Sęk, cz III, rozdział 7 „wybrane zagadnienia psychoprofilaktyki”

Coraz częściej pojawia się w literaturze i praktyce pojęcie profilaktyki zaburzeń itp.

Korzenie jej można znaleźć w „ruchu higieny psychicznej”- inicjator ruchu C.W. Beers.

A. Meyer- autor pojęcia -”higiena psychiczna”: cele ruchu to:

- ochrona zdrowia psychicznego

- poprawa opieki psychiatrycznej

- uświadamianie z zakresu psychohigieny

- współpraca z organizacjami z zakresu ochrony zdrowia

Światowa Federacja Zdrowia Psychicznego- Polska reprezentowana jest przez Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej

H. Meng- psychiatra, sformułował wiele twierdzeń nt prewencji, oto niektóre z nich:

- podział higieny psychicznej na indywidualną i grupową

- rozwój i przydatność higieny psychicznej będzie zależeć od tego czy ujmie w swym zakresie pojęcia i zjawiska zdrowia psychicznego

- psychologia rozwoju człowieka jako podstawa psychoprofilaktyki

- psychoprofilaktyka jako szeroki zakres działań, obejmujący wiele obszarów, włączający wielu specjalistów.

Definicje, definicje, definicje...

psychoprofilaktyka= psychohigiena, później prewencja

Dlaczego psychoprofilaktyka? Bo obejmuje działania psychologiczne ukierunkowane na zapobieganie zaburzeniom psychicznym i ma charakter zapobiegawczy.

Wczesna interwencja- sygnalizuje pomoc, interwencje w kryzysie i obejmuje aktywne formy pomocy profesjonalnej.

Psychologiczna prewencja- określenie zbiorcze dla różnych działań, wykorzystuje różne środki i metody, by zapobiegać niekorzystnym zjawiskom.

Caplan: prewencja pierwotna, wtórna i 3 stopnia.

Pierwotna- obejmuje starania by zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń- przeciwdziałanie szkodliwym warunkom,

Wtórna- powstrzymanie wczesnych sygnałów zaburzeń- wczesna interwencja/ można prowadzić metodami psychoterapeutycznymi

3stopnia- zapobieganie skutkom przebytych chorób, przeciwdziałanie nawrotom, minimalizacja wtórnych uszkodzeń/ metody rehabilitacji i opieki środowiskowej

Ale: Caplan zatarł granicę między terapią, rehabilitacją a prewencją:(

Współcześnie: prewencja pierwotna, właściwa to: redukcja wskaźników zachorowalności na zaburzenia emocjonalne przez zmniejszenie stresu i wspieranie warunków sprzyjających rozwojowi kompetencji i umiejętności przezwyciężania trudności. Koncentruje się na grupach ryzyka, w których istnieje podwyższone prawdopodobieństwo zaburzeń.

Cowen: pierwotna prewencja: określenie szersze, promuje różne stany pozytywne i zapobiega dysfunkcjom(chorobom, patologii społecznej i wypadkom). Pierwotna prewencja zaburzeń psychicznych: pojęcie węższe, działalność wzmacniająca zdolności, umiejętności/ zapobiega dysfunkcjom psychicznym.

Cele prewencji: wspieranie pozytywnego zdrowia, obniżenie prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń i orientacja na grupy.

Inne strategie postępowania:

- wzmacnianie kompetencji i reorganizacja otoczenia. Te strategie mogą być głównie realizowane przez edukację zdrowotną.

- bezpośrednie trenowanie umiejętności i kompetencji: komunikowania się, rozwiązywania problemów, treningi asertywności itp.

- tworzenie grup społecznego wsparcia: prewencja ekologiczna(oddziaływanie na rodziny, grupy społeczne itp.)

L.A. Bond: działalność promocyjna- wzmacnianie i rozwój możliwości, aktywności, motywacji własnej, optymalizacja zdrowia z rozwoju.

M. Bloom: wymiary tematyczne definicji:

I wymiar-model przyczynowo- skutkowy- przyczyny zaburzeń, geneza zaburzeń, rozwój człowieka

II wymiar-czasu, działania prewencyjne mają wyprzedzać niepożądane zjawiska

III wymiar-kto jest celem, odbiorcą prewencji. Ukierunkowana na jednostkę lub grupę ryzyka.

IV wymiar- prewencja aktywna-pasywna. Obejmuje czynny lub bierny udział w działaniach prewencyjnych.

V wymiar- działaniom prewencyjnym musi towarzyszyć ich ocena

Ch. T. Adam: za Bloomem podkreśla istotę prewencji indywidualnej i grupowej.

Cechy prewencji wg Adama:

-nakierowana na przyszłość, obejmuje działania zaplanowane, prospektywna

- obejmuje szeroki zakres odbiorców, nie tylko zagrożonych

- rozwojowy charakter- odnosi się do cech ludzi o zdrowej osobowości

- oparta na doświadczeniu osób z grup ryzyka

- ekologiczno- społeczne podejście- obejmuje różne podsystemy

- współpraca uczestników, użytkowników- zasada współpracy

- I !!! Bez ewaluacji nie ma rozwoju prewencji

Obszary badań w psychologii prewencyjnej:

Zdrowe pole życia- zdrowe otoczenie- ma możliwości zaspokajania potrzeb życiowych człowieka (Stokols).

Kommer i Rohrle: otoczenie- jednostka- to szczególny rodzaj relacji, otoczenie przyjmuje różne formy, kształty, osoby wyposażone w określone zachowania odbierają informacje od otoczenia.

Pojęcie rozwoju:

Havinghurst- rozwój dokonuje się w toku podejmowania przez jednostkę zadań specyficznych dla określonych faz (brzmi znajomo:)

Dla prewencyjnego myślenia i działania ważne są wszystkie te teorie o rozwoju człowieka, które koncentrują się na pojęciach kryzysów rozwojowych.

Zdrowie psychiczne jako kompetencje życiowe- zbierane doświadczenia z otoczenia przez jednostkę (White).

Pojęcie kompetencji (Wiemann) to zdolność do takiego zachowania się w interakcji z otoczeniem, aby stosownie do sytuacji realizować swoje cele.

Kryzys i krytyczne wydarzenia życiowe w prewencji:

Lindemann, Caplan- twórcy interwencji kryzysowej jako działania prewencyjnego.

Caplan- reakcja na kryzys:

1)wzrost napięcia, próba rozwiązania problemu

2)dalszy wzrost napięcia z powodu nieefektywnych prób rozwiązania problemu

3)ostanie próby rozwiązania problemu przy wykorzystaniu ostatnich rezerw.

4)jeśli zawodzi 3, dochodzi do kulminacji reakcji kryzysowej i patologizacji zachowań.

Kryzysy rozwojowe:

Erikson- kryzys jako okres rozstrzygający, punkt zwrotny. Wykazuje tu potencjał rozwojowy, ale i wrażliwość na uszkodzenia. Motorem kryzysów są pojawiające się sprzeczności między czynnikami dojrzewania jednostki a wymogami kultury. By przejść do następnej fazy trzeba rozwiązać kryzys.

Riegel- akcentuje sprzeczności w rozwoju, jak Erikson. Sprzeczności mogą obejmować różne sfery: biologiczną, psychologiczną, socjokulturową i materialno- fizyczną. Rozwiązanie kryzysu to przejście do następnej fazy rozwojowej.

Filip: krytyczne wydarzenia- ich główna cecha to zakłócanie funkcjonowania układu jednostka- otoczenie. Krytyczne wydarzenie wymaga zmian w mechanizmach przystosowania. Zdarzenia mogą pochodzić z otoczenia, osoby, lub interakcji. Zdarzenia mogą być oceniane przez jednostkę jako pozytywne i negatywne.

Prewencja może być skoncentrowana na osobie, wydarzeniu lub kontekście tego wydarzenia.

Mechanizmy zmagania się ze stresem i krytycznymi wydarzeniami życiowymi;

Lazarus- podejście interpersonalne, transakcyjne.

Wydarzenie- ocena pierwotna(strata, zagrożenie, korzyść)- ocena wtórna (ocena możliwości zaradzenia sytuacji trudnej).

Procesy zmagania się ze stresem zorientowane na redukcję napięcia, regulację emocji- techniki paliatywne, lub próba rozwiązania problemu, opracowaniu sytuacji kryzysowej- technika aktywnego przezwyciężania.

Zachowania zaradcze- Caplan: eksploracja rzeczywistości, poszukiwanie informacji; pozytywne, negatywne emocje; inicjowanie pomocy ze strony innych; podział problemu na fragmenty i stopniowe ich rozwiązywanie, rozpoznawanie i przezwyciężanie zmęczenia, dezorganizacji; radzenie sobie z uczuciami; plastyczność, gotowość do zmian; zaufanie do siebie i innych.

Wsparcie społeczne jako interakcja charakteryzuje się tym, że:

• Cel- zbliżenie wielu uczestników do przezwyciężenia trudności

• Zachodzi wymiana emocji, informacji

• Odpowiedniość między oczekiwanym a uzyskanym wsparciem

• Interakcja jednostronna, wielostronna, zmienna

• Podejmowana w sytuacji trudnej, problemowej

• Ludzie najbardziej oczekują wsparcia emocjonalnego, choć jego skuteczność jest mniejsza niż rzadziej oczekiwanego instrumentalnego i rzeczowego wsparcia.

Dwuetapowa analiza potrzeb (Belschner, Gottwald i Kaiser):

1) faza orientacji w polu prewencji, rozeznanie się, nawiązanie kontaktu ze społecznością, jednostkami oczekującymi pomocy

2) dokładne zbadanie jednostki, grupy, ustalenie jej potencjałów zdrowia i zagrożeń- diagnoza dla celów prewencyjnych jest bardziej kompleksowa, dynamiczna, skrajnie probabilistyczna, wymaga poznania wszystkich elementów sieci, jest głównie diagnozą grupy społecznej.

Interakcja doradcza:

Z czym związany jest problem, z którym przychodzi do nas osoba po pomoc:

- z sytuacją przeciążenia- grożąca załamaniem zdrowia, odporności, poczuciem krytyczności sytuacji, tu możemy zaproponować różne metody terapii

- z sytuacją antycypacji- przyszłych zaburzeń, niesprawności osoby bliskiej, patologii

- z sytuacją poczucia ważnego życiowo problemu i potrzeby zmiany doskonalnie, rozwiązania wątpliwości- problem promocji zdrowia i rozwoju

Ważne w pracy doradcy są: wiedza i umiejętności/ zdolności i kompetencje społeczne (czujecie, że po studiach będziemy to miały? Bo ja mam problem nawet z wiedzą, hehe).

Brammer, Abrego przedstawiają różne kompetencje: uświadomienie/ ocena sytuacji przejściowej; uświadomienie posiadania/ nieposiadania wsparcia społecznego; rozpoznanie/ wykorzystanie własnych systemów odporności, mocnych słabych stron; uczenie się redukowania napięć; ćwiczenie/ planowanie zmian życiowych.

Formy działalności prewencyjnej:

- uczenie kompetencji osobistych poprzez: treningi różnego rodzaju, zdobywanie wiedzy psychologicznej

- udzielanie specjalistycznej pomocy prewencyjnej- młodzieżowe, małżeńskie, rozwojowe itp)

- działalność konsultacyjna i ekspertalna/ działalność ogólnoedukacyjna z zakresu zdrowia, promocji zdrowia i prewencji.

Koniec:)

4

---