, oderwane od rzeczywistości np. myślenie autystyczne.
Ukierunkowane (kontrolowane):
Można podzielić na dwa typy:
Krytyczne - wtedy, kiedy orzekamy o prawdzie lub fałszu; oparte na faktach, prawdopodobieństwie.
Twórcze - odkrywanie zależności, rozwiązywanie problemów, wynajdywanie metod, tworzenie nowych form.
Rodzaje myślenia:
Sensoryczno - motoryczne - zwane myśleniem konkretnym. Zasadniczą rolę spełniają spostrzeżenia, które dostarczają informacji o aktualnej sytuacji. Dominuje u małych dzieci (do 2 lat) i zwierząt. Dzięki temu rozwojowi myślenia ludzie dorośli rozwiązują zadania praktyczne.
Pojęciowe - zwane abstrakcyjno - pojęciowym. W toku tego myślenia człowiek operuje pojęciami, które często są bardzo abstrakcyjne. W początkowych fazach tego myślenia znaczną rolę mogą odgrywać wyobrażenia.
Rodzaje myślenia:
Produktywne - tworzenie nowych informacji potrzebnych dla podmiotu myślenia.
Reproduktywne - polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach, w rozwiązywaniu problemów
Wg Kozieleckiego:
Myślenie - jest czynnością, która obejmuje różnorodne procesy, takie jak: przewidywanie, odkrywanie, rozumowanie, wnioskowanie itp. Jest czynnością umysłową, w której udział biorą operacje umysłowe. Dzięki temu człowiek przetwarza informacje tj: spostrzeżenia, wyobrażenia, pojęcia.
Informacje zakodowane w spostrzeżeniach, w wyobrażeniach i pojęciach są przetwarzane za pomocą operacji umysłowych:
Operacje umysłowe - to elementarne transformacje psychiczne, które przetwarzają materiał myślenia. W czynności myślenia należy wykonać cały łańcuch operacji, który prowadzi do wyniku końcowego.
Zdaniem psychologii wszystkie operacje można sprowadzić do dwóch podstawowych rodzajów:
Analiza - polega na myślowym podziale całości na części lub na wyodrębnieniu cech podmiotów i zjawisk.
Synteza - to łączenia w myśli różnych części w nowe całości.
Myślenie - wpływa na uporządkowanie; dzięki regułom, metodom schemat operacji ma prawidłowy, uporządkowany przebieg.
Reguły:
algorytmiczne - to niezawodne taktyki, przepisy, które określają w jaki sposób należy coś rozwiązać; gwarantują rozwiązanie.
heurystyczne - to zawodne zasady, reguły, które nie gwarantują rozwiązania zadania.
W strukturze czynności myślenia wyróżnia się:
Informacje o świecie - to, co jest przetwarzane w myśleniu.
Operacje - elementarne transformacje umysłowe.
Strategie - (metody, taktyki, strategie) to co wpływa na uporządkowanie kolejnych operacji.
Cechy myślenia:
krytycyzm
samodzielność
giętkość (plastyczność)
sztywność
szybkość (ruchliwość)