NIEPŁODNOŚĆ I JEJ PRZYCZYNY U SAMIC I SAMCÓW

Zaburzenia płodności u ssaków (zwierząt), to nie jedna wyodrębniona choroba, ale jest to zwykle zespół objawów powstających na bardzo różnym tle, dlatego też, dotarcie do przyczyny, która powoduje powstanie zaburzeń wymaga wielu skomplikowanych badań, głównie natury anatomicznej, fizjologicznej. Tylko w wyjątkowych i rzadkich przypadkach, zaburzenia płodności mają jedną przyczynę np. bruceloza. Według opinii FAO zaburzenia płodności są w tej chwili uznawane za nasilający się stale jeden z najbardziej poważnych problemów zootechnicznych. Jeżeli przyczyny bądź przyczyna działają krótko i są dość szybko likwidowane, to taki stan uważamy za stan obniżonej płodności. Jeżeli natomiast przyczyny bądź przyczyna działają dłużej, to wówczas dany narząd może ulec nieodwracalnym zmianom i wierzę, niezależnie od gatunku, staje się całkowicie niepłodne (sterytass)

1. Główne przyczyny zaburzeń płodności:

→ podstawowym czynnikiem powodującym zaburzenia płodnością błędy w żywieniu, przy czym uznaję się, że stanowią ok. 60-65% przyczyn;

→ druga grupa przyczyn to czynniki infekcyjne i inwazyjne, ta grupa wg FAO to w chwili obecne ok. 10-15% przyczyn;

→ trzecia grupa to czynniki dziedziczne związane z pracą hodowlaną. W ramach postępów genetyki, niestety powstają linie zwierząt, które obok pozytywów owej pracy, nabywają cechy, które obniżają ich płodność;

→ czwarta grupa to błędy organizacyjne tzw. ludzkie, nieznajomość przez hodowców fizjologii rozrodu danego gatunku;

→ ostatnią grupa jest nieumiejętność inseminatorów w technice, przy zabiegu inseminacji;

Reasumując można stwierdzić, że czynniki, które wywierają wpływ na płodność daje się określić trzema słowami:

1 - żywienie

2 - utrzymanie

3 - pielęgnacja

U bydła ważnym czynnikiem jest tzw. układ troficzny, zwany układem biogeochemicznym, który polega na tym, że wszyscy roślinożercy, szczególnie bydło, są uzależnione od zawartości elementów mineralnych w glebie, a tym samym w roślinie i organizmie zwierzęcym. Wszystkie negatywne bodźce środowiska są przekazywane przez receptory nerwowe do centralnego ośrodka nerwowego, ten z kolei reguluje gospodarkę hormonalną i dopiero zgranie tych elementów daje poprawne warunki płodności. Reasumując, aby zwierzę mogło uzyskać prawidłową płodność, to musi otrzymać zaopatrzenie w następujące składniki:

- białko

- energię

- elementy mineralne

- witaminy

- hormony roślinne

- glikozydy

- substancje lotne ( feromony) i inne bliżej nieznane substancje

Błędy w Polsce

→ nierównomierne żywienie - w okresie jesieni i wczesnej zimy żywienie zbyt obfite, natomiast w okresie późnej zimy i wczesnej wiosny przednówek:

Ważną rzeczą w zapewnieniu odpowiedniego rozrodu jest skład botaniczny pasz. Pasze muszą zawirać jak najszerszą gamę roślin.

2. Problemy występujące w żywieniu:

Fitoestrogeny - izoflawony i kumaestrole, które to związki są w sposób szczególny kumulowane w roślinach pastewnych, takich jak kupkówka pospolita, życica trwała, zielonki owsa, żyta, kukurydzy, lucerny i wszystkich rodzajów koniczyny (szczególnie czerwonej). Wysokie nawożenie związkami fosforowymi, a także gnojowicą, powodują, że fitoestrogeny gromadzą się w tych roślinach i powodują zaburzenia rozrodcze. Suszenie tych roślin obniża poziom fitoestrogenów, natomiast kiszenie (kwaszenie) zwiesza ich ilość. Jeżeli w kiszonkach bądź w trawach ilość fitoestrogenów wzrasta powyżej wielkości 11-14 mg/ kg suchej masy, to następują zaburzenia w rozrodzie:

- bardzo intensywna ruja, cykle rujowe są nieregularne, poziom rui ( jej intensywność, który może osiągnąć, jest tak wysoki, że sięga stanów nimfomanii. Syndrom działania fitoestrogenów polega na tym, że upośledza centralny układ rozrodczy, a w efekcie powoduje zaburzenie w zstępowaniu komórek jajowych, co utrudnia zapłodnienie.

Mitotoksyny (mykotoksyny) - wśród wielu toksyn, są toksyny estrogenie. Pierwsza - zearelone- (toksyna F₂), a druga toksyna trychotecenowa (T₂). Obie są produkowane przez grzyb z rodzaju Fusarium. Grzyby te, okazuje się, że mają zdolność do wzrastania już od temperatury +4° C, przy niewielkiej wilgotności 23%. Toksyna F₂ działa głównie na młode loszki przed rozrodem. Pierwszymi objawami zaburzeń są:

- rozpulchnienie i obrzęk sromu;

- powiększenie macicy i brodawek sutkowych;

- w krańcowych wypadkach wypadnięcie macicy i odbytu;

Świnie są dlatego wrażliwe na to, że Fusarium rośnie głównie na jęczmieniu. Jeżeli locha ciężarna przyjmie duże ilości toksyny F₂, to młode nawet przy donoszonej ciąży, są zniekształcone. U samców, przy tej toksynie, jest wyraźny obrzęk napletka i wyraźna dystrofia jąder. Ponadto samice wykazują permanentną ruję, a niezapłodnione wykazują objawy pozornej ciąży. WHO ( Światowa Organizacja Zdrowia) stwierdza, że toksyna F₂ jest zdecydowanie kancerogenna i bierze udział w indukcji raka szyjki macicy, szczególnie na obszarze południowej Afryki. Toksyna F₂ działa również silnie na ptaki powodując u nich szczególnie u samców libido sexuali, powoduje także rozchwianie cyklu płciowego, zmniejszenie nieśności. Wyraźne zmiany można także zaobserwować u bydła i owiec, ale te gatunki zwierząt w procesach fermentacyjnych, powodują znaczny spadek toksyny (inaktywację) toksyny F₂. Toksyna T₂ działa bardzo podobnie i prawie u wszystkich gatunków powoduje atrofię macicy, a także , co jest znamienne podczas sekcji, zanik śródmacicza, co w konsekwencji daje niepłodność. Najbardziej wrażliwe na nią są owce. Wpływa też na organogenezę płodu, powodując zaburzenia rozwoju szkieletu płodu.

3. Parwowiroza u świń jako główna przyczyna obniżonej płodności:

Obecność tego wirusa w Polsce stwierdzono dopiero w 1984 roku. W badaniach serologicznych wykazano obecność przeciwciał u 93% surowic loch w stacjach unasieniania, i u 77% knurów w tych stacjach, co oznacza, że większość polskich stacji, były głównym roznosicielem wirusa. Tylko u 40% właścicieli prywatnych stwierdzono obecność tego wirusa. Niestety hodowcy nie zwracają uwagi, dlatego, że wirus parwowirozy nie daje bezpośrednich upadków, tylko dopiero w trakcie porodu, wirus ten jest jednołańcuchowym materiałem genetycznym (tylko z DNA), ma bardzo silny trofizm do komórek o wysokiej aktywności mitotycznej, czyli namnażania się w jądrach komórkowych. W warunkach naturalnych źródłem zakażenia kolejnych zwierząt, jest wydalanie przez zwierzęta chore tego wirusa. Żyje on ponad 20 tygodni. Jeżeli zakażenie nastąpi powyżej 70 dnia ciąży, to nie ma żadnych zmian, natomiast, jeżeli wcześniej niż przed 70 dniem, to charakterystycznym objawem jest mumifikacja płodu. Łączne cechy choroby to:

- nieregularne cykle rujowe;

- obniżenie plenności oraz mumifikacja płodów;

Skutki ekonomiczne są bardzo ostre. W terminach zakażonych średnia liczba urodzonych prosiąt zwykle spada z 8,1 na 3,6. Rozpoznanie jest jedynie możliwe przez badanie serologiczne i wykazanie przeciwciał. Wysyła się głównie płuca, nerki i śledzionę. Jest to choroba nieuleczalna.

Profilaktyka: swoiste uodpornieni loszek przed pokryciem. W Polsce jest jedna zarejestrowana szczepionka Nobi-Porvac-Parwo, produkcji Interwerc, daje zabezpieczenie na dwa mioty.

Problem rozrodu nazywamy rozrodem a nie rozpłodem. Rozród zaczyna się odarty płciowego, a kończy się na porodzie. Rozpłód - akt płciowy.

---