Wyzwanie i potrzeby, jakie nowa rzeczywistość stawia edukacji współczesnego człowieka (nauczyciela zwłaszcza).
Analiza procesu edukacji ustawicznej nauczyciela
Na jakiej bazie teoretycznej opiera się każdy z etapów kształcenia ustawicznego nauczycieli.
Ewolucja zmian w koncepcji nauczyciela i edukacji nauczycielskiej w układzie „od” ..”do”
Orientacje ,koncepcje modelu wg. H. Kwiatkowskiej
Orientacja techniczna - behawioryzm
Orientacja humanistyczna - psychologia humanistyczna
Orientacja funkcjonalna-psychologia poznawcza
Droga kształtowania się tożsamości nauczyciela
Kategorialna mapa procesu samokształcenia
Przemiany funkcji zawodowych nauczycieli
Uwarunkowania przemian zawodu nauczyciela
Konteksty uwarunkowań implikujące procesy przemian
Uwarunkowania cywilizacyjne
Kontekst uwarunkowań naukowych
Nauczyciel jako adaptacyjny technik, refleksyjny praktyk, transformatywny intelektualista
1. Wyzwanie i potrzeby, jakie nowa rzeczywistość stawia edukacji współczesnego człowieka (nauczyciela zwłaszcza).
Należy poprawnie szacować co słuszne a co złe.
Trzeba wykazywać się umiejętnością selekcji.
Nauczanie jest postawą niepewności, wątpliwości, możliwości intelektualnych - nauczyciel musi to poczuć.
Jedność - globalizacja, uzyskanie tożsamości. Świat się ujednolica, to doprowadza do tworzenia negatywnych postaw, zanikają tożsamości indywidualne, lokalne, narodowe. Należy zrozumieć globalizację.
Konieczna jest umiejętność krytycznego myślenia i refleksyjnego odbioru.
2. Analiza procesu edukacji ustawicznej nauczyciela
rodzenie się motywacji wyboru zawodu nauczyciela/szkoły pedagogicznej,
jest to czas np. po ukończeniu szkoły średniej lub w trakcie wykonywani pracy zawodowej, ważna jest tu motywacja której są różne rodzaje, istotna jest motywacja wewnętrzna,
dobór i selekcja do uczelni/szkół pedagogicznych,
dobór ten następuje według własnych preferencji, kryteria tu są bardziej lub mniej rygorystyczne,
kształcenie wstępne (modele, koncepcja, orientacje)
rozwój nauczyciela w okresie pracy zawodowej
- analiza procesów pedagogicznych, w których uczestnicz nauczyciel rozwijający się: dokształcanie, doskonalenie, samokształcenie,
dokształcanie - nauczyciele którzy nie mają tytułu mgr muszą się dokształcać i uzupełnić wykształcenie,
doskonalenie - ci którzy mają konieczne wykształcenie idą w kierunku specjalizacji i mistrzostwa,
samokształcenie - czyli zdobywanie wiedzy własnymi siłami i na własny rachunek dla siebie.
- etapy kształtowania się tożsamości nauczyciela,
dochodzimy do pewnej świadomości, realizujemy się w tym, dochodzimy do pewnych szczebli utożsamiania się z tym co robimy, dochodzenie do centralnego bycia.
3. Na jakiej bazie teoretycznej opiera się każdy z etapów kształcenia ustawicznego nauczycieli.
Kształcenie ustawiczne nauczycieli to proces wieloletni, zaczyna się „od piaskownicy”, od pierwszej myśli o profesji „będę nauczycielem” i trwa aż po okres aktywności zawodowej aż do końca dni nauczyciele.
Etapy edukacji nauczycielskiej:
rodzenie się motywacji i wyboru tego zawodu.
dobór i selekcja nauczycieli na bazie cech zewnętrznych i wewnętrznych.
kształcenie wstępne (pierwsza szkoła pedagogiczna) - wstęp do tajemnicy zawodu nauczyciela.
Po kształceniu wstępnym - rozumianym jako wyposzczenie kandydatów na nauczycieli w pełne kwalifikacje zawodowe powinny następować etapy:
dokształcenie - jako uzupełnienie tych kwalifikacji prowadzące do pełnego przygotowania zawodowego,
doskonalenie - dostarczanie nauczycielom takiej wiedzy i takich umiejętności, które pozwalają wzbogacić pełne kwalifikacje zawodowe i wykroczyć poza nie.
rozwój nauczyciela w okresie pracy zawodowej:
ponad 30letni okres zawodowego rozwoju nauczyciela,
adaptacja zawodowa (0-3 lata) - w które bardzo ważny jest stopień identyfikacji z zawodem i stopień uzyskanej satysfakcji,
wchodzenie w rolę usamodzielnienia się w zawodzie (4-8 lat),
dochodzenie do mistrzostwo w zawodzie (9-12 lat),
okres pomistrzostwa (13 lat).
Nauczyciel występuje w trzech postaciach:
nauczyciel przedmiotowiec - specjalista określonej, dziedziny, badacz, przewodnik po programie,
nauczyciel pedagog i psycholog - jako transformatywny intelektualista gotowy do pozytywnych zmian, innowator diagnosta,
nauczyciel jako człowiek - przyjaciel, doradca i przewodnik po tajemnicach świata, przewodnik po życiu, rozumie i wspiera ucznia-człowieka, poczynając od siebie, mówiący własnym głosem, wybiera i potrafi powiedzieć odważnie „nie”.
4. Ewolucja zmian w koncepcji nauczyciela i edukacji nauczycielskiej w układzie „od” ..”do”
1.Zmiany w obszarze koncepcji nauczyciel
a/ Od standaryzacji do personalizacji nauczycielskie
b/ Od podstawy pewności gwarantowanej prawem naukowym i autorytetem do postawy wątpliwości wynikającej z prawidłowości humanistycznego poznania
c/ Od podstawy sterowania do oferowani
d/ Od postawy alternatywy do postawy dialogu
2.Ogólne tendencje przemian edukacji nauczycielskiej
a/ Od modelu edukacji wyrastającej ze źródeł poznawczych mono-pedagogiki ,upewnionej w swej niekwestionowanej naukowości ,do edukacji wygenerowanej z krytycznej analizy wielu stanowisk teoretycznych i nurtów badawczych
b/ Od modelu edukacji zunifikowanej centralnymi koncepcjami reform i monopolistycznym zestawem wymagań do edukacji respektującej zasadę różnorodności uwzględniające oddolne „wyspowe” inicjatywy.” Od monopolu do wielogłosowości” w eduk. nauczycielskiej.
c/ Od monopolu edukacji wygenerowanej z pedagogiki wzoru i fragmentaryzacji świadomości (pedagogika ról) do edukacji wspartej na koncepcji pedagogiki kreatywnej, uwzględniającej zasady myślenia integrującego ,holistycznego
d/ Od edukacji „rozmytej odpowiedzialności” kryjącej się za zarządzeniem , instrukcją, autorytetem nauki i wiedzy, do odpowiedzialności personalnej, indywidualnej
e/ Od edukacji uznającej rozum techniczny i sprawstwo instrumentalne za podstawowe warunki działań efektywnych do edukacji rehabilitującej namysł, refleksję filozoficzną, i kompetencje intelektualno-teoretyczne
f/ Od edukacji zdominowanej lokalnym, narodowym interesem, zamkniętej w granicach narodowego państwa, do edukacji otwierającej człowieka na świat współczesny, na rozumienie mechanizmów jego rozwoju, edukacji uświadamiającej procesy integrowania świata i wzajemnej zależności
g/ Od modelu edukacji wyznaczonej kategorią czasu przeszłego (dominacją historii) i teraźniejszego (dominacja teraz) do modelu wyznaczonego kategorią przyszłości
h/ Od modelu edukacji zorientowanej na transmisję do modelu komunikacji i dialogu
5. Orientacje ,koncepcje modelu wg. H. Kwiatkowskiej
6. Orientacja technologiczna(podstawa psychologiczną jest behawioryzm)
Nauczyciela w tej orientacji cechuje:- ma paletę gotowych wzorów postępowania, - relacja nauczyciel-uczeń sprowadza się do relacji bodziec-reakcja, -gotowe wzory czerpiemy z obserwacji „mistrzów”,
Niedowartościowanie wykształcenia teoretycznego, zagubienie problematyki aksjologicznej, jednostronny instrumentalizm, daleko idąca sterowność procesu kształcenia nauczycieli.
Krytykujemy tę orientację za to że: - nie uczy myślenia, nie uczy umiejętności komunikacji, brak indywidualnego podejścia, jednostronność , sterowność, brakuje podbudowy teoretycznej, to co szczególnie obniż jej wartość to przesadne eksponowanie technologicznego wymiaru kwalifikacji nauczycielskich, przy wyrażnym niedowartościowaniu ich wymiaru humanistycznego.
U J .Rutkowiak : model pragmatyczno-metodyczny: model kształcenia pedagogów oparty na empiryczno-praktycystycznym podejściu do poznania,” model krótkiego dystansu”, gdyż wyposaża on przyszłego pedagoga we wzory działań, które szybko dezaktywują się rodząc bezradność i nauczycielskie frustracje
7. Orientacja humanistyczna (podstawą psychologiczną jest psych. humanistyczna)
Nauczyciel jest niepowtarzalną osobowością, dąży do samorealizacji, narzędziem jego pracy jest bogactwo jego osobowości(talenty, aspiracje, zainteresowania),
Psychologia humanistyczna koncentruję się na relacji nadawca -komunikat -odbiorca. Zdaniem przedstawicieli tego kierunku podstawową własnością natury ludzkiej jest rozwój.
Głównym celem kształcenia jest pomoc nauczycielowi w odkrywaniu własnej indywidualności. Bycie dobrym nauczycielem wiąże się z umiejętnością „używania” siebie jako instrumentu działania. Wiedza specjalistyczna jest pierwszym i podstawowym warunkiem nauczycielskich kompetencji. Wiedza pedagogiczno-metodyczna stanowi komplementarny składnik wykształcenia nauczycieli. Działania praktyczne studenta są warunkiem odkrywania osobistego znaczenia teorii.
Przedstawioną koncepcję cechuje wyrażne ciążenie personalistyczne.
U Rutkowiak: model humanistyczny, wyodrębnia dwie jego odmiany:
* humanistyka publicystyczna-hasłowa, moralizatorska, krytyczna-w sensie potocznym ,odzwierciedla ona wizje pedagogów jako ludzi dobrej woli
* humanistyka kategorialna ,”rozumiejąca” odmianę pedagogiki humanistycznej ,próbuje nawiązać do tradycji humanistyki i wskazać na szczególny sens dialogu jako kategorii znaczącej dla rozumienia edukacji i tym samym ważkiej dla kształcenia przyszłych nauczycieli.
8. Orientacja funkcjonalna (podstawą psychologiczną jest psych. poznawcza)
Na obraz człowieka w ujęciu psychologii poznawczej składa się :* to do czego człowiek dąży (system przewidywań i oczekiwań) * to, jak ocenia to, co ma zamiar realizować (system wartości),*to, jakie programy działania przedsięweźmie, aby osiągnąć to , do czego dąży.
Orientacja funkcjonalna w edukacji nauczycielskiej wyraża się poprzez formę kształcenia działaniowego.
Zasadą edukacji funkcjonalnej jest nadmiarowość kwalifikacji.
Wzrost znaczenia wiedzy nauczyciela o sobie jako o podmiocie działania.
Uwzględnienie problematyki aksjologicznej w treściach programowych.
Nauczyciel badacz. Ważna jest umiejętność interpretowania wiedzy ,uczestniczenie w jej odkrywaniu, wartość wiedzy o świecie i o sobie, nastawienie na działanie , umiejętność wartościowania i analizowania
Redundacja- nadmierność kwalifikacji(daje nam paletę wyboru)
U Rutkowiak :model neopozytywistyczno-scjentystyczny: opierający się na niemal klasycznych założeniach empiryzmu logicznego ,określana jako model zawiedzionych nadziei. Nadzieje na uzyskanie „pozytywnych” rozwiązań , formułowanych problemów, wynikają tutaj z naukowych postaw modelu, a jednocześnie naukowość ta zawodzi co odbywa się w atmosferze „nieskutecznego zdziwienia” i młodzieży i jej pedagogów.
9. Droga kształtowania się tożsamości nauczyciela
Tożsamość anomijna- mieszcząca się w poziomie przedkonwencjonalnym. W jego pierwszym stadium(na starcie zawodowym nauczyciela) jest to nastawienie na unikanie kar np. za braki „niedokształcenia” w szkołach pedagogicznych, a maksymalizacja nagród.
Tożsamość roli- znajduje się w poziomie konwencjonalnym. Tu nauczyciel raczej bezrefleksyjnie utożsamia się z wolą ogólną , stara się respektować „przepis” roli zawodowej, a więc ustaloną konwencję. Podobnie jak na poprzednim poziomie działania samorealizacyjne nauczyciela maja charakter atrybutywny, przymiotnikowy. Na poziomie konwencjonalnym nauczyciel spełnia kryteria poprawności, ale ich prawomocność nie podlega jego krytycznej ocenie. Postępuje on zgodnie z oczekiwaniami innych , podporządkowuje bezwiednie i bezrefleksyjnie swoją wolę woli zbiorowej, uprzedmiotowionej w działaniu grup społecznych.
Tożsamość autonomiczna- charakterystyczna dla poziomu postkonwencjonalnego. Reguły i normy bezrefleksyjne uznane na poziomie konwencjonalnym wymagają rewizji i uznania przez wole jednostkową , staje się problematyczne , mogą więc być negocjowane i renegocjowane. Nauczyciel musi wykazać potrzebę i zdolność działania we własnym imieniu, a więc zaprezentować najwyższy stopień odpowiedzialności osobistej, indywidualnej. To będzie skutkować krytycznym myśleniem, dociekliwością poznawczą, a także potrzebą weryfikacji zasadności zewnętrznie narzuconego „przepisu” roli.
10. Kategorialna mapa procesu samokształcenia
1.Wartość i ważność podmiotowa samokształcenia
a/ samokształcenie jest wyzwaniem i szansą współczesnej cywilizacji
globalizacja i łączące się z nią 3 rodzaje integracji: - integracja oparta o dominację kulturową jednego centrum, - integracja oparta o symbiotyzację odmienności, - integracja oparta unifikację kulturową
Człowieka trzeba wychowywać dla pokoju, do współistnienia dla sumienia ekologicznego
* transformacja-od społeczeństwa przemysłowego do informacyjnego
* odchodzenie od demokracji reprezentatywnej do demokracji uczestniczącej
* zmiana charakteru ludzkiej pracy i konieczność przyspieszenia „postępu nowości”. Praca nauczyciela stawać się będzie towarem rynkowym, a samokształcenie czynnikiem wygrywania „w świecie konkurencji”.
b/ Samokształcenie jest szansą dla edukacji
-przestać być wychowawcą a stać się przewodnikiem i pomocnikiem
-od encyklopedyzmu do teorii wielostronnego kształcenia
-zmienia się hierarchia celów kształcenia
c/ jako wyzwanie dla edukacji nauczycieli
-poprzez samokształcenie możliwe jest zachowanie ciągłości rozwoju nauczyciela jako współczesnego człowieka- pedagoga- kompletnego specjalisty, ze szczególnym uwzględnieniem procesu wchodzenia w problemy kultury(nauczyciel jako odbiorca treści kultury, współtwórca i twórca jej wartości)
2. Implikacje dla nowego sensu samokształcenia wypływają w sposób istotny z humanistycznej filozofii człowieka
a/ humanistyczny jest egzystencjalizm w tym sensie, że zakłada istnienie w świecie tych wartości, które człowiek sam stworzy. Człowiek jaki będzie, to zależy od niego.
b/filozofia humanistyczna - to personalizm E.Mouniera .Osoba kształtuje swoją tożsamość podmiotową kiedy uruchamia wewnętrzną aktywność
3.Zalożenia psychologii humanistycznej , które traktują o podmiotowości człowieka
Przedmiotem szczególnego zainteresowania psychol.humanistycznej jest proces stawania się człowiekiem(nauczycielem).
4.Najpełniejszą inspirację teoretyczną koncepcja samokształcenia znajduje w psychologii poznawczej, która jednostkę widzi jako podmiot zdolny do badania rzeczywistości, przystosowania się do świata i do kształtowania go
Odrzucając teorie introwertyczne i behawiorystyczne, a przez to i racjonalność adaptacyjną , poznawcze koncepcje psychologiczne dają najpełniejsze podstawy teorii wielostronnego samokształcenia.
Człowiek powinien podejmować działania po, to by osiągnąć pewne wartości.
5.Na przemiany idei i praktyki samokształcenia wpływ mają Tendencje w naukach pedagogicznych
a/ założenia edukacji dorosłych
Nauczyciele funkcjonują w dwóch wymiarach: zawodowym i pozazawodowym. Stosownie do tego procesu ich samokształcenie należy rozpatrywać ogólnie-przez pryzmat teorii uczenia się ludzi dorosłych, jednostkowo-to proces stawania się nauczycielem-profesjonalistą, oraz jednostkowo-jako tworzenie osobowości indywidualnego nauczyciela-człowieka
b/perspektywa edukacji ustawicznej
rozumiana nie tylko jako idea, lecz także jako zasada przenikająca systemy edukacyjne(drożność pionowa i pozioma), jako potrzeba i właściwości współczesnego człowieka oraz jako coraz bardziej koherentny system oświatowy
c/ pedagogika krytyczna ,zwłaszcza w kwestii kształtowania tożsamości podmiotowej nauczyciela -człowieka
6.Poszukiwanie nowego sensu samokształcenia egzemplifikuje się w nowych aspektach strategii badania tej idei i procesu
Już samo określenie znaczeń jest w pedagogice bardzo płodnym nurtem metodologicznym. Koncepcja samokształcenia współczesnych nauczycieli każe traktować go wieloaspektowo, wielowymiarowo, wielopoziomowo. Znajduje ono swoje dopełnienie w zasadzie wszechstronności, ciągłości i otwartości.
W konstruowaniu teorii samokształcenia nauczycieli muszą być uwzględnione różne przesłanki:
- pierwsza dotyczy złożoności samokształcenia nauczycieli jako przedmiotu badań
-druga odnosi się do jedności samokształcenia jako przedmiotu badań
-trzecia związana jest z płynnością idei i praktyki tego zjawiska i procesu jako przedmiotu badań
Trzy układy samokształcenia nauczycieli:
-wertykalny- permanentne ,indywidualne (a niekiedy zespołowe lub pod kierownictwem) samokształcenie się na przestrzeni całego życia
-horyzontalny-jako proces oświatowy(organizowany i kierowany), jako zasada współczesnych strategii oświatowych oraz jako indywidualna aktywność , realizowana w czasie wolnym i skierowana na osiąganie żywotnych celów społecznych, najczęściej zawodowych ale także ogólnohumanistycznych, globalnych.
-w głąb- jest to plan, kiedy analizujemy poszukiwania samokształceniowe, łączące się z nowatorstwem,wynalazkami , odkryciami o charakterze naukowym
11. Przemiany funkcji zawodowych nauczycieli
a/od funkcji przekazu wiedzy do funkcji uczenia samodzielności poznawczej i egzystencjalnej(uczenie jak zdobywać wiedzę , edukacja jako źródło sensu życia)
b/ od funkcji kształtowania (modelowania) do inspirowania rozwoju( zmiana sposobu działania nauczyciela polega na rezygnacji ze sterowania na rzecz postawy oferowania, nie ma prawd pewnych i niezawodnych, inspirowanie rozwoju łączy z ograniczeniem postawy alternatywy na rzecz postawy dialog)
c/ od funkcji przekazu informacji do funkcji integrowania różnych systemów informacyjnych(uczenie samodzielnego interpretowania, selekcjonowania informacji)
d/ od wielości funkcji autonomicznych do funkcji zleconych i ściśle określonych
12. Uwarunkowania przemian zawodu nauczyciela
a/ Faktem o istotnej doniosłości edukacyjnej jest stwierdzenie niepokojącej przepaści, jaka zachodzi między tempem zmian środowiska ziemskiego a dynamiką zmian samego człowieka .Prowadzi to do tezy o koniecznym zwrocie w rozwoju człowieka i jego świata w kierunku cywilizacji humanistycznej, jako cywilizacji łączącej naukę, sztukę i technikę.
b/ Kształtowanie tzw. Racjonalności globalnej. Przed edukacją stoją nowe problemy np. wychowanie dla odpowiedzialnego istnienia, dla zrozumienia i porozumienia się ludzi różnych kultur, czy wychowania dla „sumienia ekologicznego”
c/ Zmiana charakteru ludzkiej pracy. Celem kształcenia stawać się będzie przygotowanie człowieka nie tylko do pracy w sensie produkcyjnym lecz do pracy w sensie zajęcia.
d/ Zmiana potrzeb edukacyjnych współczesnego człowieka. Edukacja ma nie tylko przygotowywać do pełnienia określonych funkcji społecznych i zawodowych lecz ma być źródłem egzystencjalnego sensu.
e/ Czynnikiem implikującym zmiany edukacyjne staje się potrzeba rozwikłania sytuacji impasu w której znalazł się współczesny człowiek. Obserwuje się niezwykłą kumulację problemów, z którymi człowiek nie bardzo umie sobie radzić.
13. Konteksty uwarunkowań implikujące procesy przemian
14. Uwarunkowania cywilizacyjne
Kształtowanie nauczycieli nie może pozostać bez zmian, gdy uległo tak gruntownej zmianie życia człowieka i środowiska jego egzystencji. Szczególnie ważne są przemiany:
Przepaść jaka, zachodzi między tempem zmian środowiska ziemskiego a dynamiką zmian samego człowieka.
Chodzi tu nie tylko o koncepcję dalszego podporządkowania środowiska dla potrzeb i zaspakajania człowieka, lecz egzystencja na zasadach współżycia z wyraźną tendencją ochrony zasobów naturalnego środowiska. Rodzi to potrzebę głębokiej refleksji w systemie wartości, a także zmian zachowań ludzkich. Te zmiany wskazują na jakościowe nowe wykorzystanie ludzkiego rozumu, wykraczające, po pierwsze ,poza opanowanie świata natury, a po wtóre w odległy horyzont czasu. .Prowadzi to do tezy o koniecznym zwrocie w rozwoju człowieka i jego świata w kierunku cywilizacji humanistycznej.
Kumulacja problemów z którymi człowiek nie bardzo umie sobie radzić , dla których brak jest skutecznych rozwiązań. Edukacja rozwijająca potencjalne możliwości człowieka jest edukacją prospektywną której właściwością podstawową jest alternatywność i twórczość myślenia.
Tworzenie się nowej cywilizacji. Kształtuje się ona mimo różnic kulturowych, zakorzenienia tożsamości narodowych , politycznych granic terytorialnych i nasilających się konfliktów lokalnych. Cywilizacja ta bywa określona jako globalna i ogarnia wszystkie najważniejsze aspekty życia ludzkiego. Cywilizacja ta wytwarza problemy, które są problemami wszystkich i problemami konkretnymi. Myślenie globalne i perspektywiczne staje się podstawowym elementem edukacyjnego wyposażenia współczesnego człowieka.
Potrzeba pojednania cywilizacji naukowo-technicznej z cywilizacją humanistyczną Cywilizacja naukowo-techniczna ,będąc przede wszystkim cywilizacją środków a nie celów, zaniedbała wymiary jakości życia człowieka. Cywilizacja humanistyczna z kolei awansuje problematykę wartości ,sytuując ją ponad wartościami instrumentalno-technicznymi. ”Cywilizacja pojednania jest trudną formą społecznego istnienia ludzi”. Nakłada bowiem na człowieka potrzebę umiejętności wzajemnego rozumienia się i porozumienia, dialogu i kompromisu , a nade wszystko domaga się odpowiedzialności.
15. Kontekst uwarunkowań naukowych
Edukacja nauczycielska wymaga myślenia wielowymiarowego.
Nowoczesne myślenie o edukacji nauczycielskiej zakłada konieczność rozluźnienia ,a niekiedy zasadniczej zmiany , dotychczasowego paradygmatu. Jawi się potrzeba myślenia wieloparadygmatycznego. Wieloparadygmatyczność znajduje uzasadnienie w dynamice i złożoności faktu wychowania.
Relacyjność a nie opozycyjność stanowi nową jakość we współczesnym myśleniu o wychowaniu. Przemianę
Określa się nazwą „przełomu teoretycznego” wytwarzaniem „całościowej struktury nowego pola teorii”.
Monopedagogikę należy zastąpić przeglądem współczesnych stanowisk teoretycznych pedagogiki światowej.
16. Nauczyciel jako adaptacyjny technik, refleksyjny praktyk, transformatywny intelektualista
Adaptacyjny technik- „produkuje „zawartość umysłów swoich podopiecznych, według nie przez siebie zdefiniowanych wzorów. Nauczanie jawi mu się jako rodzaj stosowanej nauki, siebie postrzega jako wykonawcę praw i zasad efektownego nauczania.
Refleksyjny praktyk-to, osoba która w pełnionej przez siebie roli, myśli o tym co aktualnie robi. Nauczyciel taki poddaje refleksji swoje funkcjonowanie, koncentruje uwagę na strukturze własnych przekonań określających sposób jego myślenia i działania. Studiuje on swój „warsztat” pracy, przyjmowane założenia i osiągane rezultaty, analizuje doświadczenia, wprowadza zmiany w sposobie bycia nauczycielem.
Transformatywny intelektualista- rzetelnie wykształcony i samodzielnie myślący, zorganizowany na rzecz badania w innych ludziach mądrości i kompetencji zmiany świata społecznego.
Rodzaje racjonalności ,jakie wyróżniają wyróżnione koncepcje pojmowania nauczyciela:
-racjonalność techniczną , związaną z zasadami kontroli i pewności
-racjonalność hermeneutyczną, skoncentrowaną na rozumieniu komunikacyjnych oraz symbolicznych wzorów interakcji
-racjonalność emancypacyjną , opartą na zasadach krytyki i działania
Ideologie edukacyjne ,leżącej u podstaw wyróżnionych modeli:
-ideologia transmisji kulturowej- zgodnie z nią zasadniczym zadaniem edukacji jest przekazywanie teraźniejszej generacji zasobów wiedzy , norm i wartości zebranych w przeszłości
-ideologie romantyczną- utrzymującą, że najważniejszym aspektem rozwoju jest to, co pochodzi od samego dziecka, zadaniem edukacji jest natomiast rozwinięcie wewnętrznych, spontanicznych tendencji o pozytywnym znaczeniu
-ideologia progresywna- głosząca że wychowanie ma za zadanie podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym je społeczeństwem lub środowiskiem
Podejścia za pomocą ,których można opisać edukację;
- funkcjonalno-strukturalne- zgodnie z którym system edukacji jest analizowany w kategoriach funkcji, którym służy, zwłaszcza funkcji zapewnienia, utrzymania, przekazywania internalizacji „zbiorowego sumienia”
-interpretacyjne- w którym analizę edukacji rozpoczyna się od jej subiektywnego wymiaru i na nim koncentruje się uwaga badaczy
-krytyczne- głównym zadaniem tego typu jest ułatwienie twórczego rozwoju ludzkiego poprzez zrozumienie rzeczywistego sposobu funkcjonowania społecznego systemu, polega ono na demistyfikacji świata zarówno na poziomie działania jak i struktury.
Sposób w jaki nauczyciel jest przygotowywany do pełnienia swej roli:
-scjentystyczna koncepcja kształcenia nauczycieli- określoną przez J.Rutkowiak jako „model zawiedzionych nadziei” , zgodnie z nią kandydat na nauczyciela odbiera własną profesjonalną edukację w przekonaniu, że będzie w przyszłości „kształtował”, „ rozwijał”, „przekazywał”, „ukierunkowywał”- obchodził z uczniem paratechnicznie
-orientacja humanistyczna, która mimo wewnętrznego zróżnicowania -łączy przeświadczenie, że edukacja nauczycielska jest raczej procesem „stawania się” profesjonalnym mistrzem , procesem pomagania w kierowanym od” wewnątrz „ rozwoju osobistym nauczyciela, niż ciągiem sytuacji w którym jest on uczony, jak nauczać
-paradygmat refleksyjny- rozwijanie przez kandydatów na nauczycieli tego co J.Dewey nazywa refleksyjnym działaniem, oraz pomaganie im w rozstrzyganiu moralnych, etycznych i politycznych kwestii którymi borykają się w codziennej praktyce.
6