Wirusy- zakaźne nukleoproteiny z kw nukleinowego i białek. Najmniejsze mają ok. 20nm. Zawierają materiał genetyczny w postaci RNA (retrowirusy) lub DNA, wykazują jednak zarówno cechy komórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej. Budowa wirion (podstawowa aktywna jednostka wirusa): -kapsyd- otoczka białkowa, okrywa kwas nukleinowy, zbudowany z kapsomerów (95%) -kwas nukleinowy- genom (5%)-. Nić DNA, RNA. Niesie informację genetyczną niezbędną do replikacji oraz koduje białka strukturalne (kapsomery) i ewentualnie enzymy (np. odwrotną transkryptazę). Genom+ kapsyd= nukleokapsyd Występuje również osłonka białkowo-lipidowa i glikoproteinowa (HIV) Istotną cechą systematyczną jest zagadnienie symetrii wirionu. Wyróżnia się trzy jej rodzaje: -symetrię kubiczną, wirion ma kształt bryły foremnej; zwykle jest to dwudziestościan foremny (ikozaedr), stąd inna nazwa tej symetrii - symetria ikozaedralna; -symetrię helikalną, u wirusów mających śrubowato zawinięty nukleokapsyd; -symetrię złożoną, wirusy nie dające się zaliczyć do dwóch poprzednich rodzajów symetrii. Rodzaje wirusów: -roślinne- RNA -zwierzęce- DNA lub RNA -bakteriofagi- DNA Różne formy wirusów: -spiralna (helikarna)- wirus mozaiki tytoniu -spiralna z otoczką- wirus grypy -bryłowa (kubiczna)- wirus Heinego Medina -bryłowa z otoczką- wirus półpaśca -bryłowo spiralna-złożona- wirus ospy Wirus zjadliwy- wirulentny, powoduje lizę kom Wirus łagodny- nie powoduje lizy kom Budowa bakteriofaga: -główka -DNA -szyjka -ogonek -włókna ogonka Wpływ różnych czynników na działanie wirusa: -niska temperatura, wysoka unieczynnia je -ultradźwięki uszkadzają wirus -pH- obojętne najlepsze, niektóre dobrze tolerują pH kwaśne (2) lentiwirus- np. HIV. to wirusy, które wywołują objawy chorobowe po długim okresie utajenia.W okresie utajenia, lentowirusy przechodzą przez cykl lizogeniczny, polegający na integrowaniu swojego RNA lub DNA z DNA lub RNA zaatakowanej komórki Zaatakowana komórka jest następnie pobudzana przez wirus do wzmożonego dzielenia się, co powiela informację genetyczną wirusa. Po pewnym okresie namnażania wirus uaktywnia się, wywołując objawy chorobowe. 2 cykle wirusów: 1) cykl lityczny- kończy się lizą kom gospodarza. *adsorpcja- wirus przyłącza się do kom. *wnikanie (penetracja -wstrzyknięcie (kapsyd zostaje na zewnątrz) -endocytoza -fuzja wirusowej osłonki z błoną kom gospodarza *okres utajenia (atencji)- nie da się stwierdzić obecności cząsteczek wirusa. Faza eklipsy *replikacja- powielanie wirusowego DNA i białek kapsydu *składania i dojrzewania cząsteczek wirusowych *uwalnianie wiriony- uwalniane są z kom gospodarza na zewnątrz do środowiska powodując lizę kom gospodarza 2) cykl lizogeniczny- wirusowe DNA zostaje wbudowane w DNA gospodarza i powiela się z nich przez wiele lat, nie powodując śmierci kom wirus pozostaje w uśpieniu- prowirus interferon- białko produkowane przez zakażone kom wirusa prion- czynnik infekcyjny, cząsteczka białka pozbawiona kw nukleinowego, potrafi się powielać. U zwierząt może powodować BSE- gąbczaste zapalenie mózgu, trzęsawka u krów. Kuru- u ludzi- utrata koordynacji ruchów, creutzfelda jacoba.

Wirolid- kolista jednoniciowa cząsteczka RNA, brak kapsydu, nie okryta płaszczem białkowym, wywołuje chorobę u ziemniaka i roślin cytrusowych Budowa HIV- wirus z rodzaju lentiwirusów, z rodziny retrowirusów. Atakuje głównie limfocyty T-pomocnicze (limfocyty Wiriony mają budowę kulistą i otoczone są otoczką lipidową, zawierającą liczne białka (glikoproteiny: gp120 u HIV-1 i HIV-2 oraz gp41 u HIV-1 i gp36 u HIV-2). Th). Pod osłonką znajduje się płaszcz białkowy, czyli kapsyd, kryjący materiał genetyczny wirusa (RNA) i enzymy: odwrotną transkryptazę, integrazę i proteazę. 2 typy wirusa: * HIV-1 * HIV-2 odwrotna transkrypcja- przepisanie informacji z RNA na DNA integraza- włączenie DNA wirusa do DNA gospodarza proteaza- dokonuje hydrolizy wiązań peptydowych Wirusy- twory biologiczne o wielkości 15-300nm, widoczne pod mikroskopem elektronowym, charakteryzujące się brakiem budowy komórkowej i brakiem własnych układów enzymatycznych, niezbędnych do przebiegu procesów metabolicznych, syntezy białek i replikacji. Wirusy nie rosną i nie rozmnażają się, są pasożytami obligatoryjnymi, tzn. do istnienia w przyrodzie niezbędne jest ich stałe krążenie pomiędzy organizmami żywymi (komórkami roślinnymi, zwierzęcymi lub bakteryjnymi - bakteriofagi). Wszystkie funkcje wirusów dokonywane są przez rybosomy gospodarza. Wirusy zbudowane są z wirionu, czyli kwasu nukleinowego (DNA lub RNA), zamkniętego w kapsydzie tworzącym swoisty płaszcz białkowy. Kapsyd składa się z kapsomerów (podjednostek białkowych). Jego kształt oraz liczba kapsomerów jest charakterystyczna dla danej grupy wirusów. U niektórych wirusów dodatkowo wystepuje osłonka. W budowie można wyróżnić dwa typy symetrii: k a tylko nieliczne wykazują symetrię kompleksową. Wirusy dzielimy na: wirusy DNA, wirusy RNA i wirusy powolne. Do wirusów DNA należą np.: adenowirusy, herpeswirusy, wirusy krowianki, wirusy ospy prawdziwej czyli poxwirusy, wirusy Papova. Wirusami RNA są m.in.: arbowirusy, wirusy Coxackie, ECHO - wirusy, poliowirusy, myxowirusy np. wirusy NDV, rhinowirusy, RS - wirusy, wirus wścieklizny, wirusy Picorna. Wirusy są inaktywowane przez kwasy i zasady nieorganiczne o odpowiednim stężeniu, wysoką temperaturę,ubiczną i spiralną, promieniowanie ultrafioletowe i jonizujące, niektóre utleniacze np. jod. WIRUSY, BAKTERIE CHOROBOTWÓRCZE I PASOŻYTY CZŁOWIEKA Wirusy to małe cząstki nukleinowo-białkowe zaliczane do drobnoustrojów. Wirusy zawierają informację genetyczną, ale nie mogą samodzielnie przekazać jej następnym pokoleniom, ani odczytać tej informacji w procesie translacji(zachodzą one tyko w komórce gospodarza). Poza komórką żywiciela występują w postaci cząsteczek znanych jako wiriony, które można otrzymać w postaci krystalicznej. Wielkość wirusów waha się od10 do kilkuset nm. Jednym z najmniejszych, bo ma 28 nm. jest polito powodujący chorobę Heinego-Medina (porażenie dziecięce), natomiast jednym z największych jest wirus ospy, ma on 300 nm. Wirusy są trochę mniejsze od najmniejszych bakterii i filtry bakteryjne ich nie zatrzymują, dlatego nazywane są zarodkami przesączalnymi. Kształt wirusów bywa różny, najczęściej mają one postać bryłowatą o kształcie ikosaedralnym(dwudziestościan z trójkątów równobocznych), np. wirus opryszczki polito.

Ich namnażanie odbywa się wewnątrz komórki gospodarza i powoduje wystąpienie objawów chorobowych. Wirusy replikują się w postaci swoistego materiału genetycznego i wykazują ciągłość genetyczną. Cykl rozwojowy wirusów składa się z kilku faz: 1.fazy adsorpcji, w której wirus kontaktuje się z wrażliwą komórką 2.fazy penetracji czyli przedostanie się wirusa do jej wnętrz 3.fazy eklipsy(utajenia), w której wirusowy kwas nukleinowy uwalnia się z białkowego a wirion traci swą zakaźność i kieruje replikacją wirusowych kwasów nukleinowych oraz syntezą białek wirusowych. 4.fazy dojrzewania obejmującej składanie i dojrzewanie potomnych wirionów 5.fazy uwalniania tych wirionów, połączonej w przypadku układu litycznego z rozpadem komórki gospodarza. Drogi zarażenia wirusów mogą być różne, najczęściej wnikają do organizmu drogą oddechową, pokarmową Mogą dostać się do krwiobiegu i rozprzestrzeniać, doprowadzając do wielu wtórnych zakażeń różnych narządów i organów docelowych. U ludzi wirusy powodują m.in. takie choroby: ospa, opryszczka, świnka (zapalenie przyusznic i organów ślinowych), różyczka, odra, półpasiec, żółtaczka, białaczka, polio, wścieklizna, mononukleoza, grypa, zapalenie wątroby, AIDS, a także pewne nowotwory. W następstwie infekcji wirusowej komórka gospodarza wytwarza i uwalnia interferony, co pozwala komórką sąsiednim uzyskać odporność na ten i inne wirusy. albo przez skórę.płaszcza Klasyfikacja wirusów opiera się na kilku kryteriach: wielkości, kształtu, obecności lub braku osłonki zewnętrznej, rodzaju kwasu nukleinowego, a także postaci tego kwasu, czasami na podstawie chorób przez nie wywołanych oraz umiejscowienia infekcji. Ze względu na stopień pasożytnictwa wirusów, dzielimy je na: zjadliwe, lizujące i łagodne. Podział na uwzględniający umiejscowienie: Pneumotropowe- powodujące infekcje dróg oddechowych np. wirus grypy. Dermotropowe- powodujące zakażenia skór i błon śluzowych np. wirus opryszczki. Neutropowe- zakażenia ośrodkowego układu nerwowego np. wirus wścieklizny. Enterotropowe- namnażające się w jelitach i powodujące infekcje narządów wewnętrznych. Pantropowe- uogólnione zakażenia organizmu, np. zapalenie wątroby Onkogenne- powodujące powstawanie nowotworów. Bakterie najczęściej spotykane organizmy jednokomórkowe o prostej budowie (prokariota). Komórka bakterii otoczona jest chemicznie skomplikowaną ścianą, nie ma organelli komórkowych czyli chloroplastów i mitochondriów, a jej kwas nukleinowy (zawsze jest to DNA) ulokowany jest w cytoplazmie, tzn. nie jest od niej oddzielony błoną. Komórki bakterii nie mają, więc jąder. DNA zajmuje najczęściej pozycję centralną w komórkach i tworzy gęsto spleciony kłębek, zwany nukleidem. Bakterie rozmnażają się przez podział, rzadko spotykamy rozród płciowy przebiega inaczej, niż u innych organizmów. Wielkość bakterii waha się od ułamków mikrona do kilkudziesięciu. Ich kształt jest różny: kulisty (ziarniaki), wydłużony (pałeczki, laseczki), spiralne (przecinkowce, śrubowce, krętki), nitkowaty, rozgałęziony (promieniowce). Bakterie łączą się w charakterystyczne układy: niereguralne (gronkowce), po dwie (dwoinki), łańcuszki (paciorkowce), pakiety (pakitowce). Niektóre mogą się przemieszczać za pomocą rzęsek lub ruchem pełzającym. Bakterie są najczęściej organizmami cudzożywnymi, wymagają one do życia gotowych związków organicznych czerpanych albo wprost z innych organizmów (są wtedy pasożytami)

lub z resztek obumarłych organizmów ( wówczas są to saprofity). Znaczenie bakterii w przyrodzie jest ogromne, rozkładając resztki martwych organizmów są jedynym z głównych ogniw obiegu materii w przyrodzie. Bakterie mają na swej powierzchni antygeny, podczas gdy wnikają do ciała wywołują reakcję układu obronnego. Układ ten rozpoznaje antygeny i uznaje je za elementy obce. W odpowiedzi organizm produkuje substancje chemiczne zwane przeciwciałami. Wiąż się one z obcymi organizmami i unieszkodliwiają je.

---