Leki układu krążenia
Leki naczyniowe
Leki krążeniowe (praktycznie) dzieli się na leki nasercowe ( działające inotropowo dodatnio), antyarytmicznie (przeciwarytmicznie) i leki naczyniowe.
Leki naczyniowe z praktycznego punktu widzenia dzieli się na leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca, w chorobie nadciśnieniowej, wpływające na naczynia obwodowe.
Leki w chorobie niedokrwiennej serca
Istota choroby niedokrwiennej serca polega na dysproporcji między zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen a możliwością jego dostarczenia przez naczynia wieńcowe, najczęściej na skutek zmian miażdżycowych w naczyniach; niekiedy dołącza się skurcz naczynia, rzadziej pogorszenie przepływu.
W wyniku wysiłku, stresu psychicznego lub innych okoliczności (obfitego posiłku, wyjścia na powietrze w zimny, wietrzny dzień), w których zapotrzebowanie serca na tlen wzrasta, niedostateczne ukrwienie mięśnia sercowego staje się przyczyną napadów bólów wieńcowych. Od sporadycznie pojawiających się dolegliwości (w sytuacjach wzrostu zapotrzebowania serca na tlen) - stabilna dławica piersiowa , aż po pojawiające się dolegliwości w spoczynku, samoistnie - dławica niestabilna; są to okresy choroby niedokrwiennej serca mogące zakończyć się najcięższą chorobą niedokrwienną serca, gdy wskutek niedotlenienia dochodzi do martwicy odcinka mięśnia sercowego, czyli zawału serca.
Leki w chorobie niedokrwiennej serca pozwalają żyć choremu we względnym komforcie, ale w profilaktyce ważne jest usunięcie czynników ryzyka - palenia tytoniu, otyłości, nadmiaru tłuszczów w żywieniu, braku wysiłku fizycznego.
Celem stosowania leków w chorobie niedokrwiennej serca może być przerwanie napadu bólowego, zapobieganie napadowi i zwiększenie wydolności wysiłkowej, hamowanie stopniowego zwężania się naczynia wieńcowego lub zwolnienie rozwoju zmian miażdżycowych.
Dla zmniejszenia częstości i nasilenia napadów bólu wieńcowego stosuje się:
Preparaty nitrogliceryny
Leki z grupy antagonistów wapnia
Leki beta-adrenolityczne
I Azotany organiczne.
Leki o działaniu szybkim i przeważnie krótkim, stosuje się do przerywania napadów bólowych. Małe dawki powodują rozkurcz drobnych żył pozawłośniczkowych -zgromadzenie się krwi w ich świetle- spadek powrotu żylnego- mniejsze wypełnienie komór i spadek ciśnienia w jamach serca. Krótkotrwały spadek powrotu żylnego odciąża serce- zmniejsza się ilość pracy wykonanej przez mięsień komór, czyli i zapotrzebowanie na tlen. Większe dawki azotanów powodują ponadto rozkurcz tętnic przedwłośniczkowych, które mają charakter naczyń oporowych. Spadek oporu obwodowego zmniejsza ilość pracy wykonywanej przez serce, co zmniejsza zapotrzebowanie na tlen.
Działanie azotanów nie zależy od rozszerzenia naczyń wieńcowych, najczęściej pogorszenie przepływu jest na skutek przeszkody miażdżycowej, a poza tym leki rozszerzając naczynia powodowałyby „podkradanie” krwi obszarowi zaopatrywanemu przez zwężone naczynie wieńcowe.
Azotany wchłaniają się szybko z błony śluzowej jamy ustnej, nieco wolniej z dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Nitrogliceryna wchłania się również przez skórę. Najczęściej podaje się 2 dawki „niesymetrycznie” - rano i po południu, w nocy dłuższa przerwa-aktywność znikoma ( nie dotyczy prowadzących nocny tryb życia).
Objawy niepożądanego działania to: uczucie gorąca i „uderzenia krwi do głowy”, obniżenie ciśnienia tętniczego, przyśpieszenie akcji serca, podwyższenie ciśnienia śródocznego i śródgałkowego- przeciwwskazaniem do podawania tych leków jest jaskra, ostrożnie u chorych z niedociśnieniem tętniczym, zwężeniem ujścia tętnicy głównej, kardiomiopatią przerostową.
Tabletki noszone przez chorego przy sobie szybko tracą aktywność, aktywna tabletka założona pod język daje uczucie mrowienia pod językiem; jeśli nie ma mrowienia lub jest słabe - należy kupić nowy lek.
Do leków „azotanopodobnych” należy Molsidomina -tabl. stosowana systematycznie w chorobie niedokrwiennej serca w celu zmniejszenia częstości i nasilenia napadów dusznicy; nie nadaje się do przerywania napadu wieńcowego. Działania niepożądane-mogą pojawiać się bóle głowy, spadki ciśnienia, niekiedy zaburzenia ze strony układu pokarmowego.
Najczęściej stosowane azotany:
Nitrogliceryna
1. o natychmiastowym działaniu-
Nitroglycerinum - podana podjęzykowo w napadzie bólu rozpoczyna działanie po 30-60 s, a
kończy po 15-30 minutach.
Standardowa dawka 0,25 -0,5 mg (1/2 -1 tabl).
Nie należy stosować więcej niż 2-3 tabletki w okresie 15 minut.
-Po podaniu doustnym działanie po 3 min, a utrzymuje się 2 godziny.
Nitroglycerinum- tabl. podjęzykowe 0,5 mg, aerosol
2. o przedłużonym działaniu- 10-12 godzin
Nitroglycerinum prolongatum, Sustac, Sustonit -tabl
Eucardin -tabl- preparat złożony zawiera 0,5 mg nitrogliceryny, 100 mg aminofiliny, 30 mg
papaweryny, 20 mg fenobarbitalu.
Izosorbit
- po podaniu podjęzykowym rozpoczyna działanie po 1 -5 minut, kończy po 2 godzinach
- po podaniu doustnym rozpoczyna działanie po 15-30 minutach, kończy po 4-6 godzinach:
Preparaty o przedłużonym działaniu utrzymują wpływ przez 10-12 godzin.
1. o szybkim działaniu - Sorbonit, Isodinit, Cedocard, tabl. 10 mg
2. o przedłużonym działaniu - Sorbonit prolongatum,tabl. 20 mg, 40 mg
Isodinit retard, Isoket retard, tabl 20 mg
IsoMack retard, tabl 20,40,60 mg
Cardonit prolongatum tabl. 40,60,80 mg
Mononit ( jednoazotan izosorbitolu)- działanie jak izosorbit , ale objawy uboczne słabiej
wyrażone.
Mononit tabl. 10,20,40 mg
Elantan tabl. 20 mg
Pentaerytrytol - rozpoczyna działanie po 30-60 min, kończy po 4-5 godzinach. Stosowany
zapobiegawczo w bólach wieńcowych o niewielkim nasileniu.
Pentaerythritol forte, tabl. 30 mg
Pentaerythritol compositum - tabl. zawiera 20 mg pentaerytrytolu i 0,5 mg nitrogliceryny
II Antagoniści wapnia
Jon Ca jest m.in. niezbędny do skurczu mięśniowego, także do prawidłowej czynności układu przewodzącego serca. Wejście wapnia do wnętrza komórki odbywa się poprzez specyficzne kanały - można to wejście wapnia do komórki uniemożliwić związkiem, który zwiąże się ze strukturą kanału. Jedne związki będą blokować wejście wapnia np. do wnętrza komórki mięśni gładkich, inne - do komórki układu bodźcoprzewodzącego lub mięśnia sercowego. (działanie rozkurczowe lub antyarytmiczne)
Leki te powodują zmniejszenie kurczliwości i częstości skurczów serca, co wpływa na zmniejszenie zużycia tlenu; działają rozkurczająco na mięśniówkę naczyń.
Nifedypina - wykazuje silne działanie rozszerzające naczynia (również śladowe
antyarytmiczne). Zapobiegawczo i leczniczo w dusznicy bolesnej i zawale
serca, nadciśnieniu tętniczym.
- po podaniu podjęzykowym działanie po 3 minutach
- po podaniu doustnym po 10 minutach, pełny efekt po 30 min
Objawy niepożądanego działania: bóle i zawroty głowy, zaczerwienienie twarzy, uczucie gorąca, nudności, obrzęki kończyn. Może wywołać hipotonię i tachykardię. Nie wolno polecać choremu, aby rozgryzał tabletkę w celu szybkiego obniżenia ciśnienia tętniczego -mogą wystąpić powikłania ze zgonem włącznie. Nie pić soku grejpfrutowego- hamuje metabolizm nifedipiny.
Cordafen, Cordipin, Corinfar, Nifecard, tabl. draż. 10 mg, o przedł. działaniu po 20 mg
Adalat, kaps 5,10 mg, tabl retard 20 mg
Pochodne dihydropirydyny- nifedipina, amlodipina, nitrendipina, felodipina, isradipina, nimodipina
Diltiazem - rozszerza naczynia krwionośne słabiej niż nifedipina, ale wykazuje wyraźne
działanie antyarytmiczne. Stosowany w leczeniu dusznicy bolesnej, nadciśnienia
tętniczego łagodnego i umiarkowanego, w zapobieganiu atakom częstoskurczu
nadkomorowego.
P/wskazany w niewydolności krążenia, bloku przeds.-kom. II i III st,
bradykardii poniżej 55/min, w ciąży i okresie karmienia.
Działania niepożądane: zawroty, bóle głowy, bradykardia
Diltiazem kaps, 100 mg, Dilzem, Tildiem tabl. 60 mg , przedł.-90 mg
Werapamil - słabe działanie rozszerzające naczynia krwionośne, silne antyarytmiczne.
Verpamil, Azupamil, Isoptin, draż 40,80,120 mg
III Leki beta-adrenolityczne
Powodują zwolnienie czynności serca, zwalniają przewodzenie w węźle przedsionkowo-komorowym, zmniejszają kurczliwość mięśnia sercowego i objętość minutową serca. Główne ich działanie polega na zwolnieniu metabolizmu serca i zmniejszeniu zużycia tlenu. Stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca i zaburzeń rytmu.
W chorobie niedokrwiennej serca działanie beta- adrenolityków sprowadza się do zmniejszenia zapotrzebowania na tlen. Zwolnienie czynności serca powoduje wydłużenie okresu rozkurczu. Działają korzystnie u osób z napadami dusznicy bolesnej, w świeżym i przebytym zawale serca.
P/wskazane w bradykardii, bloku przedsionkowo-komorowym II i II st, niewydolności krążenia, ciężkiej dychawicy oskrzelowej, ciężkiej depresji, chwiejnej cukrzycy, ciąży, podeszłym wieku.
Propranolol ( Propranololum, Inderal, Dociton, Betadren) tabl. 10,40,80 mg przedł. dział.- 120,160 mg
Acebutolol (Sectra, Prent) tabl. 200,400 mg,
Metoprolol (Metocard, Betaloc, Beloc, Lopressor) tabl. 50,100,200 mg
Leczenie farmakologiczne choroby niedokrwiennej serca bez zawału ma na celu:
-przerwanie napadu bólowego lub zapobieżenie mu,
- stosowanie leków w celu zwiększenia tolerancji wysiłkowej i zmniejszenia częstości napadów,
- zapobieganie stopniowemu zwężaniu się naczyń wieńcowych przez hamowanie tworzenia się agregatów płytkowych lub działanie p/zakrzepowe
- zwalnianie rozwoju miażdżycy.
Leki w nadciśnieniu tętniczym
Nadciśnienie tętnicze może być jednym z objawów wielu jednostek chorobowych, może też występować samoistnie, niezależnie od żadnej jednostki chorobowej. Leki dostosowuje się w zależności od ciężkości schorzenia, wieku, powikłań, rodzaju nadciśnienia.
Wartości prawidłowe -RR do 90/140 mmHg
Nadciśnienie :
1 -łagodne - charakteryzuje się słabo zaznaczonymi zmianami w dnie oka oraz
ciśnieniem rozkurczowym do 100 mmHg
2 -umiarkowane - wyraźne zmiany w dnie oka, zmiany w sercu, nerkach,
ciśnienie rozkurczowe poniżej 110 mmHg
3 -ciężkie - duże zmiany w oku, zmiany w sercu i nerkach z tendencją do
nasilania się, ciśnienie rozkurczowe powyżej 110 mmHg.
Przełom nadciśnieniowy - gwałtowny wzrost ciśnienia, krótkotrwały, silny, często przy wylewach, obrzękach płuc, obrzęku mózgu.
W nadciśnieniu łagodnym - gdy stany emocjonalne decydują o podwyższonym ciśnieniu krwi, stosujemy środki uspokajające - anksjolityczne - Relanium, Elenium- likwidujące stany napięcia, niepokoju, lęku. Jeżeli pojawią się zaburzenia rytmu serca -leki umiarawiające -beta - blokery. Leki moczopędne - pochodne tiazydów - powodują rozkurcz naczyń, lekko obniżają ciśnienie.
W nadciśnieniu umiarkowanym - leczenie skojarzone, kilka grup leków- po 2-3 leki jednocześnie: diuretyki, leki blokujące receptor beta, leki rozszerzające naczynia.
W nadciśnieniu ciężkim - leczenie j/w w odpowiednio większych dawkach oraz leki działające rozkurczowo na naczynia obwodowe
Leki moczopędne: diuretyki tiazydowe (Hydrochlorotiazyd), tiazydopodobne (klopamid, indapamid), diuretyki pętlowe (torasemid).
preparaty złożone- Tialorid, Retiazid, Retiazid forte, Normatens, Brinerdin
Hygroton, Urandil, Brinaldix, Clopamid, Tertensif,Tertensif SR
Mechanizm działania hipotensyjnego diuretyków jest prawdopodobnie związany z bezpośrednim wpływem rozkurczowym na mięśnie gładkie naczyń, nie zależy natomiast od zmniejszenia objętości płynów krążących.
Beta-adrenolityki :atenolol ( Tenormin), acebutolol (Sectral, Prent)
Antagoniści wapnia : amlodipina, felodipina, diltiazem, werapamil, nifedipina
Inhibitory konwertazy angiotensyny: kaptopril, enalapril, lizinopril - mechanizm hipotensyjny polega na hamowaniu powstawania naczyniozwężającej angiotensyny.
Benazepril- Lotensin tabl
Chinapril-Accupro tabl.
Cilazapril -Inhibace tabl.
Enalapril- Benalapril, Ednyt, Enap, Enarenal, Mapryl, Olivin, Renitec, tabl
Kaptopril- Angiopress,Capoten, Captopril, Tensiomin, tabl
Lizinopril- Prinivil, tabl
Perindopril - Prestarium, tabl
Trandolapril -Gopten, tabl.
Sympatykolityki -
Rezerpina - Raupasil ,tabl - występuje w preparatach złożonych -Brinerdin, Normatens, Retiazid
Działania niepożądane: obniżenie nastroju, senność, objawy parkinsonopodobne.
Guanetydyna- Guanethidin, Ismelin
Metyldopa- Aldomet,Dopegyt, tabl
Klonidyna i analogi- Haemiton, Catapresan, Clonidin, Clonistada, tabl.
Prazosyna - Prazosin, Minipress, Polpresin, tabl.
Leki rozszerzające tętniczki przedwłośniczkowe:
Hydrazynoftalazyny- dihydralazyna, todralazyna- obniżają ciśnienie krwi głównie przez bezpośrednie działanie rozkurczające na mięśnie gładkie naczyń, zwłaszcza tętniczek przedwłośniczkowych, zwiększają przepływ nerkowy działając moczopędnie - co jest korzystne u osób z niewydolnością nerek. Pochodne hydrazynoftalazyn łączymy ze środkami moczopędnymi (tiazydy), które zabezpieczają przed powstaniem obrzęków związanych z zatrzymaniem sodu.
Działania niepożądane: pobudzenie serca (kołatanie, tachykardia) i zwiększone zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen może nasilić chorobę niedokrwienną serca. Mogą wystąpić obrzęki (retencja sodu i wody), ortostatyczne spadki ciśnienia. Także zaburzenia żołądkowo-jelitowe - brak łaknienia, nudności, wymioty, biegunka, rzadziej zaparcia.
Dihydralazyna - Nepresol, Dihydralazinum, tabl. amp.
Todralazyna- Binazin, Bipressin, tabl.
Metyloksantyny - alkaloidy pochodzenia naturalnego -kofeina (kawa , herbata), teofilina, teobromina (kakao) - powodują rozkurcz mięśni gładkich, znaczenie ma teofilina w astmie oskrzelowej - pochodna teofiliny, aminofilina dawniej była stosowana do leczenia nadciśnienia.
Metyloksantyny pobudzają czynność serca, zwiększając i siłę, i częstość skurczów, może nieznacznie wzrosnąć ciśnienie skurczowe, lekko nasilają diurezę, nasilają wydzielanie KCl w żołądku. Także działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy.
Teofilina- stosowana w astmie oskrzelowej- działa rozkurczowo na oskrzela.
Aminophyllinum , amp, czopki, draż retard
Teophyllinum, tabl, czopki, krople, amp
Diprophyllinum , tabl, amp, czopki
Diprophyllinum prolongatum, tabl.
Leki wpływające na naczynia obwodowe.
….za pomocą różnych mechanizmów na zmiany ciśnienia tętniczego albo zwiększające lub zmniejszające przepływ krwi przez określony obszar naczyniowy.
Są to leki rozszerzające naczynia krwionośne stosowane w chorobach naczyń tętniczych kończyn, płuc, mózgu i innych narządów. Leki tej grupy działają korzystnie w owrzodzeniach, odmrożeniach skóry, dzięki rozszerzeniu naczyń tętniczych, doprowadzających krew do obszaru dotkniętego schorzeniem.
Dihydroergotoksyna ( Dihydroergotoxine, Hydergin) - w zaburzeniach krążenia kończyn, mózgu i oczu, w migrenie, w bólach głowy pochodzenia naczynioruchowego.
Kwas nikotynowy i witamina PP- amid kwasu nikotynowego -rozszerzają naczynia krwionośne, przede wszystkim twarzy, klatki piersiowej i kończyn - leczenie zaburzeń krążenia obwodowego.
Nikotynian ksantolu (Xantinol nicotinate, Sadamin) - synergia składników powoduje zmniejszenie napięcia mięśni gładkich naczyń, zwłaszcza skóry, z charakterystycznym uczuciem ciepła i z zaczerwienieniem skóry.
Lek stosowany w zaburzeniach ukrwienia kończyn, w zatorach, w zgorzeli, w odmrożeniach.
Nikametat ( Nicametate, Provasan) - rozszerza małe naczynia tętnicze i poprawia oddychanie tkankowe. Ma korzystne działanie w zaburzeniach krążenia mózgowego. Pomocnicze w nadciśnieniu tętniczym i w zaburzeniach krążenia w kończynach.
Bametan ( Bamethan, Bametan, Vasculat) - rozszerza naczynia krwionośne w mięśniach kończyn, zwiększa też objętość wyrzutową i minutową serca, co poprawia ukrwienie naczyń obwodowych. Obniża ciśnienie rozkurczowe krwi. Ma zastosowanie głównie w chorobach naczyń tętniczych kończyn (choroba Buergera, Raynauda).
Cynaryzyna ( Cinnarizinum) - stabilizuje ściany naczyniowe, poprawia ukrwienie poszczególnych naczyń mózgowych. Stosowana w zaburzeniach krążenia mózgowego- w bólach i zawrotach głowy, po zakrzepach i wylewach krwi do mózgu.
Winpocetyna ( Cavinton, Recervin) - poprawia przepływy mózgowe, stosowana w zaburzeniach spowodowanych zmianami naczyniowymi.
Wyciągi z miłorzębu -Ginko bilboa - wspomagają krążenie mózgowe, pamięć -
Bilobil, Gincosan, Ginkofar, Memoplant, Tanakan.
Inne leki w chorobach naczyń:
Pentoksyfilina -metyloksantyna stosowana w celu poprawy mikrokrążenia obwodowego. Zmniejsza lepkość krwi. Wskazana u chorych z chromaniem przestankowym- wydłuża odległości bez dolegliwości, przyśpiesza gojenie owrzodzeń kończyn ( na tle zmian naczyniowych), u cukrzyków w powikłaniach naczyniowych.
Działania niepożądane -nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, obniżenie nastroju.
Agapurin, Agapurin retard, Azupentat - 400 retard, Dartelin Retard, Grofilina, Pentilin, Pentilin Retard, Pentohexal 300, Polfilin, Polfilin Prolongatom, Ralofekt, Trental, tabl, draż, amp
Eskulina- związek wyst. w korze i kwiatach kasztanowca i rutyna - wyst. w kwiatach perełkowca japońskiego- wczesny okres żylaków podudzi, doustnie i miejscowo w chorobach naczyń żylnych.
W schorzeniach naczyń obwodowych prowadzących do niedokrwienia kończyn najskuteczniejsza jest profilaktyka. Eliminacja czynników ryzyka np. palenia tytoniu, oraz systematyczne chodzenie mogą przynieść poprawę ukrwienia.
Leki rozszerzające naczynia- mogą prowadzić do spadków ciśnienia krwi, nawet pogorszyć ukrwienie tkankowe. Pogorszenie ukrwienia w obrębie miażdżycowo zmienionych naczyń może być spowodowane tzw. zespołem podkradania. Rozszerzają się naczynia nie zmienione miażdżycowo i tam dochodzi do wzrostu przepływu kosztem ukrwienia w części o pogorszonej drożności.
6