MODERNIZM

1. TERMINOLOGIA!

Neoromantyzm
- nazwa podkreśla przynależność literatury końca XIX w. do tradycji (romantyzm), kładzie nacisk na kontynuację romantyzmu (można go rozumieć opozycyjnie wobec „modernizmu”)
- zawierał pierwiastki uniwersalistyczne romantyzmu europejskiego (indywidualizm, bunt, prymat uczuć, ) również elementy typowo polskie, wynikającej z sytuacji politycznej narodu pozbawionego niepodległości
- uniwersalistyczny : fascynacja romantyczną filozofią idealistyczną, wiara w świat nadprzyrodzony (Słowacki)
- narodowy : lit. zaangażowana, podejmująca ważne dla bytu narodu problemy (Wyspiański); temu nurtowi patronował Mickiewicz, wskazujący rodakom patriotyczną drogę

Cyganeria młodopolska

Okres modernizmu charakteryzował się specyficzną atmosferą obyczajową i kulturową szczególnie w środowisku artystów. Prowadzili oni specyficzny i dziwny tryb życia. Wielbiono ich i naśladowano lub odrzucano i tępiono. Środowisko modernizmu to cyganeria artystyczna. Bohem (fr.boheme). Pierwszy raz to określenie pojawiło się w książce Murger'a gdzie charakteryzował środowisko artystów Montmart'u. W przenośni określenie to oznacza człowieka pędzącego życie włóczęgi, który nie troszczy się o jutro, żyje dniem dzisiejszym czerpiąc z niego radość, nie ma stałego miejsca zamieszkania bo wciąż pchany jest na przód. Nie ulega konwenansom, celowo szokuje innych. Lekceważy konwencje artystyczne. Cyganeria agresywnie odnosiła się do norm wartościowania i postępowania. Podkreślali swą inność (styl bycia, język, strój). Kwestionowali reguły społeczne. W Polsce była to głównie młodzież krakowska. Konflikt z filistrami. Pisał o tym Jan August Kisielewski. Wtedy działał też Tadeusz Boy-Żeleński. Zafascynowany cyganerią. Twórca kabaretu “Zielony Balonik” w Jamie Michalikowej. Tłumacz literatury francuskiej - “Tristan i Izolda”. Napisał tom wspomnień: “Znaszli ten kraj” (ukazał sytuację obyczajowo-społeczną w Krakowie). Dużo poświęcił miejsca Przybyszewskiemu - “Kuźnia intelektu”. Życie towarzyskie w kawiarniach. Nosili, często dziurawe, peleryny. Był to symbol dekadenta. Prowokacje wobec filistrów. Stylizacja na odmienność obyczajową. Za pobyt w kawiarni płacili malując ściany. Uważali się za osoby nieprzeciętne, wybitne, indywidualne, wielkich ponad wszystko.

Chłopomania

Zjawisko, które pojawiło się wśród inteligencji polskiej w drugiej połowie XIX w. Modernistyczna warstwa ludzi wykształconych, artystów, dotknięta kryzysem kultury, tendencjami schyłkowymi, poszukiwała w chłopstwie wartości biologicznych, sił witalnych,
zdolnych podźwignąć ją z upadku. W istniejącej opozycji cywilizacji i natury powrót do tej
ostatniej miał wnieść ożywcze soki w kręgi zdegenerowanej inteligencji. Zjawisko chłopomanii wyśmiewane jest w "Weselu", gdzie panny miejskie zachwycają się siłą
fizyczną wiejskich parobków, Gospodarzowi imponuje temperament i zadzierzystość chłopów, a Pan Młody (artysta z miasta) żeni się z chłopką, z czym wiąże nadzieję na powrót do zdrowia i siły.

Nihilizm

Odrzucanie, negowanie, relatywizacja wszelkich przyjętych wartości, norm, zasad, praw życia zbiorowego i indywidualnego (np. etycznych, estetycznych); sceptycyzm absolutny.

DEKADENTYZM

Tendencje występujące w kulturze schyłku XIX w. jako wyraz przekonania o zmierzchu i upadku cywilizacji europejskiej; termin użyty po raz pierwszy we Francji i tam upowszechniony, przyjął się następnie w innych krajach europejskich. (także w formie: fin de siècle). Podłożem dekadentyzmu były zjawiska towarzyszące procesom industrializacji i urbanizacji, dezintegracji tradycyjnych układów i więzi społ., powszechnie akceptowanych norm i zasad obyczajowych i moralnych, co interpretowano jako oznakę wyczerpania całej kultury kręgu łac. i zapowiedź jej rychłego końca. Najpełniejszą manifestację lub opis postaw dekadenckich prezentowała twórczość prekursorów i przedstawicieli modernizmu, m.in. Baudelaire'a, P. Verlaine'a, S. Mallarmégo, w Polsce — S. Przybyszewskiego, K. Przerwy-Tetmajera. Charakterystyczna dla dekadentyzmu świadomość wyobcowania ze społeczeństwa mieszczańskiego i ostra opozycja wobec jego moralności i kultury wyrażały się w zróżnicowanych i niejednoznacznych formach: kult artysty, jako jednostki stojącej ponad tłumem „filistrów”, i sztuki czystej, uwolnionej od zadań służebnych („sztuka dla sztuki”), splatał się z poczuciem bezcelowości wszelkiego buntu i działania, uwydatnianie objawów znużenia, zniechęcenia, bezsiły i przesytu łączyło się z przewrotną fascynacją tymi stanami oraz demonstrowaniem postaw hedonistycznych i anarchicznych, co uzewnętrzniło się zwł. w stylu obyczajowym środowisk moderny artystycznej.

MODERNIZM

Zespół nowatorskich zjawisk lit.-artystycznych, różnie ukształtowanych w obrębie poszczególnych literatur. O wyodrębnieniu modernizmu jako kierunku w kulturze zadecydowały ogólnoeuropejskie tendencje: poczucie kryzysu kultury i moralności mieszczańskiej, wyrażające się w dekadentyzmie, utrata wiary w istniejące systemy wartości wobec kryzysu stosunków społ., uznanie sztuki za autentyczną i autonomiczną wartość (koncepcja „sztuka dla sztuki”), przeciwstawienie obyczajom filistrów wzoru zachowania artysty-cygana.

Termin modernizm wprowadził krytyk wiedeński H. Bahr. W kształtowaniu postaw twórczych inspiratorskie znaczenie miały systemy filoz. A. Schopenhauera, F.W. Nietzschego, H. Bergsona, decydująco wpłynęły zwł. na charakter modernizmu w Niemczech i krajach środkowoeuropejskich. Ośrodkiem kształtowania się modelu literatury modernizmu była Francja, skąd przyjęto go w innych krajach europejskich. Reakcją na realistyczną metodę twórczą stało się poszukiwanie nowych form artystycznych wyrażających irracjonalną sferę doświadczeń zmysłowych, uczuciowych, stanów mistycznych.

PARNASIZM

Kierunek w poezji francuskiej 2. poł. XIX w.; nazwa pochodzi od tytułu zbioru wierszy poetów tej szkoły; parnasizm był pozytywist. reakcją na romantyzm; wywodził się z teorii „sztuki dla sztuki”, postulował poezję bezosobową, nie stroniącą od erudycyjnej opisowości, o harmonijnej, precyzyjnej formie; cechowały go kult dla sztuk plast. i nawiązywanie do kultur staroż.; prekursorem parnasizmu był Th. Gautier. Parnasizm znalazł również odbicie w literaturze pol. (m.in. F. Faleński, W. Gomulicki, A. Lange).

IMPRESJONIZM

Zespół tendencji na przeł. XIX i XX w. pozostających w bezpośrednim związku z impresjonizmem w malarstwie, przejawiających się gł. w liryce (np. P. Verlaine, K. Przerwa Tetmajer) jako dążność do utrwalania w obrazie poetycznym przelotnych wrażeń i nastrojów, do wywoływania doznań zmysłowo-uczuciowych poprzez swobodne skojarzenia różnego typu odczuć (barw, harmonii brzmieniowych), w prozie narracyjnej (np. W.S. Reymont, S. Żeromski) i dramacie (np. M. Maeterlinck) prowadził do rozluźnienia kompozycji, fragmentaryczności, eksponowania pierwiastków liryczno-nastrojowych; impresjonizm w literaturze nie był kierunkiem samodzielnym, wchodził w związki z innymi prądami, od naturalizmu po symbolizm.

SYMBOLIZM

Prąd artystyczny w literaturze i plastyce europejskiej w 2. poł. XIX w. i na pocz. XX w.; dążył do wyrażenia środkami artyst. wiecznych, ogólnoludzkich problemów psychol., treści metafiz., dostępnych jedynie poznaniu intuicyjnemu i emocjonalnemu.

SYNESTEZJA

Kojarzenie ze sobą wrażeń pochodzących od różnych zmysłów, np. dźwięków z kolorami, zapachów ze smakami itp.; zjawisko częste zarówno w języku potocznym (np. chropowaty głos, ciepły kolor, słodki zapach), jak i w obrazowaniu poetyckim; szczególne znaczenie uzyskało w metaforyce symbolistycznej (słynne sonety: Ch. Baudelaire'a Oddźwięki i J.A. Rimbauda Samogłoski).

HEDONIZM

Doktryna etyczna, według której przyjemność (rozkosz) jest jedynym lub najwyższym dobrem, celem i gł. motywem ludzkiego postępowania; również postawa życiowa, wyrażająca się w dążeniu do umiejętnego wykorzystywania przyjemności; hedonizm przedkłada wartość przyjemności zmysłowych nad inne wartości, a dążenie do maksymalizacji przyjemności i minimalizacji przykrości (przede wszystkim zmysłowych) uznaje za gł. zasadę postępowania w życiu

KATASTROFIZM

Zespół tendencji historiozoficzno-moralistycznych, związanych z przekonaniem o nieuchronnej i bliskiej katastrofie zagrażającej współczesnemu światu, a zwł. tradycjom, instytucjom i wartościom kultury europejskiej. Katastrofizm, przejawiający się w filozofii, teorii kultury i literaturze eur., zwł. w okresie 20-lecia międzywojennego, czerpał inspiracje teoret. z dekadentyzmu i pesymizmu niektórych nurtów filoz. schyłku XIX w. (np. F.W. Nietzsche) i zyskiwał podatny grunt wskutek kryzysu gosp. po I wojnie świat.;

EKSPRESJONIZM

Kierunek w literaturze i sztuce, który odrzucał impresjonist. i naturalistyczne zasady ujmowania rzeczywistości, tradycyjnemu realizmowi opisowemu i psychol. przeciwstawiał postulat wyrażania prawd absolutnych i uniwersalnych przez spontaniczną ewokację stanów podświadomych, wewn. wizji i przeżyć

SECESJA

Ruch artyst. obejmował gł. architekturę wnętrz i sztukę użytkową oraz wytworzony przez nie styl ornamentacji; wywodzi się z ang. ruchu Arts and Crafts, estetyzmu fin de siècle'u oraz z literatury i malarstwa symbolizmu i wczesnego modernizmu. Secesja była skierowana przeciw akademizmowi, wszelkim formom iluzjonizmu (gł. impresjonizmowi), a zwł. historyzmowi i „bezstylowości” w sztuce; jej gł. celem było dążenie do stworzenia syntet. stylu obejmującego wszystkie dziedziny twórczości plast., a założeniem — równość wszystkich dziedzin sztuki, zniesienie różnicy między tzw. sztuką czystą a sztuką stosowaną. Charakterystycznymi cechami secesji było zamiłowanie do falistych i płynnych linii, ornament o formach abstrakc. i stylizowanych motywach roślinnych i zwierzęcych, pełne wyrafinowania swobodne układy kompozycyjne, najczęściej asymetryczne, dekoracyjność i płaszczyznowość, linearyzm oraz subtelna, jasna kolorystyka.

2. Rola sztuki i artysty.
Powrót do romantycznych tradycji. Kazimierz Przerwa-Tetmajer - „Evviva L'Arte” (manifest artystyczny) apoteoza sztuki - najwyższej wartości. Negacja wartości materialnych, na piedestale wartości duchowe. Poeta modernistyczny ma być twórcą prawdziwych wartości. Poezja daje wyższość poecie. Sztuka to droga ucieczki do świata duchowego (Schopenhuer). Estetyka zachwiana. Motywy śmierci, brzydoty. Klasyczne piękno zakłamane. Prawdę oddaje turpizm i naturalizm. Charles Baudelaire „Albatros” koncepcja modernistycznego artysty (porównanie do ptaka, perfekcja w locie (poezja), pochwycony przez ludzi traci moc (poeta zniżający się do śmiertelników). Reguły poetyckie ograniczają swobodę, więc trzeba je usunąć. Wolność to warunek prawdziwej twórczości. Poezja wolną, nieskrępowaną, naturalną, prawdziwą, bez sztucznej otoczki artystycznego piękna. Sztuka bez konkretnego celu („sztuka dla sztuki”).

3. Człowiek końca wieku
Przerwa-Tetmajer - „Koniec wieku XIX” (jaka przyjąć postawę wobec świata?), „Hymn do nirwany” (marzenie o śmierci), „Nie wierzę w nic” (kryzys religijny, wstręt do całego świata, nieudolność jako artysta)
Staff - „Odrzućmy raz” - walka z dekadentyzmem, należy odrzucić niechęć do świata, duma jest maską, pod którą kryje się niewolnik, skazany na przegraną z wrogiem, któremu nie chce stawić czoła. „Przedśpiew”, „Życie bez zdarzeń” - akceptacja cierpień, franciszkańska afirmacja życia, jako odnaleziona droga do przezwyciężenia dekadencji.

Kasprowicz - katastrofizm, obawia się armageddonu, uwarza ze wraz z nadejściem XX wieku ulegnie zniszczeniu kultura europejska, swoje lęki wyraża w hymnach takich jak „Dies Irae”

Żeromski - twórczość, z uwzględnieniem stosunku do tradycji romantycznej i pozytywistycznej
Nie uznawal zasady „sztuka dla sztuki”. Jego utwory mialy cechy utylitarne, poruszaly problemy narodowe, autor siegal do przeszlosci by uczyc narod na bledach historii, tworzyl literature poszukiwania rozwiazan. Opierajac się na tradycjach romantycznych i pozytywistycznych z żadna z nich nie zgadzal się do konca. „Popioły” - demaskowanie romantycznych mitów, „Doktor Piotr”, „Siłaczka” - kryzys idealow pozytywistycznych wobec trudnych realiów rzeczywistości. Po upadku idealow obu epok, dekadenci uznali ze trzeciej drogi nie ma. Zeromski nie godzil się na to i poszukiwal jej, chcac stworzyc ja z polaczenia najlepszych cech romantyzmu i pozytywizmu. Sadzil ze romantyzm przegrał, bo nie umiał liczyć się z rzeczywistością, pozytywizm, bo minimalizował rolę czynnika psychologicznego. Jego recepta było realizowanie pozytywistycznych hasel z romantycznym poswieceniem. Tacy sa jego bohatorowie. Stanislawa Bozowska („Siłaczka”) relizuje idee „pracy u podstaw” z poswieceniem zycia, Doktor Judym („Ludzie bezdomni”) zrezygnowal z osobistego szczescia i milosci na rzecz pomocy biednym. Zeromski, moralista, zdawal sobie sprawe ze tego ze proponowany przez niego program także nie daje efektow, co obrazowaly kleski bohaterow jego ksiazek, jednak lepszego sposobu nie widzial.

4.Dysonans pomiędzy społeczną misją a osobistym szczęściem w „Ludziach Bezdomnych”

Tragiczny konflikt życia doktora Tomasza Judyma to wewnętrzne "rozdarcie" między miłością do Joasi, pragnieniem posiadania rodziny, marzeniami o szczęściu- a obowiązkiem moralnym, który wymaga zgody na bezdomność. Judym nie godzil się na żadne kompromisy, uwazal ze nie może mieć przy sobie nikogo bliskiego, bo musi się bez reszty poswiecic pracy lekarza, nie może stac się karierowiczem. Judym odniósł sukces moralny, broniąc samego siebie przed zepsuciem, ale uczynił to kosztem ukochanej kobiety jak romantyczny bohater.

5.Losy Judyma jako prawda o nieuchronności ludzkiego losu.

Żeromski zdawał sobie sprawę, że postawa Judyma przerasta ludzkie siły i wykracza poza naturę człowieka. Pokazał jak zepsute społeczeństwo niszczy człowieka tylko dlatego, że jest lepszy pod względem moralnym od innych. Jego los jest nieuchronny, niczym zdominowany przez fatum los bohatera tragedii antycznej. Może podporzadkowac się rzeczywistosci, lub toczyc z nia walke, ktorej nie da się wygrac, a walczacego prowadzi ona do smutku i cierpienia.

6.Naturalizm w prozie Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta

Stefan Żeromski
Nowele - bardzo dokładne i drastyczne opisy zdarzeń (zabicie powstańca w "Rukiw", cierpienie matki w "Zimie", ukazywanie ciemnych stron człowieka w "Rukiw"), ukazywanie degeneracji fizycznej, psychicznej i moralnej (bicie żony w "Zmierzchu"), brak komentarza - treść ma wstrząsnąć czytelnikiem - dlatego jest tak drastyczna, podkreślenie beznadziejności chłopskiej egzystencji, której ci nie mogą zmienić.
"Ludzie bezdomni" - opisy drastyczne - wędrówka Judyma na Ciepłą i Krochmalną, opisy mieszkań i warunków życia ludzi, praca w fabryce cygar, opisy czworaków w Cisach, dom noclegowy w Paryżu, osada górnicza, opis problemów moralnych, brak komentarza.
Władysław Reymont
"Chłopi" - drastyczne opisy uniesień miłosnych, nędzy; koncepcja losów człowieka: zdeterminowanie biologiczne, walka o byt, konieczność ulegania rytmowi przyrody, instynktom, impulsom, namiętnościom; kierowanie się emocjami, a także ambicjami związanymi z pozycją społeczną.

7.Interpretacje „Wesela” Wyspiańskiego

Dramat narodowy - przywoluje postaci z utworow wieszczow narodowych romantyzmu (Hetman przypomina Doktora z Dziadow III, lub Widmo z Dziadow II; Wernyhora to zapożyczenie od Jana Słowackiego). Problematyka narodowa, walka o niepodleglosc, historia.
Wesele jako krytyka społeczeństwa Polskiego - egoizm i pycha inteligencji, ciemnota, zacofanie i awanturnictwo chłopów, brak wzajemnego zrozumienia obu warstw społecznych, bezsens ludomanii, bez szans na powstanie wobec takich warunków społecznych.

Dekadentyzm - „chocholi taniec” to błędne koło niemocy i zniewolenia, ukazanie bezsilnosci ludzi wobec problemow spolecznych.

Zapis swiadomosci chłopskiej - utwor pokazuje przywiazanie chłopów do Polski, jako do ziemi, na ktorej się wychowali i która kochaja. Ojczyzna zyje w ich sercach, maja bogatsza tradycje od inteligencji ,spadkobiercow szlachty. Maja wole walki ale nikt ich nie potrafi poprowadzic. Umiejetnosci nie ida w parze z checiami.

Wesele jako skandal - zaskoczeniem dla opinii publicznej było to, ze w dramacie operowano gwara ludowa. Chec umieszczenia prawdziwych nazwisk uczestnikow wesela nie spodobala się pewnym osoba (na premierze opuszczali sale).

8. Rodzaj i rola symbolu w „Weselu”

Trzy rodzaje symboli - postaci, rzeczy, sceny.

1) Postaci - przywołane przez twórcę urojeń, Chochoła, uosobienia ukrytych pragnień gości wesela.
Widmo - duch zmarlego na suchoty malarza, narzeczonego Marysi, dzisiaj mezatki. Wzbudza w kobiecie niepewnosc co do sensu jej malzenstwa. Jest symbolem utraconego uczucia.
Stańczyk - symbol mądrości, objawia się Dziennikarzowi. Jest jego sumieniem. Dziennikarz wie, ze powinien przewodzic narodem, ale obral zla droge, jest dekadentem, nie wierzy w sens solidaryzowania się z ludem. Stanczyk wrecza mu kaduceusz Polski, w ironiczny sposób nadajac mu role przywodcy narodowego.
Rycerz - symbol sily, odwagi, odrodzenia. Uosobienie teknot poety, marzenie dekadenty o uzyskaniu sily i energii. Poeta cierpi bo nie jest w stanie napisac wielkiego dziela, które przywroci ducha narodowego. Rycerz jest tez symbolem sily poezji oddziałującej na narod.
Hetman - duch hetmana Branickiego. Symbol fałszu, zdrady, magnackiego egoizmu. Zarzuca panu młodemu bratanie się z ludem, ale on twierdzi ze to tylko moda.
Upiór - Jakub Szela -przywodca powstania chłopskiego, pokrwawiony, wielu zabił. Ukazuje się dziadowi. Jest symbolem zemsty chłopów na panach. Przypomina, że bratanie się chłopów i panów jest niedorzeczne.
Wernyhora - zszedl z obrazu Matejki. Zwiastun czynu i niepodleglosci.

2) Rzeczy - przedmioty ofiarowane przez Wernyhore
Złoty Róg - symbol walki, znak czynu, zgubiony przez Jaśka staje się symbolem utraconej szansy
Czapka z pawich piór - przywiazanie do rzeczy błachych i prywatnych, ostrzeżenie by nie przedkładać prywaty nad dobro państwa
Sznur - symbol niewoli
Dzwon Zygmunta - symbol wielkości Polski
Kosy nasadzone na sztorc - mit racławicki, gotowość do walki

3) Scena „chocholi taniec” - taniec to marazm, dekadentyzm narodu; ponownie pojawia się Chochoł, symbol narodu; chata to symbol Polski, gdzie krzyżują się wszystkie problemy. Krzak bez życia otulony słomą na zimę w tej scenie znaczy uśpienie wartości narodu.
Wesele jako dramat realistyczny i symboliczno-fantastyczny
Realizm - przedstawienie autentycznych wydarzeń ślubu Lucjana Rydla i chłopki, elementy naturalizmu.
Fantastyka - pojawianie się zjaw, o charakterze symbolicznym, elementow swiata duchow, dodatkowych osob dramatu, ktorem sa usosobieniem uczuc, obaw, mysli bohaterow swiata realnego.

9. „Chłopi” jako epopeja wsi.

- możliwie najpełniejsza znajomość przedstawionego środowiska,
- zdolność całościowego jego ujęcia (zarówno gdy chodzi o czynniki wiążące i zespalające owe środowisko, jak i o znamienne dlań wewnętrzne sprzeczności i konflikty),
- jak najdalej posunięta rzeczywistość i bezstronność przedstawienia artystycznego, co wymaga rezygnacji z wszelkiego dydaktyzmu oraz z autorskich komentarzy i refleksji nie zbieżnych z systemem wartości wyznaczonym przez pogląd na świat bohaterów utworu.
- wielopłaszczyznowość i wielostronność widzenia postaci i sytuacji;
- obrazy ukazujące stopniowe przeobrażanie się starej wsi w nową. Z.Dębicki zestawia "Chłopów" z "Panem Tadeuszem" pisząc "Jak Podkomorzy był , podobnie Boryna przejdzie przez literaturę do historii jako chłop starego porządku".
- Reymontowi wydawało się, że następuje moment świtu Polski chłopskiej, dlatego wspomina o pomyśle zbiorowego wykupu Podlesia, a raczej wymiany lasu na ziemię orną, o zorganizowaniu pomocy dla poszukiwanego przez żandarmów Rocha, o konieczności przeciwstawienia się rosyjskiej szkole - czyli momentem przełomowym (cecha epopei) jest nie tylko sytuacja historyczna ale i świadomość chłopska (świadomość czysto stanowa zaczyna przeobrażać się w świadomość społeczną i obywatelską).

10. Problem winy i kary w „Zbrodni i Karze” Dostojewskiego. Uniwersalna wymowa.

Uniwersalna wymowa - „Zbrodnia i Kara” to powiesc polifoniczna, bo przedstawiona zbrodnia, to nie tylko osobny przypadek, ale alegoria rewolucji. Rewolucja to chęć czynienia sprawiedliwosci za pomoca przemocy. Zabija się dla samego siebie nie dla innych, wiec podloze kazdej rewolucji tkwi w egoizmie rewolucjonistow i prowadzi zawsze do ich destrukcji, tak jak zniszczony psychicznie został Raskolnikow. Książka krytykuje rewolucje i ostrzega przed nią.
Wina i kara - wolnosc czlowieka jest darem tragicznym, bo oznacza mozliwosc wyboru pomiedzy dobrem a zlem. Skuszony zlem czlowiek cierpi, ponieważ karze go Bóg pod postacią sumienia. Cierpienie prowadzi go do destrukcji psychicznej. Kara wyznaczona przez ludzki kodeks karny jest tylko dodatkiem.

11. Dylematy moralne bohaterów „Chłopów” Reymonta

- konflikt między wsią a dworem o las, ukazuje realia wsi pouwłaszczeniowej
- konflikty rodzinne, spór Boryny z synem Antkiem, Dominikowej z Szymkiem. Boryna zwlekał z rozdzieleniem ziemi na swoje dzieci by nie utracić pozycji we wsi, a dzieci domagały się warsztatu pracy. Ekspozycja cech takich jak chciwość, gwałtowność, temperament.
- Konflikt na płaszczyźnie moralnej, który stwarza zachowanie Jagny, łamiącej zasady etyczne ustanowione przez wiejską społeczność, płaci za to poniżeniem i banicją.
- Konflikty narodowe, odwołania do wydarzeń historycznych takich jak powstanie styczniowe, symbol solidaryzmu społecznego chłopów i panów. Tajemnicza postać Rocha, który pobudza świadomość narodową snując opowieści o świetności Polski.

12. Rola symbolu w literaturze modernistycznej. Omów na wybranych przykładach.
- symbolizm
- wyrastał z przekonania, że rzeczywistość otaczająca człowieka składa się ze znaków, czyli symboli bytu prawdziwego (idealnego) : reakcja na materialistyczny światopogląd pozytywistów
- tak rozumianego bytu nie można pokazać poprzez narrację czy opis, ale za pomocą symbolu, który jest:
- znakiem głęboko ukrytych treści, najczęściej niejasnych i niejednoznacznych
- był literacką formą filozoficznego idealizmu - tylko symbol nadawał się do wyrażania nieskończoności, wieczności, głęcbi duszy
- Wesele Wyspiańskiego
- różnorodne symbole: osoby (Rycerz), rzeczy (złoty róg), miejsca (chata - metafora społeczeństwa)
- służą osądowi społeczeństwa, skompromitowaniu mitów, którymi ono żyje (chłop potęgą jest i basta?)

---