Elektrokardiografia (EKG) służy do graficznego przedstawienia (w postaci krzywej EKG) czynności elektrycznej serca. Pozwala na ocenę. mechanizmu i miejsca powstawania impulsów elektrycznych, rozchodzenia ich w układnie przewodzącym i w mięśniu sercowym, a także, reakcji mięśnia na te impulsy.

Pośrednio umożliwia to ocenę pracy mięśnia sercowego, a także jego ukrwienia, utlenienia i grubości. Nieprawidłowości zapisu EKG mogą ułatwić rozpoznanie różnych stanów chorobowych , upośledzających pracę samego mięśnia sercowego lub jego reakcją na bodziec elektryczny, zmniejszających ukrwienie i utlenienie mięśnia, powodujących nieprawidłowe powstawanie lub przewodzenie bodźców. Należy jednak podkreślić, że jest to tylko jeszcze jedno badanie dodatkowe, pomocnicze, które może mieć pełną wartość wyłącznie, razem z całością obrazu klinicznego - oceną stanu ogólnego chorego, wynikami badania lekarskiego i innych badań dodatkowych. Pewnym wyjątkiem jest tu może tylko zawał mięśnia sercowego, w którym zapis EKG jest na tyle charakterystyczny i jednoznaczny /choć też nie zawsze/, że tylko na jego podstawie, nawet nie widząc chorego, możemy rozpoznać z całą pewnością to schorzenie łącznie z bardzo dokładną jego lokalizacją w ob¬rębie mięśnia serca. W pozostałych chorobach serca zapis EKG rzadko jest tak miarodajny, ale stanowi bardzo ważne uzupełnienie innych badań.

Klasyczny aparat EKG

Zbudowany jest z:

a) galwanometr - jest to przyrząd do dokładnego badania prądów o do¬wolnym natężeniu lub do wykrywania bardzo słabych prądów.
W elektrokardiografach rozróżniamy:
- galwanometry strunowe (dotyczące wyłącznie aparatów starej konstrukcji, dziś nie stosowanych),
- zwierciadełkowe, w aparatach zapisujących na pa¬pierze światłoczułym, samopiszące pisakiem termicznym na pa¬pierze ciepłoczułym lub zapisujące tuszem wytryskującym z miniaturowej dyszy, umieszczonej na pętli galwanometru pętlicowego.
Do galwanometrów można zaliczyć również elektronową lampę promieniową, w której "galwanometrem" piszącym, pozbawionym wszelkiej bezwładności, jest strumień elektronów.

b) W lampie promieniowej, zwanej też oscyloskopową lub lampą Brauna, wykorzystano zjawisko świecenia substancji fluoryzującej pod wpływem padającego na nią strumienia elektronów. Lampa ta jest podstawową częścią składową elektrokardioskopu. Wzmacniaczami w aparatach elektrokardiograficznych bateryjnych i sieciowych są lampy elektronowe różnych typów, a w aparatach najnowszych konstrukcji z mikrominiaturyzacją podzespołów półprzewodnikowe układy scalone - tranzystory.

c) Znaczniki czasu, czyli chronografy, służą do wytwarzania znaków lub linii czasu na papierze do rejestracji elektrokardiogramu. W aparatach napięciowych piszących na taśmie światłoczułej spotykamy czarne linie na białym tle taśmy. Linie te wytwarzają chronometry dwóch typów: albo w postaci wiatraczka, z powycinanymi szczelinami, przez które pada na taśmę promień światła, albo w postaci wahadełka, zaopatrzonego w lusterko, które odbija promień światła, padający w określonych odstępach czasu na papier światłoczuły.
W aparatach zaopatrzonych w pisaki stosuje się papier z nadrukowaną podziałką milimetrową (podobny do "papieru milimetrowego"). Jednak i w aparatach tego typu może być wbudowany znacznik czasu dla kontroli szybkości przesuwającej się taśmy. Wytwarza on impulsy co l sekundę przy użyciu osobnego galwanometru i kreśli odpowiednie znaki na marginesie papieru.

d) Mechanizm napędowy w aparatach bateryjnych stanowi sprężyna nakręcana korbą. Jednorazowe pełne nakręcenie pozwala na wykonanie kilku metrów zdjęć elektrokardiograficznych. Mechanizm ten powinien pracować cicho, ażeby nie zakłócać zapisu fonokardiograficznego. W aparatach sieciowych stosuje się małe silniczki o stałych obrotach, które uzyskuje się dzięki regulatorom odśrodkowym. Przesuwanie papieru następuje pod wpływem obracającej się rolki gumowej, bezpośrednio stykającej się z taśmą, albo przy pomocy ząbków pociągających papier perforowany. Szybkość przesuwu papieru reguluje się przy pomocy specjalnych przełączników. Przy papierach światłoczułych prędkość przesuwu taśmy można ustawiać w następujących skalach: 10, 30, 40, 100 mm/sek. W tych wypadkach odstępy pomiędzy poszczególnymi liniami, niezależnie od szybkości przesuwu papieru, dają odczyt rzeczywistego czasu.
Na papierach służących do zapisu bezpośredniego za pomocą pisaków linie czasu są z góry nadrukowane, a odczyt czasu zależny jest od szybkości przesuwu taśmy. Najczęściej stosuje się szybkość 25 i 50 mm/sek., rzadziej 100 mm/sek. lub 12,5 mm/sek. Regulacja odbywa się przy pomocy odpowiednich przełączników. W aparatach zapisujących na taśmie światłoczułej stosuje się specjalne lampy naświetlające (wbudowane do aparatu) o mocy kilku watów. Promień padający na taśmę jest rzutowany również poprzez pryzmat na matówkę, obecną w każdym aparacie tego typu. Dzięki matówce można odpowiednio nastawić i wy-centrować świetlik. Poza tym aparaty te zaopatrzone są w licznik, który uwidocznia ilość zużytej taśmy. Każdy z tych aparatów posiada jako część nieodzowną — kasetę magazynową i odbiorczą. Znajdują się one w wyjmowanym lub nie wyjmowanym uchwycie kasetowym. Papier światłoczuły przewija się z kasety, magazynowej do odbiorczej. W miejscu, w którym papier prze¬biega między kasetami, pada nań świetlik (którego ruchy steruje galwanometr zwierciadełkowy) i następuje zapis elektrokardiogramu. Tutaj też odbywa się fotograficzny zapis linii czasu.

e) Wszystkie aparaty ekg wyposażone są w urządzenia do wzorcowania. Stosujemy je celem oceny prawidłowości napięcia (wysokości) poszczególnych załamków elektrokardiogramu. Urządzenia te umożliwiają więc kontrolę nastawienia czułości aparatu. W aparatach bateryjnych najczęściej stosuje się założenie układu potencjometrycznego na napięcia służące do żarzenia lamp elektronowych. Aby napięcie wzorcowe nie opadało w miarę wyczerpywania się akumulatora zasilającego, stosuje się czasem oddzielne ogniwa dla uzyskania napięcia wzorcowego. Na pulpicie rozdzielczym każdego elektrokardiografu znajduje się specjalny przycisk służący do cechowania.

EKG i badania pokrewne

Do badań rejestrujących pracę elektryczną serca należą:
a) EKG śródsercowe
b) EKG przezprzełykowe
c) próba wysiłkowa
d) 24 godzinna rejestracja metodą Holtera

Do polikardiografii należą:
a) fonokardiografia - EKG + graficzny obraz tonów serca
b) sfigmografia - EKG + zapis krzywej tętna
c) apeksografia - zapis uderzenia koniuszkowego
d) flebografia - EKG + zapis objętościowego tętna na tętnicy szyjnej

Punkty umieszczenia elektrod

V1 - przy prawej stronie mostka, 4 przestrzeń międzyżebrowa
V2 - przy lewej stronie mostka, 4 przestrzeń międzyżebrowa
V3 - w połowie odległości pomiędzy V2 i V4
V3R - lustrzanie do V3
V4 - linia środkowo-obojczykowa, 5 przestrzeń międzyżebrowa
V5 - w przedniej linii pachowej w miejscu przecięcia jej przez prostopadłą do niej linię poprowadzoną od punktu V4,
V6 - w środkowej linii pachowej w miejscu przecięcia jej przez prostopadłą do niej linię poprowadzoną od punktu V4
VE - z okolicy mostka mieczykowatego

---