ANDRAGOGIKA - wykłady. Egz. Pisemny: wykłady (2-3 pytania)+ ćw (2-3 pytania)
Możliwości rozwojowe kształcenia się osób dorosłych.
Andragogika- jest nauką o kształceniu i wychowaniu osób dorosłych; inne określenie to Oświata Dorosłych; Jej zadaniem jest badanie, szukanie teorii, akumulacja wiedzy
Oświata- wykorzystanie tych doświadczeń andragogiki, weryfikowanie zasad.
Na początku XXw.( 1900)grupą dominującą (populacja USA) w społeczeństwie były dzieci i młodzież. 40lat później jest zmiana, starsze kategorie są liczniejsze. W 1970 starsi żyją dłużej i stanowią dużą grupę. Mamy coraz mniejszy przyrost naturalny, ludzie w średnim wieku są dominującą częścią społeczeństwa. Coraz więcej Polaków teraz się kształci. Ci, co mają wykształcenie będą chcieli kształcić się dalej.
Człowiek dorosły jest w stanie uczyć się.
Spojrzenie ideologiczne miało miejsce u Platona, Kodeńskiego (XVIIw), M.Gruntwig- twierdzili, że można uczyć się przez całe życie.
W. James ( psycholog) badał motywacje; stwierdził, że człowiek dorosły do wieku 22-23r.ż. może uczyć się czegoś nowego. Po 23r.ż.działeaniem człowieka rządzi rutyna i nie może on raczej nauczyć się czegoś nowego, może jedynie pogłębiać wiedzę.
E. Thorndike przeprowadził badania empiryczne, które obejmowały szerokie spektrum społeczne ( od 7 kl. szkoły śr., kończąc na grupie upośledzonych społecznie). Od 18-45r.ż.badał taką grupę. Badał:
- sprawność intelektualną =uczenie się języków obcych; arytmetyka; badał sprawności językowe ( test przeciwieństw), odbywało się to na czas. Badał jak wiek wpływa na możliwości uczenia się
- sprawność manualna= np. rzucanie kulką do celu, nauka pisania lewą ręką, pisanie na czas
Stwierdził, że człowiek poniżej 45r.ż. może uczyć się skutecznie. Na podstawie analiz wykreślił Krzywą Uczenia się, która wznosiła się do 18r.ż., 35r.ż.- punkt kulminacyjny i powoli opadała o ok. 1.5% rocznie.
Powstała nowa granica=45r.ż.
Wysnuto wobec tej teorii zarzuty:
była ona spowodowana formalnym podejściem, bo nie badał on osób >45r.ż.; Dorosłość nie kończy się w tym wieku, trwa do końca życia.
Niewłaściwe było pomieszanie dwóch sprawności u Thorndika: intelektualnej i manualnej. Oddzielono je i wykreślono ponownie
Sprawa proceduralna polegała na zakwestionowaniu zasadności porównania, było to pozorne, badał 18-45r.ż. Porównał 2 różne grupy ludzi. Pewien czas historyczny, w którym człowiek wzrasta spowodował różnice w zakresie inteligencji i sprawności uczenia się. Należałoby zbadać tych młodych, następnie znów za 10 lat i ponownie za 10 => jest to Metoda Wzdłużna(?), a u Thorndika była Metoda Poprzeczna.
W 1918/1919 Owens badał studentów, za 30 lat tę samą grupę znów przebadał. Wzrósł ich iloraz. Zaczęto się więc zastanawiać co zrobić z tym faktem.
W efekcie podzielono inteligencję na:
- płynną -> pewna wielkość wrodzona, oparta na pamięci mechanicznej
- skrystalizowana -> jest łączona z rozwojem i doświadczeniem człowieka; podstawowa jest aktywność człowieka
Czas-im człowiek starszy tym gorzej wypadał, na opanowanie tej samej jednostki potrzebował więcej czasu
Gdy mamy 20-30lat potrzebujemy ok.200 sekund żeby opanować jakiś materiał; 40latek potrzebuje ok. 50% więcej czasu.
Uczymy się wolniej. Błędy popełniamy w zależności od wieku; od ok.20-40r.ż. wzrasta ilość błędów od 100 sek. do 300sek.
Zastanawiano się czy wraz z wiekiem nasz ośrodek dotyczący uczenia się zaczyna słabnąć?
Wyodrębniono 5 pkt, które wpływają na to, że człowiek dorosły uczy się wolniej:
1.-2.) zmiany fizjologiczne ( obniża się poziom ostrości widzenia i słuchu, obniża się poziom energii i szybkość reakcji)
3.) Zakres psychologiczno- społeczny ( brak treningu w zakresie rozwiązywania konkretnych zadań)
4.) Obawa, niepewność, ostrożność przy dawaniu odpowiedzi (człowiek, który ma więcej doświadczeń)
5.) Duża liczba problemów życiowych. Każdy dorosły to osoba, która ma rodzinę, pracuje i się uczy. Uczenie się jest dla nich na 3-im miejscu, najpierw zajmuje się domem i rodziną.
4 Wymiary u dzieci i dorosłych:
a.) Uwaga- są 2 rodzaje:
- mimowolna; charakterystyczna dla dzieci, forma przekazu powinna być atrakcyjna, barwna żeby dziecko skoncentrowało się na treści
- dowolna; jest u ludzi dorosłych, skupiamy ją wysilając naszą wolę, odbieramy coś nawet gdy jest atrakcyjne czy nie. U dorosłych występuje również uwaga mimowolna.
b.) Wyobraźnia- u dzieci jest mimowolna, ruchliwa i niczym nie opanowana. U dorosłego jest w większym stopniu kierowana i twórcza ale zbliżona do rzeczywistości
d.) Myślenie- dzieci myślą obrazami (nie są zdolne do myślenia abstrakcyjnego), dorośli-wyrazami
Koncepcja dot. rozwoju w ciągu całego życia:
Rozwój był uważany jako zmiany ale niekoniecznie na lepsze.
Koncepcja Charlotte Bühler: wyróżniła ona 3 kompleksy wpływów:
- biologiczny (proces wzrostu fizjologicznego)
- biologiczno-socjologiczny (warunki zewnętrzne oraz dzieła, które tworzy ten konkretny człowiek)
- psychologiczny (subiektywne przeżywanie życia w jego przebiegu)
Biologiczny przebieg życia to rozwój, dojrzewanie i rozkład( redukcja).
Biologiczna krzywa życia = wzrastanie + zdolność do prokreacji
= 5 głównych okresów („ekspansji”= budowania, zyskiwania; „restrykcji”= uszczuplania, utraty)
I okres trwa do 15r.ż.=zaawansowany wzrost z brakiem możliwości prokreacyjnych
II okres 15-25lat = zaawansowany wzrost z możliwością prokreacji
III okres do 40-50 r.ż.= stacjonarny albo stabilny wzrost z możliwością prokreacji
IV okres 50-70 lat = zaczyna się regresywny wzrost (rozkład) a u kobiet utrata możliwości prokreacji
V okres po 70r.ż. = rozkład przybiera na sile
Aktywna rola jednostki w kształtowaniu biegu życia. Rozumienie biegu życia = rozumienie „przebiegu motywacji”.
4 Zasadnicze tendencje albo kompleksy motywów:
- zaspokojenie potrzeb, motyw w I okresie
- przystosowanie związane z samoograniczeniem - II okres
- twórcza ekspansja -III okres
- utrzymanie porządku wewnętrznego - IV okres
- powrót do zaspokojenia potrzeb - V okres
2,Koncepcja E. Eriksona:
Dzieli on życie na 8 okresów, w każdym z nich występuje temat życia, który przybiera formę kryzysu.
A-dorastanie (12-18) tożsamość / rozproszenie ról
B-wczesna dorosłość (20-30) intymność/ samotność
C-średnia dorosłość (40-60) produktywność / stagnacja
D-późna dorosłość (65+) integracja/ rozpacz
ad.a) Pomyślne rozwiązanie skutkuje ujmowaniem siebie w kategoriach spójnej i zintegrowanej osobowości z ukształtowanym poczuciem tożsamości. Niepomyślne- zagubienie w kwestii własnej tożsamości.
ad.b) pomyślne- umiejętność przeżywania miłości i oddania w stosunku do innych
niepomyślne- samotność, pozbawienie treści, związku z innymi
ad.c) pomyślne- zdolność do opieki i troski o innych w szerokim tych słów znaczeniu
niepomyślne- brak rozwoju, nuda i nadmierna troska o siebie samego
ad.d) pomyślnie- poczucie satysfakcji z własnego życia i dokonań, akceptacja śmierci
niepomyślne- żal z powodu błędów życiowych i straconych szans , lęk przed śmiercią
3.)Koncepcja Roberta Havighursta:
Wartości dominujące w poszczególnych okresach życia:
0-10lat wkraczanie w istnienie niezależne
10-20 stawanie się „kimś” we własnym życiu
20-30 ukierunkowanie, tzn. skierowanie życia na główny cel
30-40 gromadzenie sił
40-50 wytężenie sił i wysunięcie się naprzód ( potwierdzenie siebie)
50-60 utrzymywanie zdobytych pozycji oraz zmiana ról
60-70 podejmowanie decyzji czy, kiedy i jak się wycofać
70-80 staranie się o to, żeby ów okres odejścia przeżyć jak najlepiej
Zadania rozwojowe w poszczególnych okresach życia:
wczesna dorosłość- wybór partnera, przygotowanie się do życia w małżeństwie, założenie rodziny, wychowanie dzieci, prowadzenie domu, rozpoczęcie życia zawodowego, podejmowanie obowiązków obywatelskich, znalezienie pokrewnej grupy społecznej
wiek średni- przyjęcie pełnej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej, osiągnięcie i utrzymywanie pewnego standardu życia, pomoc dorastającym dzieciom by stały się odpowiedzialne i szczęśliwe, organizowanie sobie czasu wolnego, ustosunkowanie się do swojego małżonka (jako drugiego człowieka), do fizjologicznych zmian, do starzejących się rodziców
późna dorosłość- przystosowanie się do tego że zdrowie i siły słabną, przyzwyczajenie się do życia na emeryturze i do zmniejszonych dochodów, adaptacja po śmierci małżonka, wyraźne związanie się z grupami w różnym wieku, wypełnianie obowiązków społecznych i obywatelskich, organizowanie sobie zadawalających warunków życia
4.Koncepcja D. Levinsona:
Era poprzedzająca dorosłość 0-22r.ż.
Era wczesnej dorosłości 17-45
wkraczanie we wczesną dorosłość,
-debiut w świecie dorosłych 17-22
-wkraczanie w lata 30-te
-stabilizacja 33-40
Wiek średni 40-65
Wkraczanie w wiek średni 40-45
-początek wieku średniego 45-50
-wkraczanie w lata 50-te
-kulminacja wieku średniego 55-60
Era późnej dorosłości 60-
Wkraczanie w późną dorosłość 60-65
Ta koncepcja najbardziej dowartościowuje sferę psycho-społeczną. Levison daje teorię kryzysu środka życia. Mamy jakieś cele wchodząc w dorosłe życie i w jego środku bilansujemy czy nam się to udało.
Selektywna optymalizacja= człowiek wybiera co jest dla niego istotne, selekcjonujemy co jest nam najważniejsze i swój wysiłek na tym gromadzimy i koncentrujemy.
Temat 2: Tezy dotyczące rozwoju w ciągu całego życia
Peter Baltes
Bada rozwój w ciągu życia ze szczególnym uwzględnieniem dorosłości i późnej dorosłości
a)Rozwój jest procesem całożyciowym i te procesy rozwojowe mają miejsce w każdym przedziale życia; czyli to jaką mamy późną dorosłość zależy od naszego stylu życia
b)Rozwój może przebiegać na zasadzie kontynuacji lub dyskontynuacji (skok w zupełnie inną rzeczywistość)
c)Rozwój przebiega wielokierunkowo i wielowymiarowo(uważa, że nie ma typowego człowieka dorosłego, są jedynie zachowania normalne a nie typowe)
d)Rozwój ozn. w ciągu całego życia zysk i stratę (w każdym okresie życia regres sąsiaduje z progresem)
e)Rozwój jest plastyczny (ludzie mogą się zmieniać)
rezerwowa pojemność- istnieje w obszarze poznawczym i może być uruchomiona zasadzie wysiłku
f)Rozwój jest uwarunkowany przez 3 wzajemne wpływające na siebie systemy:
-wpływy normatywne odnoszące się do wieku (biologiczne, społeczne)
-wpływy normatywno-historyczne (każdy żyje w określonym czasie historycznym, np. pokolenie Jana Pawła II, pokolenie Kolumbów, Powojenne)
-wpływy nienormatywne (np. choroba)
Znaczenie badań nad uczeniem się dla pedagogiki dorosłych. Wyniki badań lipskiego psychologa Hansa Lowe:
Zasady dydaktyczne:
Aktywność uczących się zwiększa powodzenie w procesie uczenia się
Analiza sytuacyjna prowadzona przez uczącego się zwiększa powodzenie w procesie uczenia się
Informacje o skutkach są conditio sine quo non ( warunkiem koniecznym) dla wszystkich uczących się
Tępo postępu uczenia się zależy od wielkości interwału czasowego leżącego między działaniem a doświadczeniem jego skutków
Sposoby zachowania się, które nie wydają pozytywnych skutków powinny być zaniechane
Sposoby zachowania nabywa się nie przez jednokrotne potwierdzenia ale potrzeba nieprzerwanego potwierdzenia
Odpowiednia liczba i odstępy czasowe potwierdzenia (wzmocnienia) są indywidualne i różne na różnych etapach nauczenia, jednak możliwe do optymalizacji
Efekty uczenia się są ułatwiane przez sytuacje wolne od lęków
Negatywne właściwości zachowania się człowieka dadzą się z dużym prawdopodobieństwem usunąć im bardziej staramy się rozpoznać pozytywne właściwości i wzmacniać je
Wszystkie zewnętrzne przyczyny (oddziaływania) są łatwe przez istniejące w jednostce wewnętrzne uwarunkowania
Inteligencja skrystalizowana-przejawia się w 3 obszarach:
- nabyte doświadczenia i nawyki umysłowe
- wykorzystuje też wzrost płynności słownej
- nowe strategie myślenia i organizacji wiedzy
Czynniki efektywności uczenia się:
Metoda nauczania
struktura wiedzy, jaką im zaproponujemy
Osoby dorosłe najłatwiej uczą się w tym obszarze, w który są wstrzelone, działają w nim
Uczą się lepiej, jeśli mają wpływ na przebieg szkolenia i rozumieją znaczenie materiału
kiedy działają dobrowolnie; muszą być aktywnie zaangażowani w naukę.
gdy doświadczenie człowieka jest uznawane i cenne dla procesu uczenia się; powinni móc wyrażać siebie, a w momencie popełnienia błędu nie muszą bać się oceny
Badania:
- 10% zapamiętujemy z tego, co przeczytamy
- 20% z tego, co usłyszymy
- 30% z tego, co widzimy
- 50% z tego, co widzimy i słyszymy
- 80% z tego, co mówimy
- 90% z tego, co robimy
Grupy metod nauczania:
1.Uczenie się sztuczne (pamięciowe)- jeśli kojarzymy z już posiadaną wiedzą, to jest lepiej
2.Naturalne- nikt nie nastawia się na uczenie się, jest ono ubocznym efektem działania w grupie, np. analiza przypadku
3.Racjonalne (poznawanie w działaniu)- ale warunkiem koniecznym jest rozumienie i wykorzystywanie uogólnień, itd.
Reguły motywowania uczącej się grupy (żeby się chciało chcieć):
skupiaj uwagę uczestników
wzmacniaj poczucie pewności siebie uczestników
omawiaj stosowane metody nauczania
wydobywaj, podkreślaj i opieraj się na ujawnianej w trakcie wykładu wiedzy i doświadczeniu uczestników
interpretuj błędy jako cenne odkrycie dla procesu uczenia się
podkreślaj współodpowiedzialność uczestników za proces uczenia się
Wraz z wiekiem pamięć krótkotrwała jest bardzo upośledzona. Osoby stare zapamiętują 7-10 razy wolniej od 20-latków. W pamięci długotrwałej regres jest w szczegółach, a nie w zapamiętywaniu pojęć, zasad.
Nauczanie jest to czynność wywoływania uczenia się innej osoby. Jest sztuką i umiejętnością. Można się jej nauczyć, ale znacznie większą łatwość uczenia się mają osoby o zdolnościach interpersonalnych. W kształceniu profesjonalnym jest przede wszystkim sztuką praktyczną zależną od intuicji, twórczej improwizacji i ekspresji nauczającego.
Andragogika jako nauka zajmuje się kształceniem i wychowaniem os. dorosłych; według Malewskiego: nauka o wychowaniu ludzi dorosłych, ale kształcenie zawiera się w wychowaniu
Metoda badań- studium przypadku
Przedmiot badań- dorosłość
Przedmiot poznania- wychowanie
Obszary dorosłości:
traktowanie dorosłości jako stanu społecznego człowieka (jest samodzielny, funkcjonuje w sieci kontaktów społecznych, samodzielnie zapewnia byt i wykonywanie zadań społecznych)
traktowanie jako proces rozwoju psychicznego
jako proces społeczno- kulturowy
Wychowanie- definicje i stanowiska:
jako intencjonalny proces kształcenia osobowości, jest to podejście klasyczne
- założenie: rozwój jest naturalną tendencją, każdy chce się uczyć
- celem rozwoju osobowości jest dorosłość
- wniosek: wychowanie powinno być intencjonalnym kształtowaniem osobowości, stymulującym i przyśpieszającym proces osiągania przez człowieka coraz wyższych stadiów dorosłości
- koncepcję tę charakteryzuje optymizm pedagogiczny
jako proces wzmacniania efektów socjalizacji
- założenie: rozwój osobowościowy jest produktem interakcji człowieka ze światem
- przesłanka pomocnicza: dorosłość jest wynikiem osobowościowego rozwoju człowieka
- wniosek: należy stworzyć takie warunki istnienia w świecie społecznym, aby stymulowały one rozwój jego osobowości przyczyniając się do osiągnięcia coraz wyższych stadiów dorosłości
jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju
- wniosek: wychowanie powinno być procesem pedagogicznej mediacji związków człowieka ze światem, w której wyniku rozwojowi osobowościowemu ludzi osiągających coraz wyższe stadia osobowości towarzyszyć będą progresywne zmiany warunków ich egzystencji
Temat: Dzieje oświaty dorosłych.
Uniwersytety Powszechne
Uniwersytety Ludowe- Dania, Skandynawia, Finlandia
Oświata dorosłych- jest dziedziną praktyczną
XVw.- wynalazek druku, popularyzacja nauki
Instytucjonalizm tej oświaty II połowa Xix. W Anglii.
Impulsy rozwoju tej oświaty:
1.) Rewolucja Francuska- wolność, równość ( najważniejsza), braterstwo:
- Warstwa ideologiczna
2.) Rewolucja przemysłowa- głównie Anglia:
- wynalazki, technika, maszyny
- nowe technologie
- trzeba było się kształcić, poprzednia wiedza nie wystarczała, trzeba było się dokształcać
3.) Nie wszystkie kraje, tylko niektóre w tym Polska:
- odrodzenie polityczne, niepodległościowe
- Dania zdominowana przez kulturę niemiecką, szkolnictwo wyższe i średnie w języku niemieckim
Polska oświata dorosłych, okresy:
1.)XVI-połowa XIX = okres entuzjastów, jednostkowych sił społecznych, do lat 40
2.)Okres działań grupowych- stowarzyszenia do 1918 = odzyskanie niepodległości
3.) Okres pełnej instytucjonalizacji
Okres jednostkowych sił społecznych ( XVIII- 20”- 30” lata):
- Zamoyski i Brzostowski ( znieśli pańszczyznę, działalność oświatowa, kształcenie chłopów)
- Brzostoski dopuścił chłopów do pewnej formy samorządności
- Andrzej i Stanisław Załuscy udostępnili swój księgozbiór, utworzenie biblioteki publicznej
- działalność nurtu ekonomicznego- fizjokraci: Masalski, Popławski- źródłem dobrobytu narodu jest rozwój rolnictwa, najlepszym sposobem na rozwój jest oświata wśród chłopów
- drugi nurt- rzemiosło, miasta: W-wa, Kraków, Lwów, Wilno
- założenie Collegium Nobilum- szkoła dla starszej młodzieży szlacheckiej, elitarna
Zabory:
- Austriacki- najlepsze warunki, gorsze w rosyjskim i pruskim; różnice w rozwoju
- Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Ludu 1848 (zabór austriacki)
- 1846 Rewolucja Krakowska- chłopi napadali na dwory i mordowali szlachtę, czyli swoją inteligencję, konieczna jest alfabetyzacja chłopów, aby mieli przynależność narodową
- '70 zabór pruski- Towarzystwo Oświaty Ludowej- Towarzystwo Oświaty Czytelni Ludowych
- Rosja - brak instytucji oświaty dorosłych były instytucje działalności gospodarczych, XIXw.- bezczynność oświatowa, samokształcenie; Prószyński „ Podręcznik dla samouków”
- Austria- kursy dla kobiet, emancypacja, możliwości kształcenia= Adrian Baraniecki 1868, to byłą wyższa uczelnia dla kobiet, uczono nauk przyrodniczych i sztuk pięknych
Anglia- '50- 1852 James Stuart - wykłady dla kobiet
- zabór rosyjski:
-Uniwersytet Latający ` 90 XIXw. - nielegalny, 60% słuchaczy to kobiety
-1905 został zalegalizowany = nazwano Towarzystwo Wyższych Kursów Naukowych
- 1918 Towarzystwo przekształca się w Walną Wszechnicę Polską- status uniwersytetu- warunki dla osób pracujących, H. Radlińska, T. Kapidłowicz
-1918- bardzo wysoki wskaźnik analfabetyzmu (33,01%) społeczeństwa przy pełnej instytucjonalizacji; zabór pruski-4%, centrum, pd- 30%, wsch- 64%
- Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego- Wydział Oświaty Pozaszkolnej
- Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej
- Towarzystwa II RP:
-Towarzystwo Szkoły Ludowej, pd wsch
-Towarzystwo Czytelni Ludowej- Wielkopolska, Pomorze, Śląsk- prowadziło domy oświatowe- 1921 powstał pierwszy Uniwersytet Ludowy założony przez ks. Ludwiczaka na wzór duński
- Uniwersytet Ludowy założony przez Ignacego Solarza
- Polska Macierz Szkolna- województwa centralne, walka z analfabetyzmem, działa do dziś na wschodzie
Funkcje uniwersytetów: kształcenie, badania naukowe, popularyzowanie wiedzy (ta funkcja doszła pod koniec XIXw.)
Uniwersytet Powszechny ( Anglia):
-związane z oświatą robotniczą ( II połowa XIXw), powstawały instytuty mechaniki, które następnie upadły i wtedy ton oświacie zaczynają nadawać uniwersytety
-1873r. od tego roku istnieje instytucjonalna forma oświaty dorosłych
-rozwój poszedł w dwóch kierunkach: uniwersytet poza murami (działalność wyszła na zewnątrz), uniwersytet rozszerzony (rozszerzenie pełnionych funkcji)
-wykłady przekształcono w serie i powstały toki studiów (zaoczne, eksternistyczne)
-można było zdobyć wiedzę i umiejętności, ale nie uzyskiwało się dokumentu potwierdzającego ukończenie
-nastawienie na kształcenie głównie w miastach (więcej tam środowiska robotnicze)
-Niemcy więcej przyjęły z uniwersytetu ludowego niż z powszechnego
- W Polsce promotorem tych uniwersytetów był ruch socjalistyczny (1903r.)
Oprócz uniwersytetów oświatą dorosłych zajmowały się inne instytucje oświatowe np. Robotnicze Stowarzyszenie Oświatowe. Władze lokalne też organizowały różne formy oświaty dorosłych. Proces kształcenia był oddzielony od procesu egzaminowania (centrala egzaminowała), dlatego nie trzeba było kontrolować programu i metodyki nauczania. Jest tu samokontrola, bo każdy dba o swój interes.
Uniwersytet Ludowy (Dania):
-W Danii 78% mieszkańców utrzymywało się z pracy na roli; ich dochody pochodziły z handlu z krajami zamorskimi
-gdy Anglia zniszczyła flotę Danii, Gruntwig stwierdził, że naród musi znaleźć w sobie siły by stanowić potęgę i dlatego postawiono na naukę
-był to okres kształtowania się świadomości narodu
-wg niego Un.Ludowy był „szkołą życia” i nazwał to Wyższą Szkołą Ludową
-„wyższa” bo przeznaczona dla starszej młodzieży (18-25r.ż. optymalny okres do nauki)
-„ludowa” bo dla wszystkich (powszechna), chciano dowartościować chłopów (emancypacja chłopów) i pobudzić ducha narodowego
-1846r. powstał pierwszy uniwersytet Ludowy w Roding, stworzony przez Ch.Kolda (praktyk)
- Gruntwig był teoretykiem i zaproponował same przedmioty przekazujące wiedzę teoretyczną
-uniwersytet funkcjonował wtedy, gdy nie było prac polowych; były oddzielne turnusy dla chłopców i dziewczyn
-oprócz przedmiotów ogólnorozwojowych dodano przedmioty, które miały sprzyjać integracji (wf i śpiew)
-tu oprócz kształcenia dochodził też element wychowania
-pracowano za pomocą 2 metod: żywego słowa ( nie tylko metoda podająca czyli monolog, ale również dialog: Nauczyciel-Student, S-S, przygotowanie referatów, wystąpień), wzajemne oddziaływanie (N-S, S-N, S-S), aby ten czas oddziaływania wydłużyć stworzono Internaty
-w Polsce Un. Ludowe stworzył ks. Ludwiczak; miały 4 grupy tematyczne ( 2 teoretyczne, 1 praktyczny, śpiew)- zabór pruski
-drugi pion w Polsce to Ignacy Solarz, którego Un. były centrolewicowe: na wzór duński; nastawione na przedmioty teoretyczne i kształcenie rodzinne
T: Myśl teoretyczna:
PLATON:
-wychowanie dorosłych to przygotowanie do pełnienia ról obywatelskich
-cnoty to: umiejętność rozkazywania i posłuszeństwo, (czyli dzieli społeczeństwo na kierujących i kierowanych)
-celem wychowania jest zintegrowanie całościowe jednostki, świętość
-wychowując aktualizuje (rozwija) się to co jest w człowieku, a nie tworzy nowe jakości
-do wieku dorosłego stosuje pojęcie kształcenia, czyli przydatność zawodowa i etyka zawodowa
-zwraca uwagę na konieczność samopoznania, najpierw poznajemy siebie a dopiero później innych; jeśli człowiek tak działa, to zdobywa szacunek innych
-oprócz obowiązków wobec duszy są też obowiązki wobec ciała
-ważne jest dążenie do doskonałości i utrzymywanie kontaktu z bogami
-człowiek dorosły musi być posłuszny prawu bożemu i prawu państwowemu
-to podporządkowanie (ta tradycja) przekazywana przez starszych nie podlega racjonalnej krytyce
-zawody cenione przez Platona: lekarz (zdrowi obywatele państwa pracują), nauczyciel-wychowawca (ucznia z nauczycielem powinna łączyć przyjaźń; rola nauczyciela to przyczynianie się do tego, aby uczniowie za pomocą swoich zdolności, umiejętności wydobywali z siebie wiedzę; cnoty ucznia to umiarkowanie i sprawiedliwość), mąż stanu (retoryk, werysta, musi umieć odróżnić dobro od zła)
-cenił kobiety, bo mają wpływ wychowawczy, ale odbywa się to za pośrednictwem mężczyzn; strażniczki ogniska domowego
-jego andragogika była przeznaczona dla mężczyzn
JAN AMOS KOMEŃSKI (XVIIw.):
-wraz z obserwowaniem zmian w społeczeństwie i w swoim życiu (starzenie się) zmieniał on swoje poglądy
-na początku dużą rolę odgrywał determinizm biologiczny (uwarunkowania genetyczne)
-rozwój trwający do 24r.ż. podzielił na 4 stopnie (niemowlęctwo, dzieciństwo, dorastanie, młodzieńczość)
-potem, gdy już się starzał to dowartościował oddziaływanie społeczno-kulturowe
-wychowanie to nie tworzenie pewnej jakości idealnej, ale dążenie do tego, że trzeba dbać o materialną stronę (nie tylko być, ale i mieć)
-andragogika humanistyczna, ale w jego poglądach widać też doświadczenie praktyczne
-stworzył Model Pedagogiczny: uczeń uznaje prawo nauczyciela do określania przedmiotu nauczania, celów i sposobów myślenia; uczeń ma być podporządkowany; uczeń nie posiada własnego doświadczenia i dlatego musi polegać na doświadczeniu nauczyciela i treściach podręczników; uczeń podejmuje naukę z nastawieniem na przyswojenie określonych wiadomości; motywacja ucznia wynika z wymogów nauczyciela i oczekiwań rodziców (zewnętrzna)
-tego typu podejścia nie można zastosować do dorosłych, bo nimi kierują inne przesłanki
-dziecko od dorosłego odróżnia jego doświadczenie
-nauczyciel pracujący z osobami dorosłymi musi respektować ich doświadczenie, bo inaczej nie liczy się z jego tożsamością
-dorosły powinien współkształtować to, czego się uczy
-na skuteczność uczenia się bardzo wpływa klimat i atmosfera uczenia
-zasady dobrego klimatu: wzajemnego szacunku, racjonalnej i życzliwej współpracy, wzajemnego zaufania, wzajemnego poparcia, przyjemności, klimat autentyczności i otwartości (swobodnie wypowiadamy poglądy)
T: Metoda Biograficzna:
-może być metodą badawczą, terapeutyczną, naukową
-celem biografii jest odtworzenie tego jak było
-w psychologii ma służyć generalizacji na podstawie jednostki
-w socjologii jej celem jest odkrycie społecznie uwarunkowanej prawidłowości
-w pedagogice poznanie losów indywidualnych jest wstępem do tego, żeby opracować metodę jak można na te losy wpływać
Narzędzia pracy z dorosłymi:
Mapa wyborów- ma dwie warstwy; pierwsza to to na co jesteśmy skazani przez los, a druga warstwa to nasze wybory
Linia życia- tu mogą mieć miejsce i wybory i inne wydarzenia (pozytywne, negatywne, obojętne). Wstępem do tej analizy jest stworzenie tabeli, gdzie zaznaczone są „punkty odgałęzienia”. Analizujemy tekst na okoliczność występowania tych punktów, następnie między tymi punktami umieszczamy wydarzenia i zaznaczamy afekt(„+”, „0” , „-„ ). Punktem dojścia jest linia życia wykreślona przez bilansowanie.
Temat: Późna dorosłość
Austriacki socjolog Rosenmayer stwierdził, że jeśli cała grupa osób starszych ( powyżej 60r.ż.) stanowi 100%, to połowa żyła w czasach wcześniejszych, a połowa żyje obecnie. To ozn. że ludzie żyją coraz dłużej i coraz mniejszy jest przyrost naturalny. Ta tendencja jest w całej Europie. Przeciętna liczba dzieci na 1 kobietę to 1,8. Natomiast w republikach byłego ZSRR-3.
Starość demograficzna- oznacza przekroczenie umownego odsetka osób starych w społeczeństwie.
Społeczeństwa demograficznie stare- te społeczeństwa, w których odsetek osób po 60r.ż. przekroczył 12%, a po 65r.ż. - 8%.
Pierwsza ten odsetek osiągnęła Francja (1880), ale starzała się wolno. Japonia natomiast starzeje się szybko, bo w 25 lat z 12% na 21%. Polska osiągnęła odsetek 12% w 1968r.
Starość (wiek starszy) - końcowy okres starzenia się, który jest pojęciem statycznym i nieuchronnie kończy się śmiercią.
Starzenie się - naturalny, długotrwały, nieodwracalny proces fizyczny zachodzący w życiu żywych organizmów.
Liczba dzieci ( do 15r.ż.) na świecie:
-35% mieszkańców świata to dzieci
-Afryka 45% mieszkańców to dzieci
-Am. Łacińska 42%
-Azja 37%
-Australia i Oceania 29%
-Europa, Am. Północna 22%
Wyznacznikiem starzenia się jest m.in. długość życia. Kobiety żyją dłużej od mężczyzn, tylko w Nepalu jest odwrotnie.
Na podstawie Piramidy Wieku (dane z 200) stwierdzono, że zarówno na wsi, jak i w mieście rodzi się więcej mężczyzn. W mieście od 35r.ż. zaczynają przeważać kobiety, a na wsi od 55r.ż. Województwo Podlaskie należy do najstarszych regionów w Polsce.
Przeciętne trwanie życia w Polsce: kobiety-78lat, mężczyźni- 69,7. W drugiej połowie XXw. długość życia wydłużyła się średnio o 14 lat u kobiet i 11 u mężczyzn.
Ruch naturalny ludności - maleje w sposób naturalny tempo przyrostu naturalnego.
Problemy społeczne związane ze starzeniem się:
1,Zabezpieczenie emerytalne - bazuje na idei solidaryzmu społecznego. Czyli niepisana umowa, że osoby które teraz pracują, ich składki ZUS idą na obecnych emerytów, oni wiedzą, że na ich będą płacić inni. Ale po pewnym czasie emerytów może stać się więcej niż płatników.
2,Zjawisko AGEISMu ( GERONTOFOBIA), czyli dyskryminacja osób starszych ze wzgl. na wiek (opisał je R. Butler) i porównuje go do rasizmu o seksizmu. Bywa tak, że przy staraniu się o pracę starzy odpadają w przedbiegach.
Gerontologia- nauka badająca problemy starzenia się i starości w aspekcie biologicznym, społecznym, psychologicznym, historycznym (suma nauk)
Interdyscyplinarność gerontologii- socjologia, psychologia, pedagogika, filozofia, polityka społeczna, ekonomia, rehabilitacja, farmakologia, medycyna, biologia.
Przyczyny starzenia demograficznego: -postęp w naukach medycznych, -wydłużenie przeciętnego trwania życia, -spadek dzietności kobiet.
Starzenie biologiczne- cechuje stopniowe wygasanie funkcji poszczególnych narządów, przy jednoczesnym wykorzystaniu mechanizmów kompensacyjnych, które umożliwiają zachowanie stałości środowiska wewnętrznego.
Przedziały wieku starszego (starczego):
-60-74r.ż. wczesna starość = młodsi starzy
-75-89 późna starość = starsi starzy
-wiek 90 lat i więcej = długowieczni
Wielkie teorie starzenia się:
1,Modernizacji- rola i status osób starszych są odwrotnością postępu technologicznego ( są odwrotnie proporcjonalne do postępu technologicznego);- rozpad rodziny spowodowany urbanizacją i mobilnością społeczną; - dewaluacja mądrości i życiowego doświadczenia spowodowana jest przez zmiany technologiczne; - dewaluacja starości spowodowana przez zwiększenie się proporcji osób starszych.
Rezultat: utrata statusu i władzy przez osoby starsze.
KRYTYKA: - w pierwotnych, starożytnych i średniowiecznych społeczeństwach ludzie starzy byli przedstawiani i traktowani w sposób dychotomiczny: czasami zupełnie ich lekceważąc, a czasami przyznając im siłę i autorytet; - historia starości zawiera rozmaite warianty w zależności od rasy, płci, klasy społecznej i kultury; - Chociaż modernizacja przeobraziła znaczenie wieku starszego, wyobrażenia i rzeczywistość nigdy nie były zgodne.
2,Wycofywania się - osoby stare i społeczeństwo podejmują wzajemną separację (emerytura i koncentracja na życiu wewnętrznym); - proces wycofywania się jest naturalną i normalną tendencją odzwierciedlającą podstawy biologicznego rytmu życia; - jest to proces „funkcjonalny”, służący zarówno społeczeństwu jak i jednostce.
- Ze wzgl. na to, że status os. Starszej maleje, gdy społeczeństwo staje się bardziej nowoczesne, efektywne, jest rzeczą naturalną dla osób starszych, że wycofują się
KRYTYKA: teoria rozwinęła się w latach 50 i jest odbiciem warunków zupełnie odmiennych od dzisiejszych; - wycofywanie się nie jest globalnym wzorem zachowywania się; - nie jest to zachowani ani naturalne, ani nieuniknione.
3,Aktywności - To w jaki sposób postrzegamy siebie jest oparte na roli jaką pełnimy, albo na działaniach jakie jesteśmy zaangażowani; - większość ludzi kontynuuje swoje role i czynności życiowe ustalone wcześniej, ponieważ w dalszym ciągu os. Starsze mają te same potrzeby i kierują się tymi samymi wartościami; - Im osoby starsze są aktywniejsze, tym bardziej prawdopodobne, że będą usatysfakcjonowane swoim życiem.
4,Kontynuacji - kiedy ludzie starzeją się, mają inklinacje do utrzymywania tych samych zwyczajów, osobowości (postawy) i stylu życia, które rozwijały się wcześniej; - zmniejszenie się interakcji społecznych wynika bardziej ze słabego zdrowia albo niesprawności, niż jest funkcjonalną potrzebą społeczeństwa, które stymuluje os.st. do wycofywania się z ich poprzednich ról.
KRYTYKA T. Aktywności i T. Kontynuacji: Centra seniorów i placówki opieki długoterminowej wydają się sugerować, że pozostawienie ludzi st. w aktywności i zaangażowaniu sprawi, że wszystko będzie dobrze; - obecnie aktywne włączanie jest bardziej możliwe w przypadku tzw. młodych starszych niż u starych starszych; - niektórzy starzy mogą nie chcieć pozostawać aktywnymi; - należy liczyć się z realiami związanych z wiekiem ograniczeń; - ideałem aktywności na starość wydaje się być raczej przedłużenie wieku średniego niż coś specjalnego albo wyróżniającego ostatni etap życia; - Niezależnie od postępu społeczeństwo ciągle stwarza przeszkody w społecznym zaangażowaniu w życiu starszych.
Specyfika wieku starczego: pogorszenie się sprawności-> zmniejszenie się przydatności zawodowej-> nieuchronne przejście na emeryturę-> obniżenie standardu ekonomicznego-> uzależnienie od rodziny lub instytucji.
Typy postaw przystosowywania się do starości (wg BROMLEYA):
Konstruktywna- wyraża się obiektywną samooceną oraz pogodzeniem się z faktem swego starzenia się
Zależności - bierna postawa, oczekiwanie pomocy ze strony innych osób (także ze strony Boga - stąd możliwa nadmierna dewocyjność)
Obronna- odrzucanie myśli po starości, niekiedy duża aktywność społeczna lub patologiczna aktywność skierowana na wyimaginowane cele
Wrogości wobec otoczenia- podejrzliwość, agresja, stany lękowe, myśli samobójcze.
Wrogości wbc samego siebie- reakcje depresyjne, odrzucanie pomocy np. leczenie, czasami tendencje samobójcze.
Modele kształcenia seniorów:
Uniwersytet III wieku zainicjowany przez P. Vellasa w Tuluzie (Francja). Postanowił on zbadać co mogą zrobić szkoły wyższe dla osób starszych. Nacisk położono na zapobieganie starzeniu i badania gerontologiczne (wysoki poziom naukowy). Trzeba wypracować metody działań z osobami starszymi. Uniwersytet powiązany z wyższymi uczelniami i działał na prawach stowarzyszenia. Prowadzona tam badania naukowe, gdzie przedmiotem badań była starość i ludzie starzy prowadzili te badania. Utworzony też, bo powstała nowa klientela dla wyższych uczelni, a trzeba pamiętać, że przyrost naturalny jest coraz mniejszy. W Polsce I Uniwersytet III wieku powstał w 1975 roki; obecnie jest ich ok. 30 kilku.
Brytyjska odmiana Uniw. III wieku. Stworzona przez P. Lasletta w 1981. Powstałą idea samopomocowego działania uniwersytetów, nie miały one powiązania z żadnym szkolnictwem wyższym. Nie było podziału na studentów i nauczycieli, byli tylko uczestnicy, którzy w zależności od swoich profesji wykładali różne przedmioty (bo dobrze wykształcenia byli).
ELDERHOSTED stworzony przez M. Knowltona (USA). Były to kluby seniora, gdzie zajęcia były podzielone na dwa bloki: część teoretyczna na wysokim akademickim poziomie i cześć praktyczna.
W Niemczech powstały koncepcje: studiowania stacjonarnego, jako wolny słuchacz i specjalne ścieżki dla seniorów.
3