UKŁ. ODDECHOWY (apparatus respiratorius):

Rozwija się z endodermy. Z brzusznej częś endodermy wyodrębnia się rynienka oddechowa (ok. 3 tyg

ż zarodk.). rynienka ta dzieli się na kanał krtaniowo-tchawiczny, z którego powstanie krtań i tchawica.

Ok. 6 tyg ż zarodk koniec rynienki przekształca się w worek płucny, który z czasem podzieli się na 2

pęcherzyki (zawiązki płuc). Z czasem zawiązki płuc wpuklą się w jamę ciała pociągając za sobą listek

trzewny mezodermy, która zarośnie i utworzy opłucną. Natomiast jama ciała przekształci się w jamę

opłucną. Pod koniec 6 mieś ż płodowego budowa płuc powinna być zróżnicowana, natomiast ostateczny

rozwój płuc kończy się między 7-12 rż. W pierwszym rż zwiększa się liczba pęcherzyków płucnych (np.

noworodek ma 24 mln pęcherz płucnych, a człowiek dorosły 12x więcej). Od 1-go rż rozwija się krtań

(przyspieszenie rozwoju w okresie dojrzewania). Druga połowa 1-go rż - rozwija się tchawica (przys-

piesz - okres dojrzewania). Pierwsze 3 lata ż - następuje szybki rozwój ukł oddech (tak, jak całego orga-

nizmu). Ok. 4 rż kształtują się nozdrza i kanał nosowy. Ok. 14 rż pojemność płuc wzrasta (największa jest

ok. 20 rż). Między 20-30 rż pojemność płuc zmniejsza się. W późniejszym okresie zmniejsza się liczba

oddechów i stają się one płytsze.

Ukł oddech dzielimy na: *górne drogi oddech (jama nosowa, gardło), **dolne drogi oddech (pozostała

część krtani, tchawica, oskrzela). Drogi oddech kończą się wpłucach, gdzie odbywa się wymiana gazowa.

UKŁ. MIĘŚŃ:

Mm powstają z mezodermy. Z ektodermy powstaje zwieracz źrenicy. Z mezodermy wyodrębniają się

sonity, miotony (zbud z mioblantów) - są zawiązkami mm poprzecz prążk. Miotony dzielą się na czę

grzbietową, z której powstają mm grzbietu; na czę brzuszno-boczną, z której powstają mm klatki pierś

i mm brzucha oraz na czę krzyżowo-guziczną i brzuszno-boczną, z której powstają mm krocza. Mm koń-

czyn powstają z mezentyny (to tzw gwiażdziste komórki tworzące 4 listek) skupionej w zawiązkach koń-

czyn. Zakończenie rozwoju mm trwa w okresie między 32 tyg ż płodowego, a 4 mieś ż po urodzeniu. Po

tym okresie następuje jedynie pogrubienie mm, natomiast ubytki są wypełniane przez tk łączną. W ciągu

1 rż następuje intensywny rozwój i pogrubienie mm. Między 2-3 rż następuje różnicowanie się mm. Ok.

7 rż różnicują się mm ręki i od ok. 12 rż rozrastają się i grubieją. Między 18-20 rż występ względna stabi-

lizacja mięśniowa, a po 25 rż u mężczyzna zwiększa się siła mięśniowa w okolicach barków i lędźwi. Po

40 rż obserwuje się regres siły mięśń (szczególnie mm ręki).

Mięsień sercowy działa jak gładki, wygląda jak poprzecz prążk.

Rodzaje mm: *długie, krótkie, okrężne (np. zwieracze)

UKŁ. KOSTNY - STAWOWY:

Istota galaretkowata przekształca się w istotę chrzęstną, a następnie kostną. Pierwszym objawem złożonego

procesu prowadzącego do powstania tk kostnej jest zagęszczenie mezenchyny. Powstaje ok. 6-7 tyg z ekto-

dermy.

ISTOTA PODSTAWOWA - białkowa; synteza jej (wapń, fosfor, Mg) ma wpływ na powstawanie istoty

kostnej. Płytki wzrostowe - pod wpływem białek, soli minaral i wit D i A + chormony zaczyna chrząstka

produkować płytki wzroztowe, które tworzą istotę zbitą - korową. Proces ten przebiega między chrząstką

otaczającą nasadę i trzonem kk. Po urodzeniu w zależności od sposobu odżywiania, aktywności ruchowej,

można osiągnąć większą grubość kk. Proces nawarstwiania trwa między 16-21 rż. Później k zaczyna gru-

bnieć. Po 28 a 32 rż u mężczyzn pojawia się stopniowy zanik istoty zbitej. To okres tzw zrzeszotnienia kk,

czyli osteoporoza fizjologicz., kiedy następuje gwałtowny zanik istoty komórkowej.

ROZWÓJ UKŁ. STAWOWEGO:

Jest on między 6-7 tyg ż zarodkowego. Zaczyna się formaować między 7-10 rż, między 14-16 obserwujemy

już pełną sprawność stawów. Po 40 rż pojawia się stopniowa zmiana w stawach, która może być przyczyną

przebytych chorób (nie leczona lub źle leczona); jednostronność, z powodu obciążenia statycznego (np. długi

okres pracy w jednej pozycji)

UKŁ. KRĄŻENIA I KREW:

Rozwija się z mezodermy, czyli do przestrzeni między endodermą a mezodermą wnikają komórki mezen-

chymy, tzw angioblasty, które tworzą cewkowate związki serca. Ukł krążenia i krew rozwija się w ścisłym

związku z ukł oddechowym. W cewce prostej zawiązki serca wyróżniamy czę: *dogłowową (z niej powstanie

wspólny pień tętniczny i zawiązki komórek), **doogonową (z niej powstanie zatoka żylna i zawiązki przed-

sinków. W 2 tyg ż zarodk powstaje wspólny przedsionek i wspólna komora oraz zawiązki zastawek. W 3 tyg

ż zarod jama serca dzieli się i powstają przegrody i ujścia. W tym samym tyg pojawiają się zawiązki naczyń

krwionośn, czyli ukł żylny i tętniczy. Między 4-8 tyg ż zarod serce podejmuje swą funkcję w momencie połą-

czenia naczyń krwionoś zaczyna płynąć krew, która wytwarzana jest przez mezenchymę. Objętość krwi wy-

nosi 1\13 do 1\20 masy ciała oraz posiada już elementy komórkowe i osocze. Po urodzeniu lewa komora serca

rozrasta się szybciej niż prawa. Mięsień sercowy noworodka waży (bez krwi) u dziwcząt 21gr, a u chłopców

23gr. W wieku 1-2 lat rozrasta się ok. 3-krotnie, a w wieku 6-7 uzyskuje ponad 5-krotną wielkość właściwom

noworodkom. U noworodków sprężystość naczyń jest ok. 10-krotnie większa niż u dorosłych

Do ukł krążenia zaliczamy: *serce, krew, naczynia krwionośne (żyły, tętnice, naczynia włosowate)

W ukł krążenia wyróżniamy 2 obiegi:

1. pierwszy - to krążenie małe. Rozpoczyna się z prawej komory, stąd wychodzi pień płucny, który

2. dzieli się na tętnice płucne (prawą i lewą). Tętnice te w płucach rozgałęziają się na tęteniczki, nas-

3. tępnie na naczynia włosowate. W naczyniach tych krew zostaje utleniona i wraca żyłami płucnymi

4. do lewego przedsionka (koniec krążenia obiegu)

5. drugi - to krąż duże; rozpoczyna się z lewej komory, stąd wychodzi aorta, która przenosi utlenowa-

6. ną krew do tętnic i naczyń włosowatych całego ciała. Następnie żyłami, które łączą się w żyłę głó-

7. wną (górną i dolną), wraca do prawego przedsionka

UKŁ; POKARMOWY:

Rozwija się z endodermy i częściowo z ektodermy, tzn początek i koniec to ektoderma, pozostałe to endoderma.

Rozwój rozpoczyna się od 4 tyg ż zarodk. Między 3-4 mieś ż płodowego są już zasadnicze elementy ukł. W 6

mż płodowego wykazują sprawność funkcjonalną. Między 5-12 tyg ż płodowego pojawiają się zawiązki zębów

mlecznych. Między 4 mż płodowego a 2 mż po urodzeniu pojawiają się związki zębów stałych. Wyżynanie się

zębów to ok. 6-30 mż (mleczne). Między 2-4 rż korzenie zębów mlecznych osiągają pełną dług., a 0d 4 rż nastę-

puje powolny zanik korzeni zębów mlecznych. Ten okres trwa od ok. 1 rż. Od ok. 5-6 rż do 11-12 rż następuje

zamiana zębów mlecznych na stałe (bez trzecich trzonowych).

POJEMN. ŻOŁĄDKA - rozwija się szybko, w zależn od wieku (np. u noworodka zaraz po urodz wynosi od

7-10ml, po 1 mż =120ml, w 3 mż=190ml, w 6 mż=260ml, 1 rż=380ml, 2 rż=600ml, 6 rż=820ml.) człowiek

dorosły =3000 ml (3L).

JAMA USTNA - rozwija się z zagłębienia, zwanego zatoką ustną, wyścielonej ektodermą części twarzowej

głowy zarodka.

GARDŁO - rozwija się z części głowowej, cewy pokarmowej wyścielonej, również wątroba i trzustka pow-

staje z endodermy.

TRZUSTKA - rozwija się szybko do 2-go rż i w okresie dojrzewania. Trawienie węglowod występ dopiero

po 1 rż. Trawienie tłuszczów osiąga się dopiero po 12 rż.

WĄTROBA - rozwija się do 10 rż.

Jelito cienkie i grube - rozwija se szybko do 2 rż i w okresie dojrzewania. Ruchy perystaltyczne obserwuje się

już od 7 tyg ż zarodkowego.

SKŁADNIKI UKŁ. POARM.: *jama ustna z narządami pomocniczymi (wargi, zęby, język, podniebienie, po-

liczki, dno jamy ustnej, ślinianki, cieśń gardzieli), *gardło, przełyk, żołądek, *jelito cienkie wraz z gruczołami

trawiennymi (wątroba, trzustka), *jelito grube z odbytnicą

---