Morfologia gleby -zespół cech dostrzegalnych wzrokowo, widoczne zewnętrznie, uzależnione od właściwości skały macierzystej oraz przebiegu procesów glebotwórczych. W procesie powstawania gleby tworzą się warstwy różniące się barwa, konsystencją, wartością materii organicznej ,strukturą. Odzwierciedla cały proces glebotwórczy zachodzący na danym obszarze. Tworzą się poziomy glebowe, poziomy periodyczne widoczne na pionowym przekroju gleby tzw. profil glebowy.

Profil glebowy- pionowy przekrój gleby ukazujący jej budowę wraz zróżnicowaniami przez wszystkie poziomy genetyczne gleby od jej powierzchni do skały macierzystej w takich glebach co są nienaruszone(dziewicze) nie zaliczane do gruntów ornych(łąki). W czasie orek dochodzi do naruszenia gleby do 30 cm ,ulegają zatarciu, wymieszaniu. Najbardziej widoczne warstwy występują w lasach. Profil uzewnętrznia cechy wytworzone w następstwie oddziaływania czynników glebotwórczych zarówno w przeszłości jak i obecnie.

Poziom glebowy- warstwa wierzchnia, mineralna występująca w profilu glebowym, posiada jednolitą barwę ,konsystencję, uziarnienie, jednakowy skład chemiczny, taki sam skład materii organicznej. Różne poziomy są dla różnych gleb. Wyróżniamy poziomy główne - najbardziej typowe na glebach mineralnych i mineralno- organicznych oraz odmienne poziomy na glebach organicznych.

Poziomy główne w glebach mineralnych najbliżej powierzchni:

O- organiczny - poziom ten stanowi warstwę ok. 30 cm. W tym poziomie objętościowo przeważa materia organiczna ponad 20% masy tego poziomu. Resztki roślinne i zwierzęce wchodzą w skład materii(opadłe liście, pędy, zwierzęta), posiada konsystencje gąbczasta, różne procesy humifikacji np. próchnica. Rozkład ściółki jest bardzo powolny z powodu braku bakterii i promieniowców. Dominują grzyby. Warstwa ta jest bardzo dobrze otleniona, istnieją warunki sprzyjające rozkładowi.

A-próchniczy - wydzielony jest na glebach dziewiczych, najbardziej widoczny na użytkach zielonych, miąższość do kilkunastu cm, barwa ciemna, dużo próchnicy nawet do 10% w Polsce średnio ok. 2%

E-wymywania (eluwialny)- to warstwa z której następuje wymywanie składników mineralnych i różnych związków organicznych np. kwasy próchniczne, jest kwaśny odczyn gleby. Zwykle charakteryzują się jaśniejszą barwa niż poziomy O i A, barwa od jasnoszarej do białej w zależności od obecności krzemionki i kwarcu. Występuje głównie w glebach bielicowych.

B- wzbogacenia (wmywania, iluwialna)- dochodzi tu do osadzenia tlenku żelaza, glinu, soli jałowej, koloidów. Przyjmuje barwę szaro-rdzawą lub brunatną, tworzą się czasem cienkie warstwy do kilkunastu cm bardzo twarde, nieprzepuszczalne np. w Sanie, Wiśle (warstwy orsztynowe), struktura pryzmatyczna.

G- glejowy- powstaje wówczas gdy jest duże uwodnienie podłoża i warunki beztlenowe w zależności od związku żelaza i manganu, tworzą się w wyniku wysokiego poziomu wody gruntowej tzw. oglejenie odgórne:

gg - oglejenie spowodowane wodami gruntowymi

g - oglejenie spowodowane wodami opadowymi

C-skały macierzyste- występują na samym dole poziomów. Skała macierzysta może być luźna lub zbita, materiał np. niecementowany. Na skałach zwartych są warstwy przejściowe. Górna część- skała jako rumor skalny poddany wietrzeniu; oraz dolna -nie do przebicia przez odkrywki.

Przejścia pomiędzy poziomami są ostre. Występują jeśli odległość poziomów jest mniejsza niż 2 cm, wyraźne (2-5 cm), mieszane (>5cm), przejściowe - równocześnie morfologiczne (np. B/C)

Poziomy glebowe na glebach organicznych:

O- organiczny - miąższość >30 cm, warunki beztlenowe, stanowi podstawową część profilu glebowego. Mogą być różnice wynikające z roślinności.

P- bagienny- następuje bagienny proces glebotwórczy na glebach torfowo-mułowych, torfowych, mułowych. Miąższość 0-30cm. Znajdują się tu korzenie roślin, maja tu miejsce procesy bagienne np. torfotwórcze, murszowy- w warunkach pobagiennych.

Warstwa torfowo- podścielająca pierwsza- jej zasięg 30 -80 cm następuje podsiąkanie kapilarne z wody gruntowej, znajdują się czasem poziomy wody gruntowej. Zaś warstwa torfowo- podścielająca druga zlaega na głębokości 80- 130 cm.

M-murszowy- występuje na glebach po bagiennych. Wyróżnia się trzy poziomy: M₁, M₂, M₃

M₁- jeśli występuje to ma miąższość ok. 20 cm. Znajduje się głównie warstwa korzeniowa darni, ma tendencje do zgruźlania murszu.

M₂-występuje pod poziomem M₁, miąższ wynosi 10-20 cm, ziarnista, luźna struktura, mają średnice 1-2 mm

M₃- budowa grubo pryzmatyczna, wyraźna łupliwość tego poziomu, głębokość zalegania miąższu >50 cm w głąb.

D- podłoże mineralne- pod glebami organicznymi

R- podłoże skalne- lita lub spękana skała zwięzła występująca w podłożu

Poziom A dzieli się dodatkowo na np.

1. Dobrze rozłożona, w organicznej części gleby

a_n- pochodzenie antropogeniczne (uzależnione od działalności człowieka na terenie rekultywowanym)

cs- akumulacja siarczanu wapnia

Miąższość gleby- łączna głębokość wszystkich poziomów występujących w profilu glebowym od poziomu gleby do skały macierzystej

Podział gleb w zależności od miąższości:

- gleby ze skał niemasywnych

• Gleby całkowite- uważa się takie w których do głębokości nie mniejszej niż 150 cm występuje materiał jednorodny. Możliwa uprawa bez zakłóceń rozwój wszystkich roślin uprawnych.

• Gleby niecałkowite- wśród gleb niecałkowitych wytworzonych z materiałów luźnych wyróżnia się gleby

- płytkie w których odmienny materiał występuje już na głębokości 50 cm

- średnio-głęboki 50-100 cm

- głębokie 100- 150 cm

- gleby ze skał masywnych- mają mniejsze głębokości, trudniejsze do uprawy, gleby kamieniste, głębokość gleb: - płytki do 25 cm, średnio głębokie 25- 50 cm, głębokie 50 -100 cm, bardoz głębokie >100cm.

Podział ze względu na miąższość gleb organicznych:

-płytkie 30 - 80 cm, -średnio głębokie 80 -100 cm, -głębokie >130 cm

W glebach bagiennych i torfowych można zwiększyć głębokość 30 cm pod warunkiem ze nie zachodzi proces melioracji.

---