KONCEPCJA TRÓJPODZIAŁU WŁADZY

Koncepcja trójpodziału władzy polega na tym , że w państwie rozgranicza się kompetencje:

• władzy ustawodawczej,

• władzy wykonawczej,

• władzy sądowniczej.

Wiąże się to z systemem wzajemnego hamowania i równoważenia władzy (tzw. system hamulców i równoważenia władzy).

Zatem zasadą rządzącą stosunkami między trzema władzami jest zasada równości poszczególnych władz.

Za twórców ideologii zasady trójpodziału władzy uważa się Johna Locke'a i Charlesa Monteskiusza.

John Locke twierdził , że umowa społeczna między rządzącymi a rządzonymi powinna być zawarta w konstytucji. Umowa ta musi stanowić podstawowe prawo wspólnoty, której sprawne funkcjonowanie może być zagwarantowane tylko rządami prawa. Co za tym idzie wspólnota może użyć siły wobec swojego członka tylko wtedy gdy naruszy on prawo.

Warunkiem stworzenia takiego systemu było założenie , że władza wykonawcza zajmująca się zarządzaniem spraw wspólnoty, musi być wybierana na zasadzie ugody wszystkich jej członków np. poprzez wybory. Taka umowa społeczna oznacza, że ludzie ustanawiają rząd, który jest przedstawicielem całego ludu, lud zaś jest obowiązany na mocy tej umowy przestrzegać ustanowionego przez rząd prawa.

Aby uchronić ludzi przed koncentracją władzy, Locke uznał , iż rząd powinien być podzielony na części , z których każda kontrolowałaby pozostałe. Części te określał mianem władzy: prawodawczej (stanowienie praw), wykonawczej (władza wykonawcza , rządzenie i wymiar sprawiedliwości) i federacyjnej (polityka zagraniczna).

W idealnym państwie demokratycznym najwyższą władzę ma mieć władza ustawodawcza. Ona i tylko ona ma prawo stanowienia praw; władza wykonawcza ma jedynie moc wprowadzania go w czyn.

Nie może ukarać nikogo kto nie pogwałcił wyraźnie sformułowanego prawa.

Prawo władzy wykonawczej do wymuszania posłuszeństwa pochodzi jedynie z faktu, że została sprawującej je osobie lub instytucji nadana.

Koncepcję Locke'a rozwinął Charles Monteskiusz .

Twierdził on ,że w każdym państwie istnieją trzy płaszczyzny aktywności i odpowiadają im trzy rodzaje władz:

Władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza.

Wolność polityczna ,która dla Monteskiusza była najwyższą wartością, może być zapewniona tylko wtedy, gdy te trzy władze są od siebie oddzielone.

Wolność nie wystąpi , jeżeli dwie spośród wymienionych władz będą skupione w jednym ręku , a najgorsza sytuacja zaistnieje wtedy gdy jedna osoba lub jeden organ skumulują całą władzę.

Władza powinna należeć do parlamentu jako przedstawicielstwa społeczeństwa, władza wykonawcza do monarchy i ministrów a władza sądownicza do niezawisłych sądów, wybieranych na krótkie kadencje.

Monteskiusz twierdził , że te trzy władze będą jednocześnie rozdzielone i stopione ze sobą. Stosunki między nimi polegać mają na wzajemnym uzupełnianiu się , kontroli i hamowaniu.

Wszystko to wprowadza się po to aby żadna władza nie stanęła przed inną i nie zdobyła przewagi.

Według doktryny Monteskiusza hamulce powinny istnieć nie tylko między władzami ale i wewnątrz nich.

Wewnętrznym hamulcem władzy ustawodawczej powinna być struktura ciała prawodawczego i kadencja.

Monteskiusz postulował istnienie parlamentu dwuizbowego: izba niższa miała być izbą ludową a wyższa arystokratyczną. Miejsca w izbie niższej miały być obsadzane w drodze wyborów (cenzus majątkowy), w izbie wyższej stanowiska miały być dziedziczne.

Dzięki temu rozwiązaniu ścierałyby się ze sobą interesy różnych warstw społecznych a dodatkowym zabezpieczeniem byłaby krótka kadencja niższej izby parlamentu.

Parlament miał być ograniczony również z zewnątrz. Monteskiusz postulował przyznanie monarsze prawa zwoływania, rozwiązywania parlamentu i prawa veta wobec ustaw opuszczających izby ustawodawcze.

Ministrowie powołani przez króla ponosić mieli odpowiedzialność parlamentarną.

Trzecia władza tzn. sądownicza powinna hamować przez związanie sędziów ustawą i rotacją kadr oraz przekazanie władzy wykonawczej egzekucji wyroków.

Zasada podziału władz szybko zyskała na popularności , Monteskiusz sformułował kardynalna zasadę funkcjonowania nowoczesnego państwa , a mianowicie postulat efektywnego rządzenia państwem opartym na prawie.

---