STRES JAKO CZYNNIK WPŁYWAJĄCY NA NASZE ŻYCIE I NIEPOWODZENIA SZKOLNE
JAK SOBIE Z NIM RADZIĆ?
Stres w języku potocznym kojarzy się z nieprzyjemnym stanem emocjonalnym związanym z przykrymi przeżyciami i trudnościami życia codziennego.
I chociaż psychologowie pojęcie stresu ujmują szerzej, jako stan mobilizacji organizmu na wszelkie stawiane mu żądania, możemy pozostać przy pierwszym określeniu.
Kłopoty zaczynają się wtedy, gdy za dużo bodźców działa na nas równocześnie, a naturalne mechanizmy przystosowawcze zawodzą. Sygnałem ostrzegawczym są tu różnego rodzaju dolegliwości fizyczne, jak: bóle głowy, drżenie mięśni, kołatanie serca, wzmożona potliwość; jak i psychiczne, jak: irytacja, drażliwość, kłopoty z zasypianiem, skłonność do gniewu lub płaczu, zniechęcenie czy lęk.
Oznakami stresu w sferze sprawności i myślenia są: luki w pamięci, zapominanie, niemożność skoncentrowania się, ogólny brak zainteresowań, obsesyjne trzymanie się pewnych pomysłów. W sferze emocji: lęk, rozdrażnienie, depresja, zamykanie się w sobie, złość, nerwowość, zakłopotanie.
W sferze filozofii życiowej: bezradność, kwestionowanie wartości, bezosobowe podejście do wykonywanych zadań.
Istnieją listy czynników wywołujących najsilniejsze stresy. Należą do nich sytuacje, w których stajemy przed koniecznością przystosowania się do dużej zmiany w życiu, takie jak: śmierć bliskiej osoby, rozwód, choroba, zawarcie małżeństwa, zmiana pracy, przeprowadzka.
Jednak częściej pogorszenie samopoczucia wynika z powodów mniej istotnych, ale powtarzających się codziennie: kłótnie w rodzinie, konflikty w pracy, kłopoty finansowe, nadmiar obowiązków, czy utrudnienia w realizacji potrzeb.
Przyczyny, od których zależy zakres i sposób naszego reagowania na stres, przeważnie tkwią w nas samych.
Na niektóre z nich, jak czynniki wrodzone ( np. struktura układu nerwowego ) czy urazy z dzieciństwa, nie mamy wpływu. Inne wiążą się z cechami osobowościowymi; sposobem myślenia, typem wyobraźni, uczuciowością, systemem wartości i potrzeb, obrazem siebie, oraz postawami wobec innych ludzi.
Nasz organizm jest całością - istnieje wzajemne powiązanie między tym, co fizyczne i psychiczne, oraz między tym, co intelektualne i emocjonalne.
Dlatego często dzieje się tak, że kłopoty powodują wrzody żołądka, a choroba ciała osłabia wolę. Ale tez dzięki tej współzależności, zmieniając zachowanie, uzyskujemy zmiany psychiczne.
Nie da się uniknąć stresów, więc musimy nauczyć się z nimi żyć i bronić się przed ich niszczącymi skutkami.
.
Wielu uczniów zarówno szkół podstawowych, gimnazjum, jak i średnich przeżywa lęki szkolne związane z odpowiedziami ustnymi i klasówkami, nie potrafi podporządkować się rygorom szkolnym, nie odnosi oczekiwanych sukcesów, nie radzi sobie z porażkami, nie nawiązuje satysfakcjonujących przyjaźni, nie potrafi zaakceptować nauczycieli.
Pobyt w szkole często jest dla nich stresem.
Czy da się go uniknąć? Z pewnością nie da się go całkowicie wyeliminować ze szkolnego życia. Można jednak zmniejszyć jego negatywne skutki i nauczyć się radzić sobie, gdy jest zbyt dokuczliwy.
Długie godziny spędzane nad książką nie wystarczają do uzyskiwania dobrych wyników w nauce. Uczeń musi wiedzieć, jak się uczyć, aby się nauczyć.
Powinien poznać podstawowe zasady efektywnego uczenia. Ważne jest ustalenie, czy lepiej przyswaja sobie wiadomości drogą wzrokową czy słuchową.
Musi się nauczyć najlepszego dla siebie sposobu powtarzania materiału i konieczności sprawdzania się w trakcie nauki. Jeśli dopasuje odpowiednie techniki do swoich możliwości, to z pewnością czas poświęcony na naukę będzie krótszy, a uzyskiwane efekty większe.
Bardzo często wymaga się od dzieci samych dobrych ocen i nie chce się słyszeć o tych słabszych. Niezależnie od tego, czy nauka przychodzi dziecku z łatwością, czy też ma z nią jakieś kłopoty, rodzice wymyślają najróżniejsze zajęcia dodatkowe. Bywa, że dziecko ugina się pod ich ciężarem i w miejscu oczekiwanej przyjemności pojawia się zniechęcenie i apatia. Rodzice są niezadowoleni z dziecka, dziecko też nie ma powodów do zadowolenia z siebie. Sytuacja staje się napięta i pojawia się strach i stres.
Jedynym sposobem na uniknięcie stresu jest stawianie wymagań adekwatnych do możliwości dziecka. Oczekiwanie zbyt wysokich ocen sprzyja powstawaniu napięć. Podobnie, zbyt wiele dodatkowych zajęć, mało czasu na zabawę sprzyja stanom napięcia, a te są oznaką trwania w stresie.
Dziecko wraz z rodzicami powinno wybierać rodzaj dodatkowych zajęć i decydować o ich wymiarze. Te zajęcia mają nie tylko rozwijać zainteresowania, ale też sprawiać przyjemność i odrywać od trudów nauki szkolnej.
Pobyt dziecka w szkole, to nie tylko sukcesy, ale i porażki. Nawet najzdolniejsi uczniowie mogą mieć swoje niepowodzenia. Najważniejsze jest jednak docenić osiągnięcia i starania ucznia. Nawet jeśli efekty jego pracy nie są rewelacyjne, ale stara się, by były najlepsze, musimy to docenić. Nie oszczędzajmy pochwał. One motywują do większego wysiłku.
Dzieci strofowane i krytykowane tracą wiarę w siebie i motywację do pracy.
Każde dziecko ma swoje mocne i słabsze strony. Dość często w szkolnej rywalizacji na pierwszym miejscu ujawniają się te słabsze. Dziecko dostaje słabą ocenę, bo nie nauczyło się, bo nie rozumie partii materiału, bo nie lubi przedmiotu.
Szkolne programy nie zawsze pozwalają pokazać jego mocne strony. To rodzice mogą pomóc dziecku ujawnić te pasje i zainteresowania, a potem je rozwijać.
Dziecko nabierze przekonania, że są dziedziny, w których jest dobre, a może lepsze od innych. Przeświadczenie, że jestem „ dobry”, pomaga uwierzyć w siebie i pokonywać trudności, gdy się pojawiają, nie poddawać się im, nawet gdy są bardzo duże.
Jeśli stres nie obezwładnia a mobilizuje, to może mieć pozytywny wpływ na wyniki działań.
Nawet najbardziej zapracowani uczniowie powinni znaleźć czas na sport i wypoczynek. Jeśli dziecko ma ulubiona dyscyplinę sportową, to rzecz prosta. Jeśli nie, trzeba mu podpowiedzieć, zasugerować. Stworzy to możliwość uprawiania nawet sportu rodzinnego.
Po całym tygodniu napięć w pracy i w szkole, satysfakcjonujący odpoczynek pozwoli rozładować akumulator każdego członka rodziny w taki sposób, że ewentualne stresy w następnym tygodniu nie będą już tak dokuczliwe.
SKUTKI ZBYT WYSOKIEGO POZIOMU STRESU
- Ogólne fizyczne napięcie ciała, które może objawiać się podwyższonym ciśnieniem krwi, niestrawnością, suchością w ustach, wzmożonym poceniem się, dreszczami, uczuciem słabości.
- Zaburzenia koordynacji.
- Zwolniony refleks.
- Lęk i zamęt w głowie.
- Niemożność skoncentrowania się i normalnego myślenia.
SKUTKI OPTYMALNEGO POZIOMU STRESU
- Odprężenie fizyczne i jednoczesny przypływ energii.
- Świadomość dobrej formy i właściwego funkcjonowania.
- Wyostrzona uwaga, wiara w siebie.
- Szybki refleks.
- Zainteresowanie, zaangażowanie, łatwość realizacji zadań.
SKUTKI ZBYT NISKIEGO POZIOMU STRESU
- Poczucie znudzenia i bezużyteczności.
- Brak zainteresowania i zaangażowania, odpływ energii.
- Depresja.
- Przekonanie, że wszystko jest bez sensu.
- Urastanie prostych prac do ogromnych zadań.
Opracowała Jadwiga Jaskółka