Polityka finansowa

Słowo pochodzenia greckiego - sprawy państwowe

Współcześnie sztuka lub nauka zarządzania państwem

Polityka zawsze wiąże się z wyznaczeniem celów

Polityka finansowa to wyznaczanie celów jakie można zrealizować przy wykorzystaniu zjawisk finansowych

W obszarze polityki finansowej, tak jak w obszarze każdej polityki leżą cele i środki ich realizacji

Dobór środków polityki finansowej to domena ekonomiki finansów. Chodzi o to, aby środki realizacji polityki finansowej stosowane były racjonalnie, zgodnie z zasadami racjonalnego gospodarowania:

1. Zasada minimalizacji środków

2. Zasada maksymalizacji celów

Polityka finansowa polega na wprowadzaniu do rzeczywistości gospodarczej przyczyn, które mają wywołać określone skutki

Te przyczyny to środki realizacji polityki finansowe, mające postać konstrukcji prawno-finansowych, które wprowadzone go gospodarki mają wywołać zamierzone skutki. Np.. Podatek, opłata, dotacja, amortyzacja, rezerwy itp.

Nadrzędnym celem polityki finansowej jest realizacja określonej strategii rozwojowej kraju, na tej drodze można formułować szereg celów pośrednich, np.

1. Wzrost produkcji

2. Zahamowanie inflacji

3. Ograniczenie deficytu budżetowego

4. Restrykcyjna polityka fiskalna

Nadrzędne cele polityki finansowej leżą poza finansami

Cele pośrednie mogą leżeć w płaszczyźnie finansów

Modelowo rzecz ujmując, polityka finansowa i jej cele są funkcją polityki państwa

Mamy do czynienie z drzewem celów, na którym cele położone niżej są narzędziami realizacji celów położonych wyżej.

Generalnie dwa podejścia do polityki finansowe:

1. Interwencjonizm typu keynesowskiego

2. Liberalny - monetaryzm

W toku naszych spotkań z całą ostrością stawiany był problem równowagi rynkowej i pokrycia pieniądza w towarze. Na tym tle pojawia się problem ilości pieniądza.

Jako pierwszy problem postawił Boden w 1568 roku, zauważył, że napływ złota i srebra do Francji po wielkich odkryciach geograficznych zaowocował wzrostem cen.

Ilościowa teoria pieniądza - jako pierwszy zaprezentował D. Home 1752 Traktat o pieniądzu - poziom cen towarów zależy od ilości pieniądza - im więcej pieniądza tym wyższe ceny - wzrost podaży pieniądza zwiększa popyt, co przy danej podaży musi prowadzić do wzrostu cen.

Związek cen i ilości pieniądza został zobrazowany przez Fishera

M * V = P * T

M - ilość pieniądza

V - szybkość krążenia pieniądza

P - średnia wartość jednej transakcji

T - liczba transakcji

Łatwo przekształcić:

P = M * V / T M = P * T / V

Szybkość krążenia pieniądza czyli liczba transakcji w danym okresie zależy od techniki rozliczeń, zwyczajów płatniczych, systemu bankowego, a więc od spraw organizacyjnych. Zmiany przebiegają powoli, zatem można przyjąć, że szybkość krążenia pieniądza jest stała.

Jest to ważne dla dalszych rozważań założenie = zmianą szybkości krążenia pieniądza nie można kompensować wpływu wzrostu ilości pieniądza na ceny

Ze stałości V i T wynika, że P = f(M)

Założenia te są wątpliwe, bowiem w okresach inflacji zmienia się szybkość krążenia pieniądza, bo występuje tendencja do wyzbywania się pieniądza w obawie przed deprecjacją

Modyfikacje ilościowej teorii pieniądza - Szkoła Cambridge

Pigou i Marshall - interesuje ich nie v, ale jaka część dochodów jest przechowywane w formie salad pieniężnych. Założył, że jednostka otrzymuje 1000 $ w pięciu transzach. Na początku każdego okresu zasób pieniądza - saldo wynosi 200 czyli 1/5 dochodu, co oznacza, że V = 5

K = 1/V wsp. Jaka część dochodów jest przechowywane w formie sald pieniężnych

M * V = P * T czyli M = P * T / V ale k = 1/V czyli

M = k * P * T ale P * T = Y (Dochód narodowy) M = k * Y - najważniejszym czynnikiem określającym popyt na pieniądz produkt realny

P = M / k * Y - wzrost cen jest tym większy im większa jest podaż pieniądza i tym mniejszy im mniejszą część dochodu ludzie przechowują w formie gotówki

Koncepcie keynesowskie

1. Stan pełnego zatrudnienia nie jest naturalnym stanem równowagi gospodarczej - dowód wielki kryzys gosp.

2. Istnieje niska elastyczność cen i płac w dół = ceny i płace w ujęciu nominalnym jest trudno obniżyć (klasycy zakładali pełną elastyczność)

3. Szybkość krążenia pieniądza nie jest stała, ulega nawet dużym zmianom

4. Oprócz transakcyjnego popyty na pieniądz motywem przechowywania pieniądza jest przezorność i spekulacja

5. Podaż pieniądza jest zdeterminowana przez popyt

Teoria Keynesa to teoria popytu na pieniądz

Funkcja popytu na pieniądz M = M1 + M2 = L1(Y) + L2 (R)

M - Łączny popyt na pieniądz

M1 - Transakcyjny i przezornościowy popyt na pieniądz dodatnio skorelowany z dochodami

M2 - Spekulacyjny popyt na pieniądz skorelowany ujemnie ze stopą %. Wynika on z oczekiwań co do zmiany %.

L1(Y) = k * Y L2(R) = - h * R M = k*Y - h R

k - wsp. Jaka część dochodów Y jest przchowywane w formie gotówkowej

h - wsp. Wrażliwości zmian popytu na pieniądz na %

R - bieżąca %

1. 
   Wzrost podaży pieniądza wchłaniany całkowicie przez popyt transakcyjny i przezornościowy

1. Spada % wraz ze wzrostem podaży pieniądza

1. Pułapka płynności - % nie reaguje na wzrost podaży pieniądza

Okrężny obieg dochodów, funkcje deficytu budżetowego

Znaczenie stałej stopy wzrostu podaży pieniądza

Prawidłowa polityka monetarna to kluczowy element polityki finansowej.

Umiarkowani monetaryści uważają, że państwo zapewnić stałą stopę wzrostu podaży pieniądza np. 2-3 % rocznie. Bank centralny prowadzi politykę zwiększania pieniądza wg stałej stopy wzrostu z roku na rok.

Stopa ta powinna być powszechnie znana, co zapewnia jej przewidywalność. Wg monetarystów większość trudności gospodarczych ma swoje źródło w nieoczekiwanym wzroście ilości pieniądza, a nieoczekiwane wahania w polityce monetarnej wywołują cykle koniunkturalne. Wprowadzenie znanej i stałej stopy wzrostu ilości pieniądza ogranicza cykle koniukturalne, a nawet je eliminuje.

Stopa wzrostu ilości pieniądza 2-3 % rocznie nie wywołuje praktycznie żadnej inflacji, a wywołuje wzrost produkcji i usług,

Zasoby pieniądza powinny wzrastać, a nie być stałe, bo grozi spadek cen. Przejście do sytuacji deflacyjnej rodzi zakłócenia gospodarcze

NBPortal.pl - Źródło wiedzy ekonomicznej - pieniądz, M3, podaż pieniądza, kreacja

MO - baza monetarna, najwęższa koncepcja miary pieniądza, obejmująca wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wyemitowanego przez bank centralny, oraz wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują one codziennych rozliczeń między sobą oraz z NBP, a także rachunków rezerwy obowiązkowej.

M1 - obejmuje oprócz pozycji z MO całą wartość depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji finansowych

M2 - M1 plus wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie

M3 - najszersze pojęcie pieniądza, zawierające oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu, przeprowadzonych przez banki z podmiotami niebankowymi

Krytyka monetaryzmu

1. Trudno zdecydować, która miara zasobów pieniądza powinna podlegać kontroli. Miary te są ustalane arbitralnie, pojawiają się nowe formy pieniądza, które trudno jest ująć w obliczeniach. Nikt na pewno nie może stwierdzić co jest, a co niej jest pieniądzem,

2. Wzrost ilości pieniądza tylko częściowo zależy od polityki banku centralnego, w konsekwencji bank centralny może nie być w stanie precyzyjnie doprowadzać do założonego wzrostu podaży pieniądza. Rynek działa żywiołowo, np.. Silny popyt na pieniądz może niweczyć działania ograniczające banku, uważa się że bank centralny może utrzymać podaż jedynie w pewnym przedziale

3. Krytykę budzi założenie stałości szybkości krążenia pieniądza

Reakcje monetarystów

1. Dostrzegają problem zdefiniowania i kontrolowania zasobów pieniądza, zalecają kontrolę bazy monetarnej = pieniądz w obiegu i rezerwy bankowe - stały wzrost bazy monetarnej, pominięcie innych miar. Założenie o stabilnej relacji między bazą monetarną a obiegiem pieniądza, stąd kontrola bazy monetarnej najlepszym rozwiązaniami

2. Monetaryści niestabilność v uważają za zjawisko przejściowe wywołane przez rozregulowanie systemu bankowego, Wynika ono w funkcjonowania różnych nierejestrowanych form pieniądza. Jednak z biegiem czasu gospodarka dostosowuje się do nowej sytuacji i następuje stabilizacja

3. I tak nie ma lepszej metody oddziaływania na gospodarkę. Żadne władza nie ma pełnego rozeznania sytuacji i pewności skutecznego działania. Interwencja w procesy makroekonomiczne wg monetarystów przynosi więcej szkody niż pożytków. „Ustalenia zasad ograniczenia interwencji państwa w i tak już kiepską sytuację gospodarczą jest wystarczającym uzasadnieniem dla monetaryzmu. W niedoskonałym świecie monetaryzm proponuje sposób ograniczenia krzywd, jakie sobie sami wyrządzamy”

• STOPA KREDYTU REFINANSOWEGO

• (w rachunku kredytu) 9,00 9,00 8,50

• (na finansowanie inwestycji centralnych) 8,00 8,00 7,50

• STOPA REDYSKONTOWA WEKSLI 7,00 7,00 6,50

• STOPA KREDYTU LOMBARDOWEGO 8,00 8,00 7,50

• STOPA DEPOZYTOWA 5,00 5,00 4,50

• STOPA REZERWY OBOWIĄZKOWEJ

• - OD WKŁADÓW ZŁOTOWYCH

• - PŁATNYCH NA ŻĄDANIE 3,5 3,5 3,5

• - TERMINOWYCH 3,5 3,5 3,5

• -OD WKŁADÓW WALUTOWYCH

• - PŁATNYCH NA ŻĄDANIE 3,5 3,5 3,5

• - TERMINOWYCH 3,5 3,5 3,5

• -OD ŚRODKÓW UZYSKANYCH ZE SPRZEDAŻY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Z UDZIELONYM PRZYRZECZENIEM ODKUPU** 0,0 0,0 0,0

• Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej*** 0,9 stopy redyskontowej weksli 0,9 stopy redyskontowej weksli 0,9 stopy redyskontowej weksli

• Minimalna stopa rentowności 7-dniowych 6,50 6,50 6,00

• operacji otwartego rynku

• Stopy procentowe (a także stopa rentowności) prezentowane są w ujęciu rocznym.

• *Zmiany wysokości stóp procentowych obowiązują od: 31 marca.

• **Obowiązuje od dnia 30 czerwca 2004 r.

• ***Obowiązuje od dnia 1 maja 2004 r.

Dzięki rynkowi pieniężnemu pieniądz zostaje przekazany z miejsca, w którym jest jego nadmiar do miejsca zapotrzebowania - drogą udzielania kredytów, bądź przez sprzedaż papierów wartościowych. Transakcji na rynku pieniężnym dokonują m.in.:

banki,

państwo,

samorządy terytorialne,

przedsiębiorstwa,

instytucje ubezpieczeniowe,

osoby fizyczne.

Każdy z dokonujących transakcji może być pożyczkodawcą lub pożyczkobiorcą

Podstawową rolę na rynku pieniężnym spełnia bank centralny, który realizując swą

politykę pieniężną wpływa na wielkość podaży pieniądza i cenę kredytu.

Na rynku pieniężnym operacje przeprowadzane są przede wszystkim w formie pożyczek w postaci transferu lub w formie terminowych transakcji z papierami wartościowymi (ale bez ich fizycznego przemieszczania - bo są złożone w formie depozytów). Podstawowe instrumenty rynku pieniężnego to:

pożyczki na międzybankowym rynku pieniężnym,

bony pieniężne i bony skarbowe,

operacje otwartego rynku,

bony komercyjne.

Międzybankowy rynek pieniężny jest miejscem spotkania popytu i podaży banków na pieniądz. Banki posiadające nadwyżki środków są gotowe je odsprzedać czyli udzielić pożyczek innym bankom za określoną cenę. Cena ta jest kursem sprzedaży (średnioroczna stopą procentową). Banki mające niedobór środków są gotowe kupić je czyli przyjąć w depozyt od innych banków też po określonej cenie. Cena ta to kurs kupna. Różnica między kursem kupna i sprzedaży jest marżą stanowiącą potencjalny dochód dla banków.

Przykładowe najbardziej znane kursy to kursy rynku Londyńskiego:

LIBOR - średnia arytmetyczna, po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyżki na rynku londyńskim,

LIBID - średnia arytmetyczna, po której banki są skłonne płacić na rynku londyńskim za pozyskiwany depozyt,

oraz frankfurckiego FIBOR i FIBID.

W zależności od czasu na jaki udzielane sa pożyczki i przyjmowane lokaty oraz terminu dostarczenia pieniędzy rozróżniamy transakcje:

O/N (ovemight -przez noc) - termin jednodniowy, pieniądze dostarczone w dniu

transakcji, zwrot następnego dnia do określonej godziny,

T/N (tom/next) - termin jednodniowy, pieniądze dostarczane na drugi dzień po

zawarciu transakcji (możliwość prolongaty na dni następne, pożyczkodawca

upoważniony do wypowiedzenia umowy dnia poprzedniego),

S/N (spot/next) - termin jednodniowy, pozwalający na wcześniejsze zaplanowanie

transakcji, pieniądze przekazywane dwa dni po zawarciu transakcji,

a także 1 tygodniowe (1W), 2 tygodniowe (2W), miesięczne, dwu- , trzy-, sześcio-

i dziewięciomiesięczne (1M, 2M, 3M, 6M, 9M) oraz roczne (1R).

W Polsce dla złotowych depozytów międzybankowych stosuje się podobne wskaźniki:

WIBOR - średnia cena za jaką bank gotowy jest udzielić pożyczki - oprocentowanie po jakim banki udzielą pożyczek innym bankom.

WIBID - średnia cena jaką bank jest skłonny zapłacić za pozyskany depozyt - roczna stopa procentowa jaką banki zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków.

Wskaźniki te wyliczane są od marca 1993 roku. W chwili obecnej stanowią one średnia arytmetyczną stawek przekazywanych przez 17 współpracujących banków. W przypadku gdy któryś z banków nie jest zainteresowany udzielaniem lokaty lub przyjęciem depozytu podaje stawki jaki uzna za ekonomicznie uzasadnione.

Bony pieniężne to krótkoterminowe papiery wartościowe o określonych nominałach i terminach wykupu emitowane przez bank centralny. Przykładowo w Polsce sprzedaż tych bonów NBP rozpoczął w 1990 roku. Miała ona na celu związanie krótkoterminowych środków płynnych banków, które to środki ze względu na administracyjne ograniczenia akcji kredytowej nie mogły być spożytkowane do udzielania kredytów.

Sprzedaż bonów odbywała się na cotygodniowych aukcjach w

drodze przetargu, z dyskontem, oferentom proponującym najniższą stopę dyskonta.

Bony te były zbywalne i mogły być odkupywane przez emitenta (NBP) w każdym momencie. Były wiec bardzo płynnym instrumentem rynku finansowego. W listopadzie 1994 roku NBP ponownie rozpoczął emisję bonów pieniężnych ze względu na nadpłynność systemu bankowego.

Bony skarbowe natomiast to papiery wartościowe emitowane przez Ministerstwo Finansów, a NBP pełni funkcje agenta ich emisji - czyli zapewnia ich obsługę.

Bon skarbowy stwarza możliwość zaciągania przez skarb państwa krótkoterminowych pożyczek na rynku pieniężnym. Jest w swej istocie dla rynku pieniężnego instrumentem identycznym jak bon pieniężny NBP. Bony te mogą być także przedmiotem operacji odkupu bądź zastawu przy kredycie lombardowym.

Operacje otwartego rynku są podobnie jak bony instrumentem oddziaływania banku centralnego na rynek pieniężny. Bank centralny jest upoważniony do zakupu i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, przeważnie państwowych (zwykle bonów skarbowych). Transakcje dokonywane w ramach operacji otwartego rynku mają wpływ na ilość pieniądza w obiegu:

W Polsce operacje otwartego rynku mają charakter cotygodniowych aukcji, w których do przetargu stawać mogą jedynie banki będące na podstawie umowy z NBP dealerami rynku pieniężnego.

Bank centralny może połączyć operację zakupu papierów wartościowych z uzgodnieniem warunków ich odkupienia w określonym terminie.

Mamy wtedy do czynienia z operacjami warunkowymi repo i reverse repo:

operacje repo - zakup zwrotny - zakup przez NBP od banków bonów skarbowych z obowiązkiem ich odkupu przez banki w terminie określonym przez banki;

przedmiotem przetargu jest różnica pomiędzy zaoferowanymi przez banki cenami odkupu i sprzedaży,

operacje reverse repo - sprzedaż zwrotna - sprzedaż bankom przez NBP bonów z obowiązkiem ich odkupu przez NBP w terminie określonym przez NBP; kryterium wyboru ofert stanowi tu wysokość proponowanej przez banki stopy oprocentowania środków NBP za okres na który NBP sprzedał bony.

6

---