Psychologia
Literatura
G. Mietzel - „Wprowadzenie do psychologii”
J. Kozielski - „Psychologiczne koncepcje człowieka”
DZIAŁY PSYCHOLOGII
- P. UCZENIA SIĘ (pamięć) - bodziec →receptor → wynik.
- P. EMOCJI I MOTYWACJI - przedmiot jest również podmiotem badania.
- P. OSOBOWOŚCI - próba wyjaśnienia zachowania człowieka na podstawie struktur osobowości i jak osobowość wpływa na zachowanie człowieka.
- P. SPOŁECZNA - relacje międzyludzkie na podstawie psychologicznym.
- P. KLINICZNA - zajmuje się zaburzeniami psychicznymi, np. psychopatia, socjopatia, schizofrenia.
PSYCHOLOGIA - prawa statystyczne obowiązujące i niejednoznaczne określenie zachowań człowieka, nauka o zachowaniu człowieka badanie przez przejawy, człowiek badania samego siebie.
γνχη + λojοs = PSYCHOLOGIA
psyche + logos = nauka o duszy
dusza + nauka
MELANCHTON - XVI w; użył po raz pierwszy termin „psychologia” - na podstawie „tedogia”
PNEUMA - koncepcja np. u stoików oznaczała ogólna zasadę życia i czynnik, dzięki któremu osobnik zaliczany jest do osób żywych; aktywność; przejaw aktywności życiowej.
Pneumą nie byli obdarzeni tylko ludzie.
Materia nieożywiona nie posiada pneumy.
SOKRATES & PLATON
Europejska koncepcja duszy. Trójpodział duszy (PSYCHE)
Siedlisko aktywności intelektualnej, umysłowej. - racjonalna - rozum
Podstawową aktywnością duszy jest myślenie. - irracjonalna - popędowość, porządanie
Tylko istota myśląca jest obdarzona duszą - porządanie
i wolnością.
1* WOŹNICA - wola
Sokrates rozumiał wolność jako B. KOŃ - rozum
ENKRATEJĘ (grec. Panowanie nad sobą) BZ. KOŃ - popęd
Wolność - „od” - negatywne uwolnienie się od Rozum - podstawa
Obciążeń, zobowiązań,
-„do” pozytywna - możliwość realizacji innych 2* WOŹNICA - rozum
działań, bezpośrednio związana z wiedzą B. KOŃ - popęd
(intelektem Sokrates) CZ. KOŃ - pożądanie
CZŁOWIEK → psyche + pneuma Pojęcie harmonii - równowaga rozumu,
Mądrość popędowości i pożądania.
i wolność
Myślenie rozwija się w czasie,
a nie w przestrzeni.
SOMA - ciało, materia.
Platon chciał stworzyć idealne państwo UTOPIA SPOŁECZNA:
Rolnicy - odżywianie
Wojownicy - bezpieczeństwo
Filozofowie - rozumność ← analogie struktur społecznych a
analogia struktury duchowej do idealnego państwa
KLASYFIKACJA OSOBOWOSCI W STAROŻYTNOŚCI
Podział za względu na motywacje:
ZYSK - rolnicy, kupcy
WŁADZA - politycy
„ludzie kochający mądrość” - wartość sama w sobie
ARYSTOTELES - filozof , uczeń Platona dzieło „O duszy...” (Peri psyches...)
+ powtarza trójpodział duszy (zmiana nazw):
wegetatywna
zmysłowa / emocjonalna
racjonalna / rozumna - zdolność poznawania
HYLEMORFIZM - (hyle - materia; morfe- forma) - dusza istnieje tylko w połączeniu z ciałem.
Podział na formę i materię
dusza ciało
psyche soma
św. Tomasz - część rozumna duszy jest nieśmiertelna
średniowiecze
TEOFRAZ „Charaktery” - uważał że ludzie różnią się charakterami, które kształtuje środowisko
Społeczne, jego czynniki.
HIPOKRATEZ - koncepcja temperamentów (4 typy psychiczne, 4 soki organiczne)
Flegma - flegmatyk
Krew - holeryk
Żółć - zrównoważony
Ciemna żółć - melancholik
FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZA przedstawiciel św. Augustyn (IV rne)
KONFESJONES (wyznania) - koncepcje duszy; Zakreśla obszar zainteresowania
do Boga i do duszy.
KONCEPCJA CZŁOWIEKA - „imago dei” (obraz Boga)
↓
Podobieństwo człowieka do Boga polega na tym, że został obdarzony ROZUMEM I WOLNA WOLĄ.
Atrybutem Boga jest: ROZUMNOŚĆ i WOLNOŚĆ
WOLUNTARYZM św. Augustyn
postawienie na WOLNOŚĆ jako podstawową cechę człowieka
tylko człowiek posiada wolna wolę
ZŁO - koncepcja wg św. Augustyna:
TEODYCEA - usprawiedliwienie Boga (za zła istniejącego w świecie);
dobro jest dobrem kiedy czyni się go z własnej nieprzymuszonej woli
zło to brak bytu; zło nie istnieje;
piekło - nieobecność J. Chrystusa zbawczej mocy
św. Tomasz - XIII wne:
człowiek złożony jest z substancji duchowej i cielesnej
dusza ludzka jest aktem ciała i obdarzona jest darem nieśmiertelności.
wola chce tego co poznaje rozum
wola podporządkowana jest rozumowi.
FILOZOFIA NOWOŻYTNA - KARTEZJUSZ XVII W - tworzy zręby współczesnej psychologii;
DUALIZM KARTEZJAŃSKI - człowiek składa się z dwóch niezależnych elementów / substancji:
SUBSTANCJA DUCHOWA - „RES cogitans” (rzecz myśląca)
atrybutem: myślenie
SUBSTANCJA CIELESNA - „RES extensa”
Atrybutem: rozciągłość
PROBLEM „MOSTU” PSYCHO - FIZYCZNEGO - „szyszynka - połączenie”
psyche i soma
DUALIZM PSYCHO - FIZYCZNY powoduje DUALIZM METODOGICZNY
Metodologia nauk ścisłych (Res extensa) i nauk humanistycznych (res cogitans)
-nie da się zmierzyć duszy, dusza jest niewymierna.
Zwalczanie dualizmu: teza jedności soma i psyche
Prawo asocjacji (skojarzeń)
W. James - Strumień świadomości czyli prawa asocjacji.
M. Prust - Koncepcja umysłu jako strumień świadomości.
ASOCIACJA - skojarzenia
Psychika- to strumień zmieniających się wrażeń
Introspekcja Wundt (Laboratorium Wundt'a)
WUNDT - Początek psychologii naukowej
K∆I
Prawo Webera i próg różnicy bodźca dotyczy zdolności dostrzegania różnicy w natężeniu danego bodźca.
K - dla ciężaru = 2%
dla dźwięku = 5%
dla światła = 8%
Bihewioryzm - ucieka do introspekcji.
7.11.2007
Psychologiczne koncepcje człowieka
Behawioryzm - psychologia ma się zająć zachowaniem człowieka. Narodził się w USA
początek XX w. Zainspirowany przez Iwana Pawłowa.
Odruchy bezwarunkowe są podstawą instynktu przetrwania.
Neuropsychologia - (pionier Pawłow) - warunkowanie klasyczne - klasyczna koncepcja uczenia się.
Metoda kija i marchewki - w ludzkim przypadku to wychowanie.
Bodziec → reakcja bezwarunkowa
Bezwarunkowy
Np. żarcie dla psa → ślinienie
↕styczność czasowa
bodziec
warunkowy → reakcja bezwarunkowa
(uczenie)
(jedzenie)
B. Skinner - amerykański twórca behawioryzmu - koncepcja warunkowania (uczenia) instrumentalnego
Tzn. uczenie się na błędach. Bodziec bezwarunkowy (nagroda/kara) wystepuje po wykonaniu
określonego zadania.
↓
(szczur w labiryncie a nie pies)
3 drogi do wyjścia z labiryntu 2 szok elektryczny a 1 ser - szczur uczy się na błędach.
W ujęciu Skinnera behawioryzm powstaje jako krytyka poglądów uznających autonomię człowieka i naczelną role czynników wewnętrznych (świadomości, popędów, osobowości) w kierowaniu zachowaniem człowieka.
ZACHOWANIE CZŁOWIEKA ZALEŻY OD ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO
ŚRODOWISKO- konfiguracja rozmaitych bodźców (warunkowych i bezwarunkowych)
B.Skinner
S→R ( S→R)
S- bodziec R - reakcja O - osobowość Szwedzki model wychowania
bezstresowego
S→O→R (poszerzona formuła) O- osobowości
W układzie S→R to środowisko jest układem aktywnym a człowiek reaktywnym. Zachowanie człowieka jest zawsze reaktywne (zachowanie jest reakcja na środowisko).
14.11.2007
Po raz pierwszy zaczęli analizować negatywne skutki karania behawioryści.
Negatywne skutki karania:
generalizacja hamowania - karanie nie powoduje trafienia w zachowanie (złe). Chcąc wyeliminować złe zachowanie eliminujemy inne zachowania.
Np. Jaś który otrzyma 2 z zachowana może przestać być aktywny na lekcji.
możliwość wywołania zaburzeń emocjonalnych częstą reakcją na karę jest lęk, gniew, agresja. długotrwałe karanie może spowodować zaburzenia emocjonalne (zaburzenia osobowości).
Unikanie źródła karania
Wychowawca naraża się, że wychowanek będzie unikał go.
dostarczenie negatywnych wzorców zachowań. Dziecko bite będzie biło - bo zostało tego nauczone.
Kara nie eliminuje zachowań a - społecznych (negatywnych) tylko je tłumi (zahamowuje na pewien okres).
Mamy tendencję do tłumaczenia zachowań kiedy każący jest przy nas (np. obiecaj mamie, że nie będziesz palił kiedy pójdziesz do szkoły - odpowiadamy, że tak).
Samokontrola (tzw. „Anioł stróż” lub sumienie)
Możemy manipulować człowiekiem tylko wtedy gdy mamy go zawsze pod kontrolą- obserwujemy go.
Musimy karać ale dawać też nagrody- wskazywanie drogi do nagrody.
Odpowiednie stosowanie kary- odpowiedni dobór kar.
Procedury stosowania kar: (wzmocnienia pozytywne)
procedura stałych odstępów czasowych. Stałe, rutynowo stosujemy nagrodę w określonym cyklu. HABITUACJUM- przyzwyczajanie na bodziec
procedura stałych proporcji. Nagroda następuje po wykonaniu określonego zadania.
Proceua zmiennych odstępów czasowych- wzmocnienia (nagrody) następują nieregularnie- tzn. czas między reakcją a nagrodą zmienia się losowo.
Procedura zmiennych proporcji. Np. gra w totolotka. Procedura wciągająca. Zależy też od osobowości.
Nagroda daje szczęście tylko wtedy kiedy nas wyróżnia
Z. Freud - PSYCHOANALIZA
Redukcjonizm, jednostronność- jednostko generalizujące na ogół.
Badania nad osobami z zaburzeniami psychicznymi
CHARKOT- francuz
W XIX w. - w szpitalach dla chorych psychicznie- bito chorych i dawano zimny prysznic- brak szacunku dla chorych .
FREUD- rozmawiał z chorymi psychicznie jako pierwszy. Były to osoby z nerwicami! Zajmował się chorymi kobietami- nowatorskie metody wywiadu- jednak zatuszowano fakt, że kobiety były zgwałcone. Ale one nie zdawały sobie z tego sprawy- wyparły ten fakt. Stworzył koncepcję nieświadomości- było to bardzo odważne posunięcie. (Był zafascynowany kulturą grecka)
Struktura osobowości wg
Z. Freud'a
Jd- ono lub to (coś nieosobowego) [później podświadomość]
Ego- czyli ja- świadomośc
Super ego- nadświadomośc
Przeszłość- pamiętana przez pryzmat „różowych okularów”; wyidealizowanie wydarzeń.
Popęd seksualny- podstawowa motywacja.
Libido- (łac. Pociąg, dążenie, pragnienie) u podstaw niemal każdego zachowania ludzkiego leży nieświadome dążenie. Świadomość jest tylko powierzchnią życia psychicznego. Pod nią funkcjonuje potężna siła nieświadoma- libido, czyli instynkt seksualny.
Lust princip- zasada przyjamności;
FREUD: każda przyjemność→ doświadczenie przyjemności→ instynkt seksualny
Kultura- kontrolowanie przyjemności;
Wszystkie popędy, przyjemności są pochodne popędu seksualnego- wg Freuda
WOLA MOCY- „ryj świni w korycie”
Kultura- narzuca pewne ograniczenia instynktowi libido, w związku z tym ma charakter represyjny; czyli: nacisk, zmuszanie (Kultura jako źródło cierpień- Freud)
Jd- różnego rodzaju instynkty o charakterze biologicznym (podstawowy to seksualny), których zaspokojenie dostarcza przyjemności, a niezaspokojenie wytwarza negatywne napięcie psychiczne (frustracja, lęk). Id nie jest akceptowany jako zasada postępowania.
Ego- regulator zachowań człowieka, działa wg zasady realizmu, a nie przyjemności. Inaczej jest to „zdrowy rozsądek, który wskazuje nam co jest realne do osiągnięcia.
Super ego- uwewnętrznienie normy i zasady postępowania społecznego środowiska, w którym człowiek żyje.
Psychiczny reprezentant wartości danego społeczeństwa inaczej „sumienie społeczne” („zwierciadło społeczne”)
Super ego rządzi się zasadą powinności.
Kara nieodpowiednie myśli i czyny - (kij i marchewka)
(poczucie wstydu, wyrzuty sumienia)
Nagroda zgodna ze społecznymi standardami myśli i czyny (zadowolenie, duma z siebie, polepszona samoocena)
Sposoby dotarcie do Id:
marzenia senne
czynności pomyłkowe - np. przejęzyczenia, gubienie przedmiotów których nie lubimy.
Metody projekcyjne- „niedokończonych zadań”
„tablice Rorcscha” - test plam atramentowych.
Wstęp do psychologii
Mechanizm obronny- reakcja jaką organizm uruchamia, jako sposób radzenia sobie z frustracją (działają nieświadomie poza naszą wolą i świadomością, działają mimowolnie)
Frustracja- stan napięcia lękowego występujący jako efekt niemożności osiągnięcia zamiennego celu.
Racjonalizacja
→ słodkie cytryny
↓
kwaśne winogrona
KWASNE WINOGRONA- jest to deprecjacja (termin ekonomiczny, pozbawione wartości) celu.
SŁODKIE CYTRYNY- dowartościowanie tego czego nie możemy uniknąć a sprawia nam przykrość.
Projekcja- rzutowanie własnych stanów emocjonalnych, przekonań intelektualnych i postaw życiowych.
Przerzut własnych niedoskonałości na innych ludzi =>
Koncepcja i analiza marzeń sennych
Poznawcze koncepcje człowieka
Lata 50'te - cybernetyka
Człowiek jako układ przetwarzania informacji.
Człowiek jako komputer
TOTE - test operate test exit
↓
poznawcza aktywność
Jednostka jest samodzielnym podmiotem przyjmującym postawą badawczą wobec rzeczywistości. Zgodnie z tym procesy psychiczne i zewnętrzne zachowanie człowieka zależą od informacji i sposobu ich przetwarzania.
Jest to zatem sterowanie poznawcze, przez informacje płynące ze środowiska i te które zostały zakodowane w pamięci.
Człowiek nie jest całkowicie manipulowany informacją. Ta bowiem jest jedynie materiałem przetwarzanym w procesie myślenia, przewidywania i planowania działań.
J. Bruner- „Poza dostarczone informacje”
myślenie algorytmiczne (odtwórcze) - myślenie komputera; przetaczanie informacji przez sztywny schemat; zdeterminowanie zachowania
myślenie heurystyczne (twórcze) - człowiek jest w stanie z dostarczonych informacji stworzyć coś nowego, człowiek nie jest całkowicie sterowany przez informacje, nie jest zdeterminowany przez informacje.
KELLY- teoria konstruktów poznawczych
(struktury poznawcze, schematy poznawcze, konstrukty personalne)
Owe konstrukty są podstawą regulacji wewnętrznej, a zatem podstawą zachowania się człowieka.
Jest to system informacji o świecie zewnętrznym i własnej osobie a informacje te są zakodowane w pamięci człowieka i regulują jego zachowania. Organizują one doświadczenie człowieka. Konstrukty poznawcze można charakteryzować od strony formy (struktury) i treści.
Struktury poznawcze cechują się:
abstrakcyjnością- konkretność- wymiar ogólności
aktywność- bierność- wykorzystanie informacji
otwartość- zamkniętość- nie podlega schematom, neutralnie odbiera informacje
złożoność- prostota- ilość konstruktów wykorzystywanych do przetwarzania informacji.
Festinger- koncepcja dystansu poznawczego
DYSONANS- niezgodność, zgrzyt
Człowiek dąży do likwidacji dystansu, ujednolicenia przetwarzanych informacji, likwidowanie barier informacyjnych.