Renesans Prawniczy w Europie XII- XIV w.
Prawo na świecie istniało od początków dziejów. Z biegiem czasu prawo przekształcało się, zmieniało swoją formę, uściślało reguły. Jednym z ważniejszych okresów rozwoju prawa w Europie przypada na XII- XIV wiek. Pierwszą z cech zaliczanych do renesansu prawniczego jest ukształtowanie się procesu sądowego. Wcześniej sprawców danej sprawy karał sam poszkodowany- była to tak zwana zemsta prywatna. Przebieg rozwoju procesu sądowego:
-proces średniowieczny: brak rozróżnienia na sprawy karne i cywilne, każdy proces był procesem karnym;
-proces zwyczajowy: skargowość, wezwanie pozwem sądowym przekształconym z pozwu prywatnego, możliwość odroczenia sprawy(odkłady), ustność i jawność, formalizm, kontradyktoryjność.
W procesie tym pojawiły się również środki dowodowe tj.: przysięga (samoprzekleństwa), oczyszczająca, oskarżająca. Miała miejsce i nabrała znaczenia osoba współprzysiężna danego oskarżonego, podobna role odgrywali również świadkowie, z tym ze oni to potwierdzali tezę podaną przez stronę. Pojawiła się również możliwość nagany wyroku, nawiązuje to do dzisiejszego odwołania się od wyroku, z tym że oskarżało się sędziego o to, że był nie kompetentny i tym samym wydał niewłaściwy wyrok.
-proces rugowy- z urzędu, dowolność kary, szybka represja karna, rugownicy( grupa ludzi z danego regionu) informowała urzędników królewskich o przestępstwach i typowała podejrzanych, którzy następnie byli sądzeni).
-proces średniowieczny: początek oddzielenia sprawy cywilnych od karnych( ok. XII), elementem przyczyniającym się do powstania tej odrębności był podziął skarg na cywilne karne i mieszane. Upowszechniła się również pisemność procesu, powstał system zarzutów procesowych, pojawiły się początki typowej apelacji.
-proces cywilny( włoski) rzymsko- kanoniczny: skargowość, pisemność dyspozycyjność, kontradyktoryjność (sporność). Proces opierał się na zasadzie prawdy formalnej. Rolę w procesie zaczęli odgrywać adwokaci i prokuratorzy.
Następnie już ok. XVI wieku wykształcił się:
-proces karny(włoski) inkwizycyjny: postępowanie z urzędu, prowadzący, oskarżyciel, oskarżony nie jest strona procesu, proces jest tajny. Składało się z trzech stadiów: postępowanie informacyjne, właściwego śledztwa, osądzenia. Postępowanie dowodowe oparte było na legalnej teorii dowodowej, dzieliła ona dowody pod względem ich wartości na: dowody pełne, półpełne, mniej niż półpełne.
W tym okresie miało miejsce ukształtowanie się wszelkich podziałów prawa. Co prawda w późniejszych czasach przekształciły się one, zmieniły swoją formę, ale były wstępem do istniejącego obecnie prawa. Już wtedy istniało pojęcie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawną posiadali tylko ludzie wolni. Ograniczoną zdolność prawną miały kobiety. Wykształciły się różne zasady i kryteria. Ludność została podzielona, każdej z grup przysługiwały mniejsze lub większe prawa. Prawa te nazywane są prawem osobowym, tyczyło się ono każdej jednostki ludzkiej. Wyszczególniło się również prawo rodzinne a w nim zależność małżonków, prawa dzieci, zależność majątkowa małżonków itp. Ukierunkowało się również taki rodzaj prawa jak prawo rzeczowe. W nim to powstało pojecie nieruchomości i ruchomości. Dzięki niemu ustalano przynależność różnych rzeczy, ruchomości do danych osób. Wszystkie te prawa ukształtowały się na bazie życia codziennego. Nie było to wymyślone, ludzie opracowali taki system aby ułatwić sobie rzycie. Pojawiły się również wszelkiego rodzaju umowy dotyczące kupna czy tez sprzedaży. Usystematyzowały się również sprawy dotyczące spadkobrania po kimś jakiegoś majątku. Z czasem wszystkie prawa ulegały deformacjom. W części coś dodano w innych odjęto bądź zmieniono. Np. w prawie osobowym ograniczono zdolność prawną wydzielając ramy wiekowe i nadając nazwy małoletniości i pełnoletności.
Wstępem do wyżej opisanych procesów jest prawo karne które ewoluowało w okresie XII- XIV w. Na początku ludność osądzała się sama i wydawała wyroki. Nazywał się to samopomocą bądź krwawa pomstą. Rozróżniono również przestępstwa na publiczne i prywatne. Z czasem ograniczano krwawa zemstę zastępując ja okupem bądź pojednaniem się. Następnie pojawiło się pojęcie przestępstwa. Dodano również podział winy na umyślna bądź nie umyślną. Zaczęto brać pod uwagę przy osądzaniu pobudki jakimi kierował się przestępca.
Prawo w okresie od XII- do XIV wieku narodziło się na nowo ponieważ prawo z wcześniejszych lat nie było sprecyzowane w takim stopniu. Polegało na zupełnie innych zasadach.