1.Pedagogika - zespół nauk o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawczej kształcenie ustawiczne, mające na celu: wyposażenie jednostki w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania, przysposobienie do oddziaływania na rozwój własny. Pedagogika należy do nauk społecznych. Do głównych instytucji takiego wychowania należą: rodzina, przedszkole i szkoła.Działy pedagogiki : Pedagogika empiryczna (praktyczna), Pedagogika opisowa eksperymentalna, Pedagogika normatywna(na podstawie filozofii i teorii kultury bada naturę człowieka), Pedagogika teoretyczna 2.Podstawowe pojęcia w pedagogice:Wychowanie - całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem moralnym i fizycznym. Kształcenie - proces, który prowadzi do ukształtowania całej osobowości człowieka - planowa systematyczna praca nauczyciela z uczniami. Opieka - troszczenie się, dbanie o kogoś, doglądanie, pilnowanie Środowisko -układ bodźców wywierających na wychowanka określony wpływ Osobowość - zespół cech psychicznych właściwych dla danego człowieka Kultura -całokształt dorobku ludzkości wytworzonego w ogólnym rozwoju historycznym lub w określonej epoce Wiadomość- stan orientacji i czuwania w tym co się dzieje Wychowawca - osoba uczestnicząca w wychowaniu Nauczyciel - osoba trudniąca się nauczaniem kogoś Edukacja - ogół działań skierowanych na wywołaniu celowych zmian korzystnych dla ucznia Logopedia - nauka o kształtowaniu się prawidłowej mowy oraz usuwaniu jej wad 3. Kierunki pedagogiczne Pedagogika ogólna - ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość Pedagogika specjalna: Surdopedagogika - nauczanie i wychowanie głuchoniemych Tyflopedagogika - nauczanie i wychowanie niewidomych i niedowidzących Oligofrenopedagogika- wychowanie i nauczanie dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym Pedagogika terapeutyczna - lecznicza - nauczanie i wychowanie przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, przebywających w placówkach leczniczych. Pedagogika resocjalizacyjna - nauczanie i wychowanie osób z zaburzeniami zachowań i niedostosowanych społecznie Andrapedagogika - pedagogika osób dorosłych Pedeutologia - dotyczy nauczyciela, samokształcenie nauczyciela, osobowość nauczyciela Pedagogika porównawcza - zajmuje sie porównywaniem rzeczywistości pedagogicznej w róznych obszarach kulturowych 4. Nauki współdziałające z pedagogiką Filozofia, Etyka, Logika Antropologia, Genetyka, Socjologia, Anatomia, Fizjologia, Medycyna społeczna, Psychologia(ogólna, rozwojowa, kliniczna i wychowawcza), Informatyka i Ekonomia, Cybernetyka (nauka o systemach sterowania oraz o przekazywaniu i przekształcaniu w nich informacji) 5.Proces kształcenia Edukacja- educare z łac. nauczać, kształcić, wychowywać, to ogół działań skierowanych na wywołanie celowych zmian korzystnych dla ucznia. W uczeniu się biorą udział 2 rodzaje procesów psychicznych: Procesy emocjonalno - motywacyjne - dotyczą sfery uczuć, motywów postepowania i emocji. Dotyczą ukł. limbicznego człowieka. UCZUCIA MOTYWY POSTAWY WARTOŚCI Procesy poznawcze - umożliwiają poznawanie otaczającej rzeczywistości dzięki dostępnym informacjom WIADOMOŚCI SPRAWNOŚCI UMIEJĘTNOŚCI DZIAŁANIA UCZNIA DZIAŁANIA TWÓRCZE ZAPAMIĘTYWANIE Procesy te wzajemnie na siebie oddziaływają. Działanie edukacyjne może być skierowane na jeden rodzaj procesów uczenia się lub obydwa rodzaje. Wychowanie - działanie edukacyjne zorientowane na zmiany emocjonalne a pośrednio na poznawcze. Jego wynikiem jest zdolność regulacji emocji i motywacji wg. przyjętych norm zasad i wartości. 6. Dydaktyka - jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, a jej przedmiotem jest nauczanie innych i uczenie w szkole czy poza szkołą, czyli w różnych sytuacjach życiowych. Dydaktyka jest nauką o kształceniu i samokształceniu, o celach i treściach kształcenia oraz metodach środkach i organizacji. 7. Proces samokształcenia to rodzaj kształcenia którego treść cele i środki zależą od nas samych czyli od podmiotu. Osoba podejmująca ten proces wymaga od siebie postawienia celu ale i wymaga pracy i wytrwałości. 8.Nauczanie - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, która polega na wywołaniu i utrwaleniu zmian w wiedzy ucznia, w ich dyspozycjach i opanowania wiedzy przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej. Nauczanie jest działalnością intencjonalną 9.Uczenie się - proces, na którego podstawie doświadczeń jednostki powstają nowe formy zachowania się i działania lub też nie ulegają zmianie formy wcześniej nabyte. l etap - zabawa - cele poznawcze - pamięć, koncentracja, myślenie, rozwój sfery emocjonalnej motorycznej. Dziecko poznaje smak porażki i sukcesu współpracując w grupie z rówieśnikami Stymulacja - dostarczenie bodźców i współuczestniczenie ll etap -nauka- ważne by wspierać dziecko lll etap - praca 10. Kształcenie - jest procesem, który prowadzi do ukształtowania całej osobowości człowieka Można wyróżnić w tym procesie: - Poznawanie świata, jaki stworzyła natura i jakie stworzył człowiek - Jako proces przygotowujący do udziału w przetwarzaniu tego świata - Procesy, które rozwijają sprawność kompetencje a także jego zdolności uzdolnienia zamiłowania i zainteresowania - Procesy te kształtują indywidualny stosunek człowieka do wartości społecznych, poznawczych, moralnych, artystycznych i religijnych 11. Wykształcenie - wynik ostateczny zdobywanej wiedzy (nauki). Wykształcenie nie jest jednoznaczne z jego oczytaniem - erudycją. Wszechstronna znajomość przedmiotu od celów kształcenia form zależy charakter i jakość wykształcenia. Wykształcenie powoduje, że człowiek osiąga wiedzę i umiejętność. 12. System kształcenia - działanie systemów kształcenia jest podporządkowane określonym celom. 13.Cele kształcenia - świadomie założone skutki jakie społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia. Zależą one od:-charakteru społeczeństwa -poziomu kultury -poziomu systemu oświaty -dobro każdego człowieka -wszechstronny rozwój -dobro całego społeczeństwa i jego rozwój ekonomiczny Podział celów kształcenia: rzeczowe(ogólne odnoszące się do rzeczywistości) i podmiotowe ( subiektywne, odnoszące się do osobowości wychowanka) 14.Zasady kształcenia -są to reguły organizowania i prezentowania świadomości, są to ogólne normy postępowania nauczyciela w czasie przygotowania i prowadzenia lekcji, umożliwiające jednoczesne podawanie informacji z wielu źródeł i utzrymywanie kierunku czynności uczenia się uczniów. Myślenie sensoryczno-zmysłowo - ruchowe - im więcej zmysłów, tym lepsze uczenie Myślenie konkretno - obrazowe - 7-9r.ż Myślenie cheurystyczne- gotowe podanie wiedzy, nie pobudza poszukiwań 17-21r.ż Zasady kształcenia - RODZAJE - Zasada systemowości - porządkowanie wiedzy w głowie ucznia. Zasada systemowości dotyczy nie tylko treści kształcenia ale i też toku kształcenia czyli jego strony prosensualnej, dlatego proces kształcenia jest całym systemem, bo: - stanowi sekwencję czynności celowych nauczyciela i ucznia, które zmierzają do wprowadzenia zamierzonych zmian w uczniach. - składa się z takich elementów jak : uczeń nauczyciel treść kształcenia i środowisko System kształcenia to spełnianie właściwych sobie funkcji rzeczowych lub logicznie uporządkowanych zbiorów bądź też związków między nimi. Gdy związki między tymi układami działają poprawnie to nastepuje sprzężenie zwrotne - uczeń lepiej rozumie. Sprzężenie zwrotne może mieć charakter prosty, gdy jeden element staje się przyczyną zmian w drugim lub złożone - łańcuch zdarzeń. -Zasada poglądowości - to zespół norm które wywodzą się z prawidłowości procesu kształcenia na podstawie obserwacji i myślenia -Zasada samodzielności - zasada ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela. Ważna jest znajomość rozwojuprocesów psychicznych i teorii osobowości.Zasada ta ma charakter emocjonalny czyli ulegający przemianom wraz z rozwojem jednostki - Zasada związku teorii z praktyką - Zasada efektywności - czyli związek między celami a wynikami kształcenia -Zasada stopniowania trudności - czyli pokazywanie trudności uczniów w poznawaniu i przekształcaniu rzeczywistości -Zasada związku indywidualizacji z uspołecznieniem 15.Nauczyciel Pożądane właściwości nauczycielskie to: prawość i stałość charakteru w połączeniu ze sprawiedliwością w postępowaniu wobec innych, właściwy poziom intelektualno - kulturalny, postawa twórcza. Rola nauczyciela: (wg.Okonia) : transmitowanie wiedzy i doświadczenia, rozwijanie sił twórczych i zdolności innowacyjnych młodzieży, kształtowanie postaw i charakterów uczniów, organizowanie działalności praktycznej dzieci i młodzieży, posługiwanie się środkami kształcenia i wychowania, sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów, przygotowanie uczniów do kształcenia równoległego i do uczenia sie przez całe życie. 16. Metody wychowania a) indywidualne metody wychowania: -metoda modelowania - metoda przykładu ( uczenie się przez obserwację naśladowanie) -metoda zadaniowa ( uczenie się przez działanie) -metoda perswazyjna (uczenie przez komunikowanie się tłumaczenie komuś czegoś, dyskusję) -metoda nagradzania -metoda karania b)metody wpływu społeczno- grupowego -metoda organizowania działalności działaności zespołowej -metoda organizowania działalności samorządowej -metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji 17. Rodzaje niepowodzeń szkolnych - jawne: drugoroczności, odsiew szkolny -ukryte ( gdy uczeń o średnich zdolnościach osiąga dopuszczalne wyniki, które ledwo wystarczają do promocji) 18. Przyczyny niepowodzeń szkolnych: -społeczno ekonomiczne(egzogenne): nędza, brak wychowanka, alkoholizm w rodzinie, rozpad rodziny itd. -biopsychiczne (endogenne) : poziom inteligencji ,emocjonalność, charakter i temperament, stan zdrowia, funkcjonowanie n. zmysłów -pedagogiczne: zależne od nauczyciela (brak opieki, błędy wychowawcze, nieznajomość uczniów)/ niezależne od nauczyciela (brak pomocy naukowej, złe dostosowanie programów) 19. Rodzaje aktywności człowieka : aktywność intelektualna, aktywność emocjonalną, praktyczną 20. Środki dydaktyczne - przedmioty materialne które dostarczają uczniom określonych bodźców wzrokowych słuchowych dotykowych i innych dzięki czemu usprawniają proces kształcenia. Podział środków kształcenia: -kryterium podziału są rodzaje eksponowanych bodźców słuchowych wzrokowych i wzrokowo-słuchowych. -kryterium złożoności : przedmioty oryginalne eksponowane w warunkach naturalnych/sztucznych, modelowe i obrazowe zastępniki przedmiotów oryginalnych, symbole, aparaty maszyny Podział środków dydaktycznych - naturalne- okazy z otoczenia przyrodniczego, kulturowego, społecznego itd. -środki techniczne - wzrokowe(np. film rysunki) słuchowe (audycja, nagrania) wzrokowo-słuchowe (programy telewizyjne) automatyzujące (maszyny dydaktyczne, komputery, fantomy ,modele) - środki symboliczne (przedstawienie rzeczywistości za pomocą słowa żywego i drukowanego ( podręcznik szkolny) Podział środków dydaktycznych wg Okonia PROSTE -słowne (podręczniki) -wzrokowe (modele ,mapy) ZŁOŻONE - wzrokowe(aparaty fotograficzne, mikroskopy) - słuchowe (radio ) - wzrokowo-słuchowe (telewizor) 21. Wyniki pracy nauczyciela zależą od: atmosfery pracy w szkole, od cech charakteru i postawy nauczyciela, zamiłowania lub niechęci do zawodu) Wyniki pracy ucznia zależą od : dojrzałości szkolnej, stanu zdrowia, wyposażenia anatomofizjologicznego ucznia, temperamentu i ogólnego jego rozwoju, warunków domowych, sytuacji materialnej, atmosfery w domu, współpracy rodziców ze szkołą 22. Struktura szkolnictwa w Polscewychowanie przedszkolne, szkoła podstawowa, gimnazjum ,szkoły ponadgimnazjalne ( szkoły zawodowe, technika i licea)