1. Środowisko społeczne i środowisko wychowawcze.
   
   Środowisko społeczne jest pewnym układem obiektywnym, w którym między elementami środowiska zachodzą pewne relacje. Jednostki wchodzą w różne role społeczne, a także wpływają na siebie, na swoje otoczenie, będąc jednocześnie odbiorcami tych wpływów. Środowisko społeczne ma określoną strukturę, funkcjonuje w określony sposób, zachodzą w nim określone relacje. Ulega ono ciągłym zmianom. Każda jednostka ma inne środowisko społeczne, częściowo dzięki swoistym warunkom zewnętrznym, ale także dzięki własnej indywidualności. Określenie środowiska społecznego jednostki ma miejsce poprzez wydzielenie ze środowiska elementów dotyczących bezpośrednio jednostki. Wydzielenie ma 2 etapy: 1. wydzielenie z całokształtu tych elementów, które stanowią układ bodźców, którym podlega jednostka; 2. wydzielenie wpływów, które wywierają te bodźce na jednostkę.
   Środowisko społeczne można rozpatrywać: porównawczo- samoistne, obiektywne struktury rozmieszczone na określonym terytorium; oraz pod względem zachodzących w nim procesów wychowawczych- jak na tle owych struktur kształtują się instytucje oświatowo- wychowawcze i jakie relacje tam zachodzą.
   
   Środowisko wychowawcze jest środowiskiem społecznym utworzonym celowo przez grupę dla osobnika kandydującego do członkostwa w niej. Obejmuje ono te osoby, z którymi wychowanek powinien się stykać, a dokładniej pozostawać w stosunku wychowawczym. Grupa z kolei kieruje pod adresem tych osób wymóg ich pozytywnego wpływu na wychowanka ze względu na jego przyszłą rolę członka. Definicja ta jest pojmowana w sposób wąski- system jakichkolwiek bodźców lub wpływów, albo szeroki- system bodźców zamierzonych , ukierunkowanych na osiągnięcie określonych celów. Główną rolą środowiska jest kontrola i regulacja bodźców i wpływów środowiskowych, odnoszących się do zamierzonych celów wychowawczych. Środowisko wychowawcze jest zróżnicowane pod względem ilości i jakości jego elementów, stąd też wyróżnia się jego instytucje wychowania: naturalne, pośrednie i bezpośrednie

2. Socjologia wychowania jako nauka- problemy i funkcje.
   
   Socjologia wychowania jest dziedziną socjologii, jest socjologiczną teorią wychowania. Zajmuje się środowiskiem wychowawczym tj, grupą, jednostką, procesem wychowania oraz efektami procesu, a także związkami wychowania ze strukturą społeczną. Celem socjologii wychowania a zarazem jej podstawa metodologiczną jest analiza wpływów i czynności wychowawczych w środowiskach, grupach i instytucjach o tym charakterze, a także efektów tych wpływów.
   Socjologia wychowania jako nauka w Polsce rozwinęła się w latach 20 i 30 XX wieku. Do jej rozwoju przyczynił się Florian Znaniecki, uważając ją za jedyną, kompetentną teorię wychowania. Uważał, że powinna dostarczać teorii i być podstawą dla pedagogiki i praktyki pedagogicznej. Wyróżnia się 2 działy socjologii wychowania: 1. wychowującego społeczeństwa; 2. uspołecznienia wychowanka.
   Przedmiotem badań socjologii wychowania są:

• Środowiskowe uwarunkowania szkoły

• Rodziny, grupy rówieśnicze

• Funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych

• Zbiorowości społeczne- procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek i grup społecznych

• Instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów socjalizacji i wychowania

• Społeczno-kulturowy przebieg procesów wychowania i socjalizacji

• Poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów i zjawisk kulturowych w ramach systemu wychowania

Dwie główne grupy problemów:

• Wpływy i czynności wychowawcze w środowisku, grupach i instytucjach

• Efekty tych wpływów i działań, czyli przebieg procesu usprawnienia wychowania

Funkcje socjologii wychowania:

• Poznawcza i teoretyczna- przekazywanie społeczeństwu wiedzy, poznawanie życia społecznego;

• Humanistyczna- określa normy i wartości obowiązujące w grupie;

• Wychowawcza- kształtowanie wzorów i modeli zachowań społecznych;

• Diagnostyczna i prognostyczna- rozpatrywanie problemów w środowisku i formułowanie optymalnych rozwiązań;

• Społeczno-pedagogiczna i socjotechniczna- wyjaśnianie sytuacji społecznych i wychowawczych, organizowanie i kierowanie procesami wychowawczymi;

• Apologetyczna i demaskatorska- obrona interesów, wyszukiwanie mankamentów

3. Związek socjologii wychowania z pedagogiką i pedagogiką społeczną.
   
   Socjologia wychowania a pedagogika.

• Socjologia wychowania zajmuje się głównie teorią a pedagogika działaniami praktycznymi.

• Socjologia wychowania i pedagogika mają wspólny przedmiot badań szeroko rozumiane wychowanie, jednak inaczej ten przedmiot rozpatrują. Pedagogika bada przedmiot wychowania w sposób integracyjno- ingerencyjny.

Socjologia wychowania a pedagogika społeczna.

• Socjologia wychowania ma największy związek z pedagogiką społeczną, bo obie nauki zajmują się środowiskiem wychowania i jego wpływem na jednostkę oraz procesami uspołeczniania człowieka.

• Socjologia wychowania robi to z perspektywy opisowej i interpretacyjnej wskazując na prawidłowości i zależności między tymi zjawiskami.

• Pedagogika społeczna zaś koncentruje się na przekształcaniu tych środowisk tak, aby lepiej zaspokajały potrzeby jednostek i służyły rozwojowi ludzi.

4. Wychowanie a socjalizacja

Socjalizacja	Wychowanie
Socjalizacja jest procesem nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości.	Wychowanie to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę.
Ma charakter anonimowy i niezamierzony, a osoba socjalizowana nie uświadamia sobie wielorakich oddziaływań, do pewnego stopnia poddaje się pasywnie wpływom społecznym.	Są to wyraźne intencjonalne interwencje wychowawcze, zamierzone i świadome, przebiegające według odgórnie określonych celów i działań.
Dopasowanie się osoby do społeczeństwa.	Dostosowanie sił społeczeństwa do osoby.
Człowiek jako produkt uwarunkowań społecznych.	Człowiek jako osoba.
Celem socjalizacji jest poprawne przystosowanie jednostki do adekwatnego funkcjonowania w rolach wyznaczonych jej przez system społeczny.	Celem wychowania jest wykształcenie pozytywnych systemów wartości, dążenie do pełnego i wszechstronnego rozwoju osobowości jednostek, daje możliwość współdziałania z otoczeniem.
W socjalizacji udział bierze społeczeństwo.	W wychowaniu udział biorą dwie strony- wychowanek i wychowawca.
Socjalizacja i wychowanie są procesami mającymi wspólne elementy, zakres celów i wyniki. Oba procesy są długotrwałe i złożone.

5. Osobowość, role, postawy.
   
   Osobowość jest zorganizowaną strukturą cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do środowiska. Podstawowe znaczenie dla jej kształtowania mają doświadczenia dzieciństwa, z którym wiążą się silne emocje.

Na osobowość jednostki składają się 3 rodzaje elementów:

• Biologiczne

• Psychogenne

• Socjogenne

Osobowość społeczna jest sumą wypadkową tych wszystkich ról, które dana jednostka pełni w społeczeństwie. Kształtuje się ona w toku socjalizacji, podczas którego na bazie cech psychicznych i biologicznych powstały socjogenne elementy osobowości.

Elementy osobowości społecznej:

• Jaźń subiektywna- nasz obraz samych siebie, który powstaje pod wpływem sądów z otoczenia;

• Jaźń odzwierciedlona- nasze wyobrażenia na temat tego, jak postrzegają nas inni;

• Kulturowy ideał osobowości- w każdej kulturze istnieje pewien ideał wychowawczy, który powinien być wzorem do naśladowania. To czy jednostka będzie dążyła do ideału uzależnione będzie od wzmocnień stosowanych wobec jednostki w procesie wychowania i socjalizacji.

• Role społeczne- to, jaka funkcję pełnimy w społeczeństwie.

Rola społeczna- oczekiwany zespół różnych postaw i zachowań jednostki, wynikający z zajmowania przez nią jakiejś pozycji w grupie społecznej. Mogą być one przypisane i nabyte. W ich konstrukcji wyróżnić można zachowania zakazane, nakazane i margines swobody.

Komponenty roli społecznej:

• Jaźń odzwierciedlona

• Stan socjalizacji (prawa)

• Funkcja społeczna (obowiązki)

• Znaczenie życiowe

Konflikt ról- jednostka znajduje się pod przymusem różnorodnych oczekiwań i musi sprostać różnym rolom społecznym. Wówczas pragnienia i cechy osobowości jednostki są niedostosowane do wymagań jednostki.

Postawa to uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne.

Źródła postaw:

• Nabywanie postaw od innych

• Kształtowanie się postaw w wyniku działań, doświadczenia.

Komponenty postaw:

• Poznawczy- nasza wiedza na temat przedmiotu postawy;

• Uczuciowy- nasze uczucia wobec osoby albo rzeczy;

• Behawioralny- zachowanie wobec osoby albo przedmiotu.
  

6. Rodzina.
   
   Rodzina to ustruktualizowany funkcjonalnie powiązany zbiór jednostek i specyficznych subkultur oraz mikroelementów społecznych tworzących mikrogrupę, instytucje społeczną związaną więzią pokrewieństwa, małżeństwa, powinowactwa lub adopcji oraz wypełniająca szereg istotnych, zintegrowanych ze sobą funkcji wobec jednostek i społeczeństwa.
   

Struktura rodziny:

• Liczba i rodzaj członków;

• Rozkład władzy;

• Układ obowiązków i struktura autorytetu;

• Więzi;

• Rozkład miłości i uczuć w rodzinie

Typy rodziny:

1. Ze względu na rodzaj władzy:

• Model autorytarny

• Model demokratyczny

Ze względu na stosunki panujące między partnerami:

• Pełna

• Rozbita

• Zreorganizowana- tzw. Druga

• Zdezorganizowana- jest obydwoje rodziców, ale istnieją konflikty

• Zdemoralizowana

• Zastępcza

Funkcje rodziny:

• Materialno-ekonomiczna- zaspokojenie potrzeb materialnych jednostki lub społeczeństwa;

• Opiekuńczo-zabezpieczająca- pielęgnacja wszystkich członków rodziny;

• Prokreacyjna- zaspokajanie potrzeb jednostek i oczekiwań społeczeństwa;

• Legalizacyjno-kontrolna- wynika z obowiązującego w społeczeństwie systemu wartościowo-nomatywnego;

• Socjalizacyjna- przekazywanie dzieciom dorobku kultury, modeli zachowań, systemu wartości, norm społecznych, umiejętności

• Kulturalna

• Rekreacyjno-towarzyska- pogłębienie kontaktów towarzyskich umacniających pozytywną atmosferę w domu;

• Emocjonalno-ekspresyjna- realizowanie potrzeb akceptacji, bezpieczeństwa, miłości

2

---