43, 134, 269, 301, 302, 353, 354, 494
żżżyła wrotna
Żyła wrotna (v. portae hepatis) gromadzi krew z żołądka, jelit, śledziony, trzustki i odprowadza ją do wątroby. Istotą układu żyły wrotnej jest to, że krew, która przebyła już jeden układ naczyń włosowatych w narządach trawiennych musi przejść jeszcze raz przez naczynia włosowate wątroby, zanim powróci do serca. Ma to na celu dostarczyć do wątroby pobrane w jelicie substancje odżywcze (węglowodany i aminokwasy) gdzie są magazynowane lub zmienione na substancje własne organizmu, zanim dostaną się do obiegu ogólnego. Układem żyły wrotnej nie dostają się do wątroby tłuszcze. Są one transportowane drogami limfatycznymi.
W przypadku zastoju w żyle wrotnej np. w marskości wątroby krew płynie prądem wstecznym do vv. paraumbilicales. Krew z jelita płynie w kierunku okolicy pachowej, mostkowej i pachwinowej, a stamtąd do żył głównych. Rozszerzają się przy tym promieniście żyły okołopępkowe i uwypuklają pod skórą jak żylaki na kończynach dolnych. Jest to tzw. „głowa meduzy”.
Krew z żołądka odpływa przez cztery żyły żołądkowe do ż. Wrotnej. Ponadto żyły w okolicy wpustu są połączone z żyłami przełyku, które uchodzą do ż. Nieparzystej lub nieparzystej krótkiej. W przypadku zastoju w żyle wrotnej ta droga oboczna może się rozszerzać i krew z żołądka odpływa przez żyły przełyku do ż. głównej górnej. Wskutek tego żyły przełyku mocno się rozszerzają z czego mogą wyniknąć żylaki przełyku oraz łatwo krwawią.
Żyła wrotna zbiera krew z zakresu ukrwienia nieparzystych gałęzi aorty brzusznej (pień trzewny, t. Krezkowa górna, t. Krezkowa dolna) i prowadzi ją do wątroby. Trafia ona następnie przez żyły wątrobowe do ż. głównej dolnej.
Z ż. wrotną ku tyłowi od trzustki łączą się ż. krezkowa górna i ż. śledzionowa. Pień ż. wrotnej ma długość 4-6cm. Krzyżuje się ona z częścią górną dwunastnicy od tyłu i dochodzi do wnęki wątroby w więzadle wątrobowo - dwunastniczym. Tu ż. wrotna, podobnie jak t. Wątrobowa dzieli się najpierw na gałęzie prawą i lewą, a te dalej przechodzą w żż. Segmentowe i podsegmentowe. Wewnątrz wątroby gałezie ż. wrotnej i t. Watrobowej przebiegają dokładnie obok siebie.
W przeciwieństwie do innych żył, łączących się w coraz większe pnie i prowadzących krew do serca, ż. wrotna dzieli się, ponieważ zbiera krew z żył pojedynczych narządów jamy brzusznej i w wątrobie w sieci dziwnej przechodzi w sieć naczyń włosowatych, z których znów powstaje układ żył wątrobowych (sieć dziwna). Krew tutaj przechodzi przez dwa układy włośniczek ( w jelicie i w wątrobie) zanim zostanie utleniona w płucach. Wiążą się z tym dwa problemy: krew w żyle wrotnej jest uboga w tlen i płynie wolno, ponieważ we włośniczkach jelit straciła tlen i ciśnienie. Jest to rozwiązywane przez istnienie w jamie brzusznej krótkich połączeń między tętnicami i żyłami, przez które krew omija układ naczyń włosowatych i wpływa do ż. wrotnej bogata w tlen i pod dużym ciśnieniem.
3 najważniejsze m-ca połączeń ż. wrotnej i ż. głównych:
w przełyku i wpuście żołądka: przy zastoju żylaki przełyku
przez żyły pępkowe - przy zastoju głowa meduzy
w odbytnicy - żylaki odbytu
Żyła wrotna jest decydująca dla dopływu krwi do wątroby. Przy uszkodzeniach główny pień żyły wrotnej nie może być po prostu podwiązany - konieczna jest rekonstrukcja naczynia ponieważ przepływ krwi musi być bezwarunkowo zapewniony. Uszkodzenia głównego pnia ż. wrotnej mogą prowadzić do śmierci.
Nadciśnienie w ż. wrotnej. Powstaje gdy przepływ przez wątrobe do serca jest utrudniony. W żyle wrotnej powstaje zastój. Przeszkoda w odpływie może znajdować się w różnych miejscach:
przedwątrobowo (20%) np. zakrzep krwi w gł. Pniu lub w dużym odgałęzieniu. Ż. wrotna może być także uciskana przez guz.
Wewnątrzwątrobowo (80%) Najczęstsza przyczyną w Europie i Ameryce Północnej jest marskość wątroby. Jest ona następstwem nadmiernego spożywania alkoholu. Może powstawać także po przebyciu zapalenia wątroby. W Afryce do zastoju może doprowadzać choroba pasożytnicza - bilharcjoza.
Pozawątrobowo (>1%) gdy ujście żył wątrobowych jest zwężone lub zatkane
Objawy:
żylaki w obrębie brzucha. Podobnie jak w kończynie dolnej także przy zastoju krwi w obrębie brzucha żyły mogą się rozszerzać i tworzyć żylaki. Głównie dotyczą one połączeń ukł. Ż wrotnej z ż. główną. Jeśli przepływ przez pępek jest zwiększony w wyniku obejścia miesca zastoju pojawiają się wokół niego mocno poskręcane żyły przedniej ściany brzucha (głowa meduzy). Błona śluzowa przełyku uwypukla się z powodu żylaków przełyku.
Wodobrzusze (ascites) Naczynia włosowate zwykle wchlaniają z powrotem płyn z tkanek do pni naczyniowych. Jeżeli ciśnienie w naczyniach włosowatych się podwyższy przy nadciśnieniu w żyle wrotnej to przechodzenie to jest utrudnione i płyn gromadzi się w jamie brzusznej. W marskości wątroby przenikanie płynu jest wzmożone, ponieważ marska wątroba nie może wytworzyć dostatecznej ilości białka. Dlatego siła wchłaniania wstecznego wody się zmniejsza. Objętość brzucha stale wzrasta, mimo że organizm może w tym czasie wykazywać oznaki niedożywienia. Duży brzuch tworzy się z pododu obecnosci wody a nie tluszczu. Nie każda jednak puchlina brzuszna jest objawą nadciśnienia wątrobowego.
Powiększenie śledziony z niedokrwistością i zaburzeniami krzepliwości krwi.
Najgroźniejsze w nadciśnieniu ż. wrotnej jest krwawienie z żylaków przełyku. Wolny ale stale narastający wsteczny zastój krwi w obrębie ż. wrotnej prowadzi do rozszerzenia się żył i powstania żylaków dolnego odcinka przełyku i wpustu żołądka. Gdy rozciągliwość dojdzie do granic możliwości nawet przy niewielkim wzroście ciśnienia powstającym np. przy oddawaniu stolca żylaki pękają. Prawie połowa pacjentów umiera przy pierwszym krwawieniu. Jeśli pacjent przeżyje następne pojawia się w ciągu miesiąca.