1. GIS

2. GPS

3. WGS

4. deklinacja

5. łata miernicza

6. wizualizacja

7. Geoida

8. szerokość geograficzna

9. długość geograficzna

10. mapa wektorowa

11. azymut

12. równoleżnik

13. atlas

14. odwzorowanie kartograficzne

15. mapa rastrowa

1. sposoby prezentacji rzeźby terenu

2. zniekształcenia map w odwzorowaniu Gaussa-Krugera

3. zniekształcenia map w odwzorowaniu Merkatora

4. techniki pomiarowe i lokalizacyjne

5. odwzorowania kartograficzne

System Informacji Geograficznej (GIS, ang. Geographic Information System) - system informacyjny służący do wprowadzania, gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji danych geograficznych, którego jedną z funkcji jest wspomaganie procesu decyzyjnego. Każdy system GIS składa się z: bazy danych geograficznych, sprzętu komputerowego, oprogramowania oraz twórców i użytkowników GIS. W przypadku, gdy System Informacji Geograficznej gromadzi dane opracowane w formie mapy wielkoskalowej (tj. w skalach 1:5000 i większych), może być nazywany Systemem Informacji o Terenie (LIS, ang. Land Information System).

WGS-84 (ang. World Geodetic System '84) - zbiór parametrów (z 1984) określających wielkość i kształt Ziemi oraz właściwości jej potencjału grawitacyjnego. System ten definiuje elipsoidę, która jest generalizacją kształtu geoidy, wykorzystywaną do tworzenia map.

System ten jest wynikiem pewnej niewielkiej modyfikacji systemu GRS-80 (Geodetic Reference System '80), starszego od WGS-84 o 4 lata. Ze względu na fakt, iż parametry elipsoid tych dwóch systemów różnią się o nieistotną wartość ok. 0,1 mm więc w praktyce nazwy elipsoid (tak jak nazwy modeli) przyjmuje się niekiedy wymiennie.

Deklinacja magnetyczna - kąt poziomy w danym miejscu na powierzchni Ziemi pomiędzy południkiem magnetycznym i geograficznym. Kąt ten podaje się jako wartość ze znakiem, zgodnie ze sposobem liczenia azymutu: odchylenie kierunku północy magnetycznej od kierunku północy geograficznej ku wschodowi jako kąt dodatni, odchylenie ku zachodowi jako kąt ujemny.

Łata niwelacyjna (geodezyjna) - przyrząd geodezyjny stosowany w niwelacji.

Atlas - zbiór map różnotematycznych, swoim odwzorowaniem obejmujący określony obszar Ziemi i zazwyczaj wydany w postaci książkowej, jednolicie opracowanym (przy użyciu tych samych odwzorowań kartograficznych, jednolitych metod prezentacji, czcionek (fontów) i barw). Od końca XX wieku atlasy mogą ukazywać się także w postaci elektronicznej (np. atlasy na CD-ROM-ach, atlasy internetowe). Atlas często oprócz map zawiera także tabele statystyczne, wykresy, fotografie i ilustracje.

Wizualizacja - ogólna nazwa graficznych metod tworzenia, analizy i przekazywania informacji. Za pomocą środków wizualnych ludzie wymieniają się zarówno ideami abstrakcyjnymi jak i komunikatami mającymi bezpośrednie oparcie w rzeczywistości. W dzisiejszych czasach wizualizacja wpływa na sposób prowadzenia badań naukowych, jest rutynowo wykorzystywana w dyscyplinach technicznych i medycynie, służy celom dydaktycznym, a także bywa pojmowana jako środek wyrazu artystycznego.

Mapa - uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej części, wykonywany na płaszczyźnie, w skali, według zasad odwzorowania kartograficznego, przy użyciu umownych znaków graficznych. Stanowi podstawowe narzędzie badań i prezentacji wyników.

Elementy mapy:

• obraz kartograficzny

• osnowa matematyczna

• elementy pomocnicze

• dane uzupełniające

Podział map ze względu na skalę:

• wielkoskalowe (1:100 - 1:10 000)

• średnioskalowe (1:20 000 - 1:300 000)

• małoskalowe (poniżej 1:500 000)

Skala mapy (podziałka) - stosunek wielkości modelu Ziemi, dla jakiego opracowano odwzorowanie kartograficzne danej mapy do rzeczywistej wielkości Ziemi

Rodzaje skal:

• liczbowa - w postaci ułamka (mianownik - wielokrotność zmniejszenia wymiarów liniowych; skala mapy jest tym mniejsza, im większy jest mianownik ułamka)

• mianowana - długość odcinka na mapie w odniesieniu do długości tego samego odcinka w terenie

• liniowa (podziałka) - graficzne przedstawienie skali mapy

Podział map ze względu na skalę:

• topograficzne

• przeglądowo-topograficzne

• przeglądowe

Plan:

• obraz niewielkiego obszaru powierzchni Ziemi przedstawiony na płaszczyźnie za pomocą symboli kartograficznych

• w dużej skali

• bardzo szczegółowy

• brak układu współrzędnych geograficznych

• legenda

Równoleżniki geograficzne - płaszczyzny wzajemnie równoległe i prostopadłe do osi Ziemi, mają kształt kół małych tzw. almukantaratów; punkty leżące na tym samym równoleżniku mają taką samą szerokość geograficzną

Południki geograficzne - połowy kół wielkich tzw. wertykałów czyli obwodowych kół Ziemi zbiegających się na biegunach; punkty położone na tym samym południku mają taką samą długość geograficzną

Szerokość geograficzna danego punktu - kąt jaki tworzy kierunek pionu w tym punkcie z płaszczyzną równika ziemskiego

Długość geograficzna danego punktu - kąt dwuścienny między płaszczyznami południka miejscowego i południka Greenwich, przyjętego za początkowy

Ortodroma - łuk koła wielkiego wyznaczający na powierzchni Ziemi najkrótszą odległość między obranymi punktami. Inaczej - linia prostobieżna

Loksodroma - linia stałego kursu przecinająca południki pod tym samym kątem. Inaczej - linia skośnobieżna

Geoida - bryła ziemska o kształcie zbliżonym do elipsoidy obrotowej, oparta na zasadzie poziomej powierzchni dla każdego punktu na niej; różnice promienia na biegunie 14,2km, na równiku 7,1km

Odwzorowanie kartograficzne - istota jest sposób przeniesienia obrazu z trójwymiarowej powierzchni kuli na dwuwymiarową płaszczyznę

• azymutalne

• stożkowe

• walcowe

Odwzorowanie walcowe Merkatora - linia styczności w położeniu normalnym (styczna do równika), zniekształcenia długości, pól kątowe; linie równych zniekształceń

Odwzorowanie Gaussa-Krugera - równokątne odwzorowanie elipsoidy na pobocznicę nałożonego poprzecznie walca, w którym środkowy południk obszaru będący południkiem stycznym odtwarza się wiernie jako odcinek prosty a obrazy pozostałych południków są liniami krzywymi zbiegającymi się na biegunach

Legenda - składa się z objaśnienia znaków służących do opracowania mapy i rozwinięcia skrótów. Zwykle znaki są uporządkowane tematycznie - tworzą kolumny i wiersze, lecz niektóre mogą występować w układzie pokazujących ich kontekst topograficzny

Znak graficzny - może, ale nie musi, nawiązywać do przestrzennego odniesienia danych, które przedstawia; z reguły dane odniesione do powierzchni pokazywane są znakami powierzchniowymi, dane punktowe - znakami punktowymi, dane liniowe - znakami liniowymi; każdy znak graficzny może być dodatkowo rozróżniany za pomocą zmiennych graficznych

Generalizacja - uogólnienie mapy, proces zmniejszania szczegółowości mapy, związane ze zmniejszeniem skali mapy; zależy również od przeznaczenia

Teodolity - urządzenia do pomiarów kątów poziomych i pionowych

Trachimetr - urządzenie geodezyjne do pomiaru położenia punktów terenowych

Azymut - kąt między północą a kierunkiem marszu mierzony w stopniach

Krokówka - odległość mierzona liczbą przebytych kroków

GPS (Global Positioning System) - jeden z systemów nawigacji satelitarnej, stworzony przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych, obejmujący swoim zasięgiem cały świat; składa się z 3 segmentów:

1. segment kosmiczny - składa się z 31 satelitów orbitujących wokół Ziemi na średniej orbicie okołoziemskiej

2. segment naziemny - stacje kontrolne i monitorujące na Ziemi

3. segment użytkownika - odbiorniki sygnału

Działanie polega na pomiarze czasu dotarcia sygnału radiowego z satelitów do odbiornika. Znając prędkość fali elektromagnetycznej i dokładny czas wysyłania danego sygnału można obliczyć odległość odbiornika od satelitów

Mapa rastrowa - bitmapa będąca cyfrową reprezentacją mapy wykonanej w konkretnej skali i odwzorowaniu kartograficznym. Najczęściej tworzona przez skanowanie map analogowych

Mapa wektorowa - numeryczne opracowanie kartograficzne złożone z obiektów typu: punkt, linia, obszar i ich odmian, dla których współrzędne zostały zapisane w bazie danych, natomiast obraz mapy jest generowany w zależności od ustawionej skali tak, że nie występuje zjawisko pikselizacji

1

---