Dziecko o obniżonej sprawności umysłowej na lekcji katechezy
Autor: Zenon Gajdzica - Przegląd Ewangelicki
Bóg zaprasza człowieka do udziału we wspólnocie życia. Człowiek, zaś jako osoba stanowi integralną całość. Zaproszenie zatem oznacza inwitację całego człowieka wraz z jego wszystkimi upośledzeniami i zaburzeniami. Osoby niepełnosprawne, podobnie jak te o prawidłowym rozwoju potrzebują kogoś, kto pomoże im przybliżyć się do Boga. Wychowanie religijne osób niepełnosprawnych realizowane jest w ramach katechezy specjalnej1. W tradycyjnym ujęciu podstawowym celem katechezy jest przekaz prawd wiary oraz włączanie uczniów do społeczności Kościoła2. Oczywiście lekcje katechezy spełniają także szczególną rolę wychowawczą nakreślając pożądane (również w aspekcie świeckim) wzorce zachowań, kreując hierarchie wartości, ukazując sens ludzkiego istnienia. Codzienna praktyka przynosi jednak sporo przykładów ukazujących trudności w spełnianiu zakreślonej funkcji w zakresie katechezy uczniów niepełnosprawnych, zwłaszcza intelektualnie3. Wynikają one głównie z konieczności specjalnej realizacji wielu potrzeb pedagogicznych warunkowanych zaburzeniami w rozwoju uczniów niepełnosprawnych. W przypadku uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną sporym problemem jest m.in. efektywny przekaz treści abstrakcyjnych, czyli w praktyce tych najczęściej prezentowanych i rozpatrywanych na lekcjach katechezy. Stąd pomysł, aby przybliżyć katechetom oraz innym osobom pracującym z dziećmi i młodzieżą zaburzenia w rozwoju oraz ich konsekwencje omawianej grupy uczniów, co jest głównym tematem tego opracowania. Ze względu na ograniczone ramy opracowania podane niżej informacje należy traktować jako wiedzę wprowadzającą w podjęte zagadnienie, głębsza eksploracja wymaga skorzystania z klasycznej literatury przywołanej w przypisach.
Kształcenie i wychowanie dzieci z lekkim upośledzeniem intelektualnym
Proces kształcenia i wychowania specjalnego uczniów niepełnosprawnych przez wiele lat utożsamiano z funkcjonowaniem szkoły specjalnej. Obecnie w kontekście intensywnej zmiany społecznej i edukacyjnej coraz częściej jest on realizowany w placówkach o charakterze integracyjnym i ogólnodostępnym4. W praktyce, więc dzieci i młodzież z lekkim upośledzeniem umysłowym mogą realizować obowiązek szkolny w placówkach specjalnych, klasach specjalnych przy szkołach ogólnodostępnych, szkołach i klasach integracyjnych oraz placówkach ogólnodostępnych. W przypadku dodatkowych zaburzeń uniemożliwiających uczęszczanie do szkoły także w formie nauczania indywidualnego. Bez względu na formę kształcenia praca z uczniem lekko niepełnosprawnym intelektualnie wymaga gruntownej znajomości dziecka - jego indywidualnych cech rozwojowych, środowiska rodzinnego oraz ogólnych ograniczeń charakterystycznych dla osób niepełnosprawnych umysłowo.
Literatura:
1. Por. A. Korzon, Wychowanie religijne dzieci niepełnosprawnych, [w:] Pedagogika specjalna szansą na realizację potrzeb osób niepełnosprawnych, red. W. Dykcik, Cz. Kosakowski, J. Kuczyńska-Kwapisz, Olsztyn-Poznań-Warszawa 2002.
2. Pedagogika. Leksykon, red. B. Milerski, B. Śliwerski, Warszawa 2000, s. 95.
3. Por. J. Baran, Specyficzne problemy kształtowania zachowań moralnych uczniów z niektórymi niepełnosprawnościami, [w:] Struktury pedagogiczne w katechezie, red. M. Śnieżyński, Kraków 2001.
4. Cz. Kosakowski, Nauczanie zintegrowane w kształceniu specjalnym, [w:] Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia zintegrowanego, red. H. Kosętka, J. Kuźma, Kraków 2000, s. 230.