M. Dłuska: Wiersz

• utwór o swoistej językowej kompozycji;

• funkcje wierszotwórcze - funkcje kształtowania i rozczłonkowywania tekstu na wersy;

• czynniki wierszotwórcze pochodzą z języka, o ich charakterze wierszotwórczym decyduje sposób ich użycia - zorganizowana powtarzalność. Podstawowe jednostki rozczłonkowania tekstu - wersy;

• funkcja wierszotwórcza polega na wytwarzaniu dodatkowego językowego rozczłonkowania tekstu;

• otwieranie powtarzalności wywołuje przewidywalność;

• dla zaistnienia wiersza czynniki językowe muszą dostać dodatkową funkcję porządkowania i rozczłonkowywania toku mowy na wersy;

• minimum niezbędne dla stwierdzenia struktury wierszowej - 2 wersy;

• koniec zestroju akcentowego, akcent paroksytoniczny, formant intonacyjny i rym współtworzą klauzule - powtarzające się zakończenia wersów;

• podstawową jednostką kompozycyjną jest wers;

• człon średniówkowy otwiera wers, człon klauzulowy - zamyka;

• istnieje wiele możliwości kształtowania wypowiedzi językowych w wiersz => istnieją różne systemy wersyfikacyjne;

• przerzutnia pojawiać się może tylko w wierszu, nigdy w prozie. Jest to znak wyróżniający wiersz. Ale nie działa w drugą stronę, to jest brak przerzutni nie oznacza prozy;

• w I połowie XVI wieku - 2 systemy wersyfikacyjne - średniowieczny asylabizm i system numeryczny - sylabizm. Ale asylabizm od Kochanowskiego pojawia się tylko w poezji plebejskiej;

• barok - przerzutnie, gra na rymach, zawiły szyk wyrazów;

• czasy saskie zatracają kunszt poetyki barokowej;

• w XIX - pseudoklasycyzm - tradycyjny model wiersza. Pozostaje tylko inwersja,

• romantyzm - zapotrzebowanie form zmiennych, żywych - wrogie nastawienie do form gatunkowych.

---