OBLIGACJE
Obligacja jest to instrument finansowy (papier wartościowy), w którym jedna strona, zwana emitentem obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji. Kredytobiorcą jest emitent obligacji.
Cechy charakterystyczne obligacji
Najważniejsze to:
· termin wykupu - jest to termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji;
· wartość (cena) nominalna - jest to wartość, którą emitent zwraca w dniu wykupu;
· cena emisyjna - jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji pierwszemu właścicielowi;
· oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu; wyrażone jest w procentach wartości nominalnej; zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół roku, co kwartał.
Obligacje skarbowe
Obecnie (sierpień 99) w Polsce dostępnych jest pięć rodzajów obligacji skarbowych:
· jednoroczne,
· dwuletnie,
· trzyletnie,
· pięcioletnie,
· dziesięcioletnie.
Obligacje jednoroczne
Są to obligacje indeksowane. Termin wykupu tych obligacji wynosi 1 rok, wartość nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są po roku w momencie wykupu. Oprocentowanie tych obligacji zależy od stopy inflacji.
Podział obligacji ze względu na różne kryteria
Kryterium emitenta
Najważniejsze rodzaje obligacji:
· obligacje skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa;
· obligacje przedsiębiorstw;
· obligacje komunalne (emitowane przez gminy, związki gmin).
Kryterium oprocentowania
Wyróżnia się:
· obligacje o stałym oprocentowaniu;
· obligacje o zmiennym oprocentowaniu;
· obligacje zerokuponowe.
Obligacje o stałym oprocentowaniu
Obligacje o stałym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie jest znane i nie zmienia się przez cały czas do terminu wykupu. Strukturę przepływów pieniężnych dla obligacji o stałym oprocentowaniu przedstawia poniższy przykład.
Przykład:
Obligacja o stałym oprocentowaniu, z terminem wykupu za 3 lata, wartość nominalna 100, cena emisyjna po jakiej emitent oferuje obligacje 98, oprocentowanie 10%, odsetki płacone co pół roku.
Struktura przepływów pieniężnych dla tej obligacji
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek. Oprocentowanie to zależy od ustalonego wskaźnika, którym może być np. stopa rentowności bonów skarbowych (w okresie poprzedzającym płatność odsetek). Strukturę przepływów pieniężnych dla obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawia poniższy przykład.
Przykład:
Obligacja o zmiennym oprocentowaniu, z terminem wykupu za 3 lata, wartość nominalna 100, cena emisyjna 103, odsetki płacone co pół roku. Oprocentowanie w skali rocznej jest o 1 punkt procentowy wyższe od stopy rentowności 26-tygodniowych bonów skarbowych. W kolejnych okresach (było ich sześć) poprzedzających płatności odsetek, roczna stopa wynosiła: 19%, 20%, 21%, 17%, 17%, 21%. Odsetki zatem, liczone dla okresów półrocznych, po uwzględnieniu podwyżki o 1 punkt procentowy, wynoszą kolejno: 10, 10, 5, 11, 9, 9, 11.
Struktura przepływów pieniężnych dla tej obligacji.
Do obligacji o zmiennym oprocentowaniu można (upraszczając) zaliczyć również obligacje indeksowane, których oprocentowanie zależy od stopy inflacji.
Obligacje zerokuponowe
Obligacje zerokuponowe (inaczej: obligacje z kuponem zerowym) to takie obligacje, od których nie są płacone odsetki, ale cena obligacji jest zawsze niższa niż wartość nominalna. Strukturę przepływów pieniężnych dla obligacji zerokuponowej przedstawia poniższy przykład.
Przykład:
Obligacja o stałym oprocentowaniu, z terminem wykupu za 3 lata, wartość nominalna 100, cena emisyjna po jakiej emitent oferuje obligacje 98, oprocentowanie 10%, odsetki płacone co pół roku.
Struktura przepływów pieniężnych dla tej obligacji
Do obligacji o zmiennym oprocentowaniu można (upraszczając) zaliczyć również obligacje indeksowane, których oprocentowanie zależy od stopy inflacji.
Bardziej złożone obligacje
Ostatnio na świecie pojawia się wiele bardziej złożonych rodzajów obligacji, np.:
· obligacje zamienne - w tym przypadku właściciel ma prawo do zamiany obligacji na inny instrument finansowy, np. zamiana obligacji pewnej spółki na jej akcje;
· obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (call) - emitent ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem;
· obligacje z opcją sprzedaży na żądanie właściciela (put) - właściciel ma prawo zażądać wykupu przed ustalonym terminem.
Obligacje mogą być sprzedawane w innym kraju niż kraj emitenta. Nazywa się je wówczas euroobligacjami.
Cena obligacji na rynku
Cena obligacji na rynku jest sumą dwóch składników:
· tzw. ceny czystej, którą jest kurs obligacji, wyrażony w procentach wartości nominalnej;
· odsetek, które narosły od momentu ostatniej płatności.
Oczywiście w przypadku obligacji zerokuponowej odsetki równe są zeru.
Wartość obligacji
Wartość obligacji na rynku (a zatem jej cena) kształtuje się w wyniku popytu i podaży, które z kolei zależą od różnych czynników. Najważniejszym czynnikiem kształtującym wartość obligacji jest poziom stóp procentowych. Inwestorzy często dokonują wyceny obligacji.
Wycena obligacji polega na określeniu tzw. sprawiedliwej ceny obligacji, która powinna odzwierciedlać wartość obligacji. Najczęściej stosowaną metodą przy wycenie obligacji Jest metoda dochodowa, inaczej metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych. Według tej metody:
Wartość obligacji jest sumą dochodów, które inwestor otrzyma w okresie posiadania obligacji, przy czym dochody te są zdyskontowane, czyli "przeliczone na moment dokonywania wyceny".
Wymagana stopa dochodu określana jest przez inwestora na podstawie stóp dochodu obligacji podobnego typu jak wyceniana obligacja. Informacje na ten temat podawane są w dziennikach finansowych.
Wartość obligacji a cena obligacji
Inwestor porównuje wartość obligacji uzyskaną w wyniku wyceny z ceną obligacji na rynku. Możliwe są tu trzy przypadki:
· wartość wyceniona jest wyższa od ceny rynkowej - inwestor ocenia, że obligacja jest warta więcej niż kosztuje na rynku - jest to tzw. niedowartościowanie obligacji; w takiej sytuacji należałoby kupić obligację;
· wartość wyceniona jest niższa od ceny rynkowej - inwestor ocenia, że obligacja jest warta mniej niż kosztuje na rynku - jest to tzw. przewartościowanie obligacji; w takiej sytuacji należałoby sprzedać obligację;
· wartość wyceniona jest równa cenie rynkowej - inwestor ocenia, że obligacja jest warta dokładnie tyle, ile kosztuje na rynku.
Wartość obligacji o stałym oprocentowaniu
Wzór na wartość obligacji można stosować również dla obligacji o stałym oprocentowaniu. Ilustrują to dwa przykłady.
Wartość obligacji zerokuponowej
Najprościej dokonuje się wyceny w przypadku obligacji zerokuponowej. Ilustruje to poniższy przykład.
Wartość obligacji a stopy procentowe
Podstawowym czynnikiem, który decyduje o wartości, a w konsekwencji również o cenie obligacji, jest stopa procentowa. Zmiany stóp procentowych powodują zmiany wymaganych stóp dochodu inwestorów, co z kolei powoduje zmianę wartości obligacji. Ilustruje to następująca reguła:
Wzrost stóp procentowych powoduje spadek wartości obligacji o stałym oprocentowaniu i obligacji zerokuponowych, a spadek stóp procentowych powoduje wzrost wartości obligacji o stałym oprocentowaniu i obligacji zerokuponowych.