Nauki prawne to grupa nauk społecznych, których przedmiotem
badawczym jest analiza norm prawnych i szeroko rozwiniętych
instytucji polityczno-prawnych. Nauki prawne ujęte globalnie
nazywa się jurysprudencją. N. p. podejmują zadania
charakterystyczne dla nauk społecznych, teoretycznych i
praktycznych a także empirycznych i formalnych. Obejmują
bardzo szeroki wachlarz problemów.
N. p. można podzielić na a) n. filozoficzne, b) n. pozytywne o
prawie c) n. historyczne o prawie
Państwo jest organizacja (wielką grupą społeczną),
sformalizowaną, wyposażoną w organy władztwa publicznego
i opartą na sformalizowanym członkowstwie.
Jest ono organizacją społeczeństwa dlatego, że obejmuje
całą ludność zamieszkałą na danym terenie.
Cz. Znamierowski scharakteryzował w polskiej doktrynie
z zakresu teorii państwa def państwa, zgodnie z którą
państwo jest organizacją władczą, unormowaną konstytucją
jako statutem organizacyjnym, o dużej liczbie członków
żyjących na określonym terenie.
Tą def ukształtował paradygmat G.Jellinka.
Funkcje prawa - w nauce nie utrwalił się dotychczas
jednolity pogląd na temat typologii funkcji prawa.
Do najważniejszych f.p. należy zaliczyć: a) kontrolna,
b) dystrybutywną, c) regulacyjną. a) f.k. - polega na tym,
że rezultatem dzialania prawa jest poddanie zachowań
ludzkich społecznej kontroli tj. zamknięciu tych zachowań
w granicach prawa. W ten sposób zachowania stają się
przewidywalne i obliczalne. b) f.d. - jest rezultatem tego
że prawo przyczynia się w społeczeństwie do rozdziału
różnego rodzaju dóbr i ciężarów. Jest to zauważalne jeżeli
chodzi o prawo cywilne lub podatkowe. c) f.r. - polega na
tym że rezultatem działania prawa jest rostrzyganie sporów
pomiędzy ludżmi. Sporów które pojawiają się w przypadku
niezgodności interesów i opini jednostek i grup społecznych
Typologia państw czyli charakteryzowanie państw
polega na podaniu cech definicyjnych i typowych
w celu precyzyjnego scharakteryzowania
organizacji państwowej. Aktualnie w doktrynie
polityczno - prawnej do typologicznych cech
państwa zalicza się: - społeczny charakter
organizacji, - władzę publiczną, - terytorium,
- ludność, - przymusowość, - suwerenność,
- zorganizowany aparat państwowy
Termin FORMY PAŃSTWA w literaturze jest
w literaturze rozumiany jest w znaczeniu wąskim
i szerokim. a) w znaczeniu wąskim forma państwa
jest utożsamiana z formą rządów. Termin forma
rz. oznacza strukturę, kompetencje oraz wzajemne
stosunki prawne i faktyczne naczelnych organów
państwowych. b) w znaczeniu szerokim forma państwa
jest terminem który obejmuje oprócz formy rządów
także strukturę prawną oraz reżim polityczny.
Termin struktura prawna państwa oznacza podział
terytorialny, relacje międzu organami centralnymi
i terenowymi. Termin reżim polit oznacza całokształt
zasad, metod i technik, którymi posługują się rządzący
wobec rządzonych.
Reżim polityczny - jest jednym z najważniejszych
Elementów formy państwa, są to metody i techniki,
Którymi posługują się rządzący wobec rządzonych.
Typologia reżimów jest oparta o dwa podstawowe kryteria:
Prawnie gwarantowanego i faktycznie istniejącego
w państwie zakresu praw i wolności człowieka
oraz praw obywatelskich
faktycznego uczestnictwa obywateli w rządzeniu
oraz swobody działania opozycji politycznej
Powyżej podane kryteria są podstawą do wyróżnienia
3 reżimów politycznych:
r. demokratyczny
r. autokratyczny
r. totalitarny
Funcje państwa - termin funkcje państwa rozumiany
jest w doktrynie w sensie:
a) przedmiotowym, b) systemowym
przedmiotowe rozumienia funkcji państwa
podporządkowuje funkcje z ogółem różnych
działań państwa. Zgodnie z tym wyróznia się:
f. zewn. państwa
f. wew. państwa
f. organizatorską
f. oświat - wychowawczą
systemowe rozumienie funkcji państwa
utożsamia funkcję z rezultatem działań państwa,
które są niejako odpowodzię na wyzwania
wychodzące z otocznie. W ramach tego podejścia
wyróżnia się:
f. adaptacyjną
f. regulacyjną
f. innowacyjną
Aparat państwowy jest to zespół organizacyjnie i
funkcjonalnie powiązanych ze sobą organów
państwowych oraz obsługujących je urzędów
państwowych. Poprzez aparat państwowy działa
państwo. Organem państwowym jest osoba lub
grupa osób, których działania na podstawie
obowiązujących norm prawnych są przypisywane
państwu. Urząd to struktura pomocnicza organu
państwowemu.
Trójpodział władz w klasycznej wersji
zakładał oddzielenie władzy ustawodawczej,
wykonawczej i sądowniczej oraz takie ich
organizacyjno-funcjonalne powiązanie,
które miało stwarzać mechanizmy wzajemnej
kontroli i hamowania. Mechanizmy te zakładały
wyraźny rzeczowy podział kompetencji
stwarzających „granice władzy”. Zasada trójpodziału
władzy ulega funkcjonalnym modyfikacją, ale jej
idea stanowi nadal, trwałą podstawę praktyki
funkcjonowania aparatu państwowego.
Prawo - na dzień dzisiejszy odp na pytanie
„czym jest prawo” dają się przyporządkować
jednemu z trzech gł kier . Kier pozytywistyczny
uznaje, że prawem jest zespół norm ustanowionych
i chronionych przez państwo posługujące się środkami
przymusu. Zwolennicy pozytywizmu prawniczego
(np. .Jellinek) podkreślają że normy prawne mają trzy
podst cechy: - dot tylko zewnętrznego zachowania
ludzi względem siebie, - są ustanawiane przez uznany
wobec ludzi i zew wobec nich autorytet, - przestrzeganie
tego zagwarantowane jest przez przymus (władzs publiczna)
Kier prawnonaturalny zakłada ze prawo pozytywne nie jest
Wyłącznym ani najwyższym wzorem zachowań i ze ludzie
związani są także prawem natury, nie będącym tworem ludzkiego
stanowienia. Kier realistyczny odrzuca obydwie powyższe
koncepcje.
Przepis prawny - jest to wypowiedź, jaką
Zastajemy w tekście aktu normatywnego. Przepis
prawny to wypowiedź stanowiąca całość
gramatyczną , zawarta w tekście aktu normatywnego
i wyodrębniona jako artykół , paragraf, punkt, itp.
Akty normatywne są to dokumenty zawierające normy
które nie są pisane tekstem ciągłym, lecz podzielone
na odcinki. Norma prawna to reguła postępowania
skonstruowana na podstawie przepisów prawa. Najmniejszą
cząstką aktu normatywnego jest przepis prawny.
Budowa normy prawnej - na bud normy pr skład się:
hipoteza, dyspozycja, sankcja. Hipoteza normy jest
określenie adresta i okliczności zastosowania normy.
Wskazanie adresata jest dokonane poprzez powołanie się
na jego cechy rodzajowe lub cechy psychofizyczne adresta.
Natomiast przedniotowy zakres zast normy dot miejsca,
zjawisk i czasu w stosunku do adresata. Dyspozycja normy
wyznacza powinny sposób zach, który jest wymagany od
adresata w okolicznościach wskazanych w hipotezie. Sankcja
określa negatywne nastepstwa jakie spotkają adresata normy
wyznaczonego w hipotezie , który w okolicznościach
wyznaczonych również w tej hipotezie zachowa się w sposób
niezgodny z regułą zach wyznaczonej w dyspozycji ow normy
prawnej.
Język prawny - w tym języku są formułowane teksty prawne
zawierające wypowiedzi normatywne. J. Prawny jest to odmiana
narodowego języka nat lecz ze względu na szczególne cechy
zbliża się on nieco do grupy języków sztucznych. Charakteryzuje
się on nieco, od j nat, innym słownictwem, osobliwościami
gramatycznymi oraz nieco innymi zasadami stylistyki.
Język prawniczy - jest to język w którym formłowane są wypowiedzi
o prawie obowiązującym i innych zjawiskach prawnych
Jezyk prawniczy jest zróżnicowany ze względu na różnorodność
podmiotów, które się nim posługują.
Uprawnienie i prawo podmiotowe
Pojęcie uprawnienia jest czasem zastępowane pojeciem
prawa podmiotowego. Prawo podmiotowe to zespół uprawnień
służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach.
Oznacza to, ze dzięki prawu podmiotowemu, podmiot
prawa ma możność swobodnego podejmowania decyzji
co do swego zachowania, swobodnego zachowania przedsiewziętych
działań oraz ma możność domagania się od innych wykonania
obowiązków nałożonych na nie przez normy prawne. Natomiast
uprawnienie polega na tym, ze norma prawna przewiduje dla
adresatów danego rodzaju, w danych warunkach pewna
możność zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem
adresata .
Obowiązek i uprawnienie są to fundamentalne pojecia prawne.
Obowiązek polega na tym, że norma prawna ustanawiadla
danego rodzaju adresatów i w danych warunkach (określonych
w hipotezie) nakaz lub zakaz określonego zachowania.
Obowiazki w języku prawnym sa formułowane w trybie
oznajmującym (sejm uchwala) a także korzysta ze wzrotów typu:
powinien, ma obowiązek, itp. Uprawnienie polega na tym, ze
norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju w danych
warunkach pewną możność zachowania aie, ale zachowanie to
nie jest obowiąziem adresata. Zachowanie to może wywołać
skutki prawne, które są ściśle określone w ustawie.
Termin „stosunek prawny” jest używany zarówno w języku
Prawnym, jak i prawniczym na określenie zależności pomiędzy
ppmiotami prawa . stosunki prawne są zatem rodzajem
społecznych stosunków tetycznych tzn takich które są
regulowane normami. W ogólnej charakterystyce s.p.
podkreśla się: - jest on zawsze stosunkiem między co najmniej
2 podmiotami, - jest regulowany normą prawną, - wzajemne
zachowanie się stron stosunku prawnego dadzą się ująć
w kategorię praw i obowiązków. Elementami stosunku prawnego
są: a) podmiot stosunku prawnego - p.s.p. są wszyscy
którzy na podst norm bowiązujących posiadają uprawnienia
i obowiązki. b) treśc stosunku prawnego - treścią s.p. są
wyznaczone normami obowiązki i uprawnienia. c) przedmiot
stosunku prawnego - materialny substrat s.p
Faktem prawnym nazywame każde zdarzenie, które powodują
Powstanie, ustawe lub zmianę treści stosunku prawnego czyli
Każde takie zdarzenie, które powoduje skutek prawny. Typy
faktów prawnych: a) zdarzenia prawne to kat f.p , które nie zależą
od woli człowieka, b) działania to ta kat f.p. które zależą od woli
człowieka zyli są ludzkimi zachowaniami. Obejmuje ona zarówno
działania jak i zaniechania. Działania dzielimy na: -czyny, - akty
prawne
Obowiązywanie prawa. W nauce prawa mówi się o
Obowiązywaniu prawa a) systemowym, b) faktycznym, c)
aksjologicznym. A)obwiązywanie w znaczeniu systemowym
wymaga ustaleń, który rozstrzygają tym czy: - czy norma została
Odpowiednio ustanowiona, - norma została odp. opublikowana,
-norma weszła w życie, - norma nie została uchylona,
nrma jest konsekwencja norm uchwalonych. B) obowiązywanie
w znaczeniu faktycznym wymaga spełnienia norm przez ich
adresatów. C) obowiązywanie w znaczeniu aksjologicznym
wymaga by ustanowione normy były zgodne z uniwersalnymi
zasadami morlnymi.
System prawa i systematyzacja prawa.
Prawo pojmuje się jako zbiór norm postępowania
i zakłada się, że jest to całość w określony sposób
wewnętrznie uporządkowana. System to zbiór
elementów pozostających we wzajemnych interakcjach.
Normy prawne są uporządkowane w systemie, który
Nazywa się system prawnym. Jest efektem systematyzacji
Prawa. Systematyzacja jest to uporządkowanie materiału.
Prawodawca systematyzuje `mat normatywny' poprzez:
różnicowanie form tworzenia prawa
regulując podobne stosunki społ. w kompleksowych aktach
normują odmienne stosunki społ.
bezkolizyjnie włączając do systemu nowe normy
zupełność systemu prawa jest terminem wieloznaczym.
W doktrynie wyróżnia się:
zupełnośc obowiązywania, oznacza że reguły
uznawania orm za obowiązujące są precyzyjne w
stopniu który pozwala orzec o każdej normie czy
należy do systemu czy nie
zupełność kwalifikacyjna oznacza, że o każdym
zachowaniu bądź zdarzeniu da się orzec czy jest ono
regulowane
zupełność proceduralna - dot relacji organu prawo
stosującego do sprawy, którą rozstrzyga
Reguły kolizyjne
Gdy prawodawca zastosował derogację milczącą
rozstrzygnięcia dotyczące obowiązywania norm są
dokonywane w oparciu o regułę kolizyjną. Wyróżnia
się 3 podst. typy r.k.:
regułę hierarchiczną-norma o wyższej mocy uchyla
normę o słabszej mocy prawnej bez względu, w jakim
czasie normy zostały ustanowione
regułę chronoligiczną-akt normatywny puzniej wydany
uchyla akt wcześniejszy, jeżeli maja co najmniej taką samą
moc prawną
regułę merytoryczną-norma bardziej szczegółowa
wyłącza działanie normy bardziej ogólnej
Tworzenie prawa
Akty tworzenia prawa składają się z norm generalno -
Abstrakcyjnych. Akt tworzenia prawa jest to władczy
akt organu władzy państwowej który składa się z
norm ogólnych. Akty normatywne są zaliczane do aktów
tworzenia prawa. Tworzenie prawa może przybrac
bardzo różnorodne formy. Prawo może być stanowione
w drodze jednostronnej decyzji organu państwowego lub
instytucji upoważnionej przez taki organ. Prawo może
powstać również w drodze umowy. Prawo również
powstaje w drodze decyzji sądowej lub administracyjnej.
Jeżeli chodzi o prawo zwyczajowe to organ go nie tworzy
Tylko uznaje okreslony normy za prawne
Stosowanie prawa
1.na czym polega stosowanie prawa
2.stosowanie prawa od strony proceduralnej
3.środki odwoławcze od strony proceduralnej
4. zespół merytorycznego rozumienia prawa
polega na zastosowaniu normy prawnej do jakiegoś
konkretnego przypadku. Inaczej mówiąc jest to
wydawanie norm konkretnych i indywidualnych na
podstwie norm abstrakcyjnyj i generalnych. Stosowanie
prawa może być rozpatrywane w aspekcie
merytorycznym i proceduralnym. Stosowanie prawa
od strony proceduralnej- stosowanie prawa musi się
gdzieś zaczą, w prawie karnym to jest to wniesienie
skargi do konkretnego organu. W prawie cywilnym
ktoś wnosi powództwo i toczy się następnie sprawa. J
est szereg czynności postepowań prawa, mówiąc o
stronie proceduralnej to jest to decyzja I instancji,
srodki odwoławcze:
-kasacja- organ wyzszej instancji nie rozważa
aspektów faktycznych tylko stan prawny.
-apelacja- przeprowadza się całe postępowanie od
początku zarówno w aspekcie faktycznym jak i
prawnym
Zespół merytorycznego rozumienia prawa, konkretna
i indywidualna decyzja polega na ustaleniu następstw
prawnych określonego stanu rzeczy:
-wybór norm prawnych które odnoszą się do konkretnej
sprawy
-wykładnia
-ustalenie faktycznego stanu
-ustalenie następstw prawnych i podjecuie finalnych
decyzji tych następstw.
Wykładnia prawa
1.Interpretacja terminu Wykładni Prawa
2.kiedy stosujemy wykładnie
3.przyczyny wykładni
4.podział wykładni
Zaistniał fakt, istnieje pewien przepis i następstwem
jest norma prawna. W postępowaniu dowodowym
pojawiają się pewne niejasności. Istnieje pewein luz
ecyzyjny w aspekcie dowodzenia, interpretacji i w
aspekcie podjęcia decyzji. Wykładnia prawa inaczej
też interpretowanie prawa jest to wybór takiego sensu
jaki jest właściwy. To co jest jasne nie wymaga
wykładni, a wię wykładnia służy do wyjaśnienia.
W istocie rzeczy to co wydaje się jasne może okazać
się jasne dla innych podmiotów. wykładnie stosujemy
tylko wtedy gdy przepis budzi jakieś wątpliwości,
wymienia się trzy powidy tej wątpliwości: - racje
lingwistyczne, - systemowe, - funkcjonalne.
Wykładnia dokonywana jest przez organy
państwowe mające związek ze stosowaniem
prawa,. Wykładni może dokonywać także
organ tworzący. - wykładnia autentyczna.
Wszystkie wykładnie należa do wykładi wiążących.
Wykładnia prawodawcy jest wiążąca dla wszystkich.
Przyczyny wykładni:
a)proces stosowania prawa polega na wytworzeniu
norm konkretnych i indywidualnych w oparciu
o normy abstrakcyjne.
b)terminy urzyte w tekscie prawnym sa to terminy
otwarte
c)przepisy obowiązują przez dłuższy okres czasu, a
sytuacja się zmienia, trzeba dostosować przepisy
do zmieniającej się sytuacji.
Wykładnia prawa jest elementem porządku prawnego,
jest niezbednym elementem nie tylko stosowania ale
także twprzenia prawa.
Podział wykładni:
-autentyczna, -operatywna, -doktrynalna
ze względu na sposób
-jezykowe, -logiczne, -funkcjonalne
ze względu na materiał
-porównawcza, -historyczna
ze względu na wynik wykładni
-literalna, -rozszerzająca -zwężająca
Praworządność i państwo prawa
Zasada państwa prawa to zasada państwa
praworządnego. Każde państwo posługuje się prawem.
Państwo praworządne jest państwem gdzie sposób
rządzenia opiera się na prawie.
W szerokim znaczeniu podmiotowym przez
praworządność rozumie się przestrzeganie prawa
przez wszystkie podmioty.
Praworządność odnosi się do wszytskich organów
państwowych., do których prawo się odwołuje.
Tylko państwo gdzie organy państwa nie stoją
ponad prawem jest państwem
praworządnym. Wyróżnia się praworządność w
znaczeniu formalnym i w znaczeniu materialnym.
W znaczeniu formalnym :
przepisy prawa są stosowane wobec istniejących regół,
w państwie prawa musi być rozdział kompetencji. Treść
prawa nie ma znaczenia. W znaczeniu materialnym:
prawo musi spełniać minimum treściowe.,
spełniające regóły.
Zasadą państwa prawa jest dostęp wszystkich do
sądów, administracja musi być poddana kontroli
państawa.poza tym musi być; kontrola
konstytucyjności ustaw, kontrola regół procesowych.
Prawo a moralność
-prawo a moralność
-prawo a sprawiedliwość
-zasady moralne- definicja
pojęcię sprawiedliwości wiąże się z prawem
nieuchronnie np. wymiar sprawiedliwosci.
Wszystkie podmioty traktowane są jednakowo.
Prawo odwołuje się do zasad sprawiedliwości,
Konstytucja mówi, że RP realizuje zasady
sprawiedliwości społecznej.
Zasady moralne - w zasadzie istnieje rozdział
między prawem a moralnością. Prawo i moralność
na siebie wpływają. Moralność odwołuje się do praw.
Np. przestępstwa są to czyny moralnie zabronione.
System prawa zakwalifikował je jako przestępstwa.
Jeżeli prawo pewnych pojęć nie definiuje, to nie
znaczy że to jest moralne. Np. kłamstwo nie jest
moralne, prawo jednak tego nie kwalifikuje. Prawo
i moralność mogą być ze sobą zbieżne, równorzędne,
rozbieżne. Związek między prawem a moralnością
może polegać na tym że prawo może odsyłać do
moralności.
Wymiary regulacji prawnych
1.określenie co to jest regulacja prawna
2.Odróżnienie regulacji prawnej od kwalifikacji
3.wymiar regulacji prawnych- opis
-wymiar przedmiotowy
-wymiar podmiotowy
-przestrzenny
-czasowy
Regulacja prawna to wskazanie pewnych sposobów
zachowania się, z którymi wiążą się poszczególne
konsekwencje. Istotą regulacji prawnej jest to , że ma
ona sterować organizacją ludzi. Regulować można
pewne zachowania ludzi. Regulacja dotyczy tylko i
wyłacznie przyszłości natomiast to co się stało w
przeszłości można zakwalifikować. Mówiąc o regulacji
mówimy o normach. Czyny ludzkie mogą mieć rózny
charakter, wiąże się to z pr\edmiotową regulacją prawna.
Wymiary regulacji prawnej:
A)przedmiotowy- są pewne rzeczy które nazywamy
zynnościami, np. prowadzenie samochodu- są to
czyny tego co prowadzi. Trzeba się odwołać do
normy które regulują czynności prawne.
B)podmiotowy- adresatem norm prawnych są
ludzie, adresatem normy prawnej jest taka osoba
która może odbierać komunikaty. Odpadaja:
małe dzieci, os niepoczytalne, os nieprzytomne.
Nauki dogmatyczno - prawne są to szczegółowe nauki o
prawie. Przedmiotem tych nauk jest prawo obecnie obowiązujące
w konkretnych państwach oraz prawo obecnie obowiązujące w
stosunkach miedzynarodowych. Podstawowe zadania i metody
dogmatyk prawniczych określił pozytywizm prawniczy i dopiero
tera sposób uprawiania tych nauk ulega modyfikacji do zadan
szczegółowych, zgodnie z zalozeniami pozytywizmy należało
interpretowanie norm wysławianych w przepisach prawnych,
ich systematyzowanie. Wspołcześnie przedstawiciele dogmatyki
prawniczejoprócz wyżej wymienionych działań podejmują
krytykę i staraja się zracjonalizować obowiązujące prawo.
Suwerennośc wewnętrzna państwa dot stosunków z innymi
organizacjami działającymi wewnątrz państwa. Zgodnie z
zasadą suwerenności wew w zakresie tych stosunków
państwo jest władzą najwyższą. Suwerennośc wyraża
się niezawisłością organów państwowych od partii polit,
grup nacisku, zw. Wyznaniowych.
Polega na niepodwarzalności, ostateczności,
samodzielności decyzyjnej org panstwowej.
Zwierzchnictwo terytorialne
Terytorium jest przestrzenią wielowymiarową,
obejmuje obszar lądowy, morski i powietrzny.
Granice terytorium państwowego muszą być
ustalone w stosunku co do państw sąsiednich ,
morza otwartego jak również w górę. W doktrynie
prawniczej termin „granica państwowa” uważa
granicę za linię, na której kończy się władza państwowa
lub linię oddzielającą dwa terytoria. Ogólne zasady
ukształtowania konkretnej granicy wyznacza traktat
międzynarodowy i nazywa się to technicznym określeniem
granicy. Zwierzchnictwo terytorialne państwa
nadbrzeżnego obejmuje morze terytorialne, obszar
powietrzny nad nim i dno.
Suwerenność wewnętrzna dot stosunków z innymi
państwami i organizacjami międzynarodowymi.
Zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego
stosunki te powinny być ksztaltowane na zasadzie
równości, wolności i wzajemności.
Partie polityczne i sejmy partyjne
P. pol. Nazywa się formalnie dobrowolną org polit.,
która w oparciu o sformulowany program, dązy do
zdobycia i wykonywania władzy w państwie reprezentując
interesy grupy ludzi o zbliżonych dążeniach i
aspiracjach. W reżimach totalit. Człowiek może
być zmuszony do wstąpienia do partii wodzowskiej
natomiast w systemie demokracji żada się aby ludzie
wykonujący określone role zawodowe byli nie związani
z żadną partią polit (np. sędziowie).
Odróżnia się dwa podst typy partii: - masowe oparte
na masowej rekrutacji członków, - kadrowe, swe działania
opierają na działaniach zawodowych politykach. Mówiąc
o funkacjach patii polit wyróznia się trzy: - wyborczą,
- rządzenia - integr-polit.
Grupy nacisku różnią się one od p.polit. , że nie dąrzą
do zdobycia władzy państwowej, a celem ich działań
jest jedynie wywieranie wpływów na decyzyjne
ośrodki władzy w państwie. G n są to takie organizacje
które wywierają nacisk na rząd i prlament. One stawiają
sobie za cel obronę interesów, które prezentują.
Funkcje pewnej grupy nacisku może pełnić każda
organizacja. Prestiż grup nacisku związany jest z
celami działania oraz z osobami reprezentującymi
grupę.
Reżim demokrtyczny
demokratyczny: gresy określili demokrację jako
rzdu ludu dla ludu przez lud. Pierwszą demokracją
była demokracja ateńska. Problemem istotnym
emokracji jest problem wiekszości czy mniejszości,
mają rację ci którzy mają większość. Współcześnie
wszędzie mamy demokrację przedstawicielską,
chociaż demokracja bezpośrednia zachowana jest w
referendum. Demokracja jest to system kadencyjny,
każda mniejszość może być większością.
Reżim autokratyczny charakteryzuja niżej wymienione atrybuty:
zakres wolności i praw człowieka oraz obywatela jest
wyznaczony wąsko a często wolności te w ogóle nie istnieją.
Władza państwowa należy do jednostek lub grup,
które nie podlegają społecznej kontroli
Przymus państwowy nie jest ograniczony prawem
Brak lub ograniczenie wolnych wyborów
W r.a. rządzi jedna partia lub wojsko, ewentualnie policja.
Władza nie stawia sobie zbyt daleko siężnych celów
Przykładem państwa autorytarnego była polska w okresie
rządów sanacji.
Reżim totalitarny charakteryzuje że wszystko jest
państwem i nic przeciw państwu.. totalne upaństwowienia
pozbawia jednostki i społeczeństwo jakiejkowliek autonomii
wobec władzy. R.t. charakteryzują atrybuty:
zniesienie jakiej kolwiek autonomii jednostki oraz
społeczeństwa wobec państwa
istnienie jednej partii o charakterze wodzowskim
totalne upaństwowienie gospodarki lub nadzór nad nią
masowa indoktrynacja propagandowa
w tym reżimie, chodziło o opanowanie społeczeństwa,
przykładem na pewno jest rząd hitlera w XXw.
Czynność prawna - przedmiotem dyspozycji prawnej
mogą być czyny i czynności konwencjonalne, z tych
drugich można wyróżnić czynności prawne. Czynności prawne
to czynności wymagające oświadczenia woli i zamierzające
do wywołania określonych skutków prawnych.
Sankcja represyjna (karna) jest to kara za to co ktoś
zrobił. Pierwszym uzasadnieniem sankcji była
zasada zemsty i odwetu. W kodeksie hammurabiego
była to zasada „oko za oko, ząb za ząb”. Jest to stosowanie
kary jako odwetu. Jest koncepcja winy
odpowiedzialności i represji. Może być stosowana
przez państwo na podstawie orzeczeń sądowych.
Sankcja egzekucyjna - ona służy do wyegzekwowania
tego co ktoś powinien zrobić. Np. jeżeli ktoś jest
niewypłacalnym wierzycielem, to należy wyegzekwować
żeby ktoś otrzymał to co mu się prawnie należy.
Sankcja nieważności - wiąże się z naruszeniem norm
konsttucyjnych. Prawo określa jak normy muszą być
wykonane, aby były ważne, np. przeniesienie
nieruchomości musi być wykonane prawnie.
Tekst Dziennika Ustaw
Ma strukturę technicznie formułowaną. Mamy tam
godło, nazwe Dziennik Ustaw, konkretną ustawę i
jej tytół. Są to konieczne elementy nieartykułowanej
części tekstu prawnego. W tej części może znajdować
się wstep do ustawy (preambuła) w której
skonstruowane są najważniejsze zasady ustawy.
Część nieartukułowana zawiera: nażwę, datę, godło,
nazwę normatywną, tytuł ustawy, może zawierać preambułe.
Treść aktu musi odpowiadać tytułowi. Część
artykułowana to graficznie i numerycznie ponumerowany
tekst. To są artykuły które dzielą się na paragrafy i pkt.
część artykułowana to najważniejsza część. Jeden przepis
może zawieraż jedno zdanie, kilka zdań i może być
podzielony na punkty.
Organ państwa Organem państwowym
jest osoba lub grupa osób, których działania na
podstawie obowiązujących norm prawnych są
przypisywane państwu. Urząd to struktura
pomocnicza organu państwowemu.
Organy różnią się:
-rzczowym zakresem kompetencji
-miejscem hierarchii
Rozgraniczenie na ograny niższego lub wyższego
rzędu występuje na gruncie centralnym.
Poszczególni ministrowie są podporządkowanie
Radzie Ministrów.
Parlamentarno - gabinetową formę rządów
Na czele państwa stoi król lub prezydent. Mamy
głowę państwai aparat państwowy. Rząd powstaje
z większości parlamentarnej. Jest to premier z radą
ministrów. Administracja państwowa podlega rządowi,
a w małym stopniu prezydentowi. Rząd odpowiada
przed prezydentem. Kompetencje prezydenta są skromne,
głowa państwa nie jest szefem rządu.
Prezydencka forma rządów jest klasycznym rozwiązanie
demokracji liberalnej. System prezydencki ukształtował
się w USA, gdzie prezydent do dnia dzisiejszego ma
najwyższą władzę. Jest to system monistyczny.
Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych,
ma pełnie władzy. Jemu podporządkowana jest cała
władza, nie ma konstrukcji rządu, prezydent jest zarówno
premierem. Poza tym prezydent pełni rolę głowy państwa,
szefa rządu i zwierzchnika sił zbrojnych. Parlament jest
również wybierany w wyborach powszechnych.
oncentracja i centralizacja
koncentracja jest faktycznym skupieniem władzy przez
podmioty dysponujące dużą siłą władzy.
Centralizacja polega na ustawowym zagwarantowaniu
uprawnien do podejmowania decyzji władczych wyłącznie
organom państwowym usytuowanych na wyższych
szczeblach hierarchii w aparacie państwowym a także
ograniczeniu samorządów we faktycznym sprawowaniu
władzy.
Dekoncentracja i decentralizacja
Decentralizacja polega na ustawowym rozłożeniu
uprawnień do podejmowania decyzji władczych na
organy hirarchicznie niżej usytuowane w aparacie
państwowym. Decentralizację charakteryzuje szeroki
udział samorządów w sprawowaniu władzy
publicznej. Samorządy uznaje się za decentralizację
władzy administracyjnej.
Dekoncentracja: polega na faktycznym przekazywaniu
uprawnień decyzyjnych , ale na zasadzie ż podmiot
przekazujący może w każdej chwili przejąc pokazaną
sprawę i sam podjać decyzję.
Kompetencja istotą kompetencji jest upoważnienie
przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania
określonej prawnie czynności konwencjonalnej,
przy czym wykonanie takiego uprawnienia powoduje
powstanie po stronie innego podmiotu obowiązku określonego
zachowania się. Na określenie kompetencji składają się dwie
normy:
norma która wskazuje podmiot, przedmiot i sposób
dokonania czynności konwencjonalnej
norma która nakłada na inny podmiot obowiązek
zareagowania w odp sposób
Samorząd terytorialny - jest to rodzaj samorządu obejmującego
wszystkie osoby zamieszkałe na terenie określonej jednostki
podstawowego podziału terytorialnego. Z instytucją
samorządu terytorialnego związany jest dualizm władzy
terenowej. Na szczeblu terenowym mamy organy
samorządowe i rządowym. Np. organ rządowy to
WOJEWODA, organ samorządowy- SEJM WOJEWÓDZKI
organy samorządowe mają zakres kompetencji ustalony
ustawowo. Samorząd terytorialny może spełniać pewne
zadania państwowe.
Samorząd zawodowy - gł. Jego zadaniem jest zapewnienie
należytych warunków wykonywania określonych zawodów
Samorząd dysponuje określonym w ustawie majątkiem i
własnymi dochodami.
Obowiązywanie normy prawnej w czasie. Momentem
początkowym nie jst powstanie ale ogłoszenie w
odpowiednim organie promulgacyjnym. Momentem
końcowym jest kres obowiązywania w wyniku utraty
mocy obowiązującej, albo na zasadzie że norma
następna uchyla normę poprzednią. W samych
aktach normatywnych nie jest stwierdzone do
kiedy obowiązują.
Obowiązywania prawa w przestrzeni. Akty prawa wew
obowiązują tylko na terytorium danego państwa.
W przypadku państw federalnych i aktów prawa terenowego
mogą one także obowiązywać tylko na części terytorium
państwa.
Prawem podmiotowym- nie mamy na myśli jednego
uprawnienia ale całą wiązkę uprawnień. Prawo
podmiotowe to wiązka prawa, które odpowiada
obowiązkom innych stron. Są to wiązki uprawnień
bardzo ważnych. Dzięki prawu podmiotowemu
podmiot prawa ma możność swobodnego podejmowania
decyzji. Wedle koncepcji prawa natury prawa
podmiotowe sa przyrodzone i niezbywalne.
Roszczenia - szczególny rodzaj prawa. To prawo
do domagania się od kogoś innego spełnienia jego
zobowiązania. Polega ono na tym że wierzyciel
domaga się spełnienia świadczenia.
Prawa nabyte - polega to na tym że jeżeli ktoś nabył
jakieś prawo to nie można mu go odebrać. Praw człowieka
nie można nabyć ale wiele jest praw podmiotowych
nabytych, np. prawo do emerytury, prawo własności.
Praw nabytych można się pozbyć ale nie mogą zostać
odebrane
Czynność prawna - przedmiotem dyspozycji prawnej
mogą być czyny i czynności konwencjonalne, z tych
drugich można wyróżnić czynności prawne. Czynności prawne
to czynności wymagające oświadczenia woli i zamierzające
do wywołania określonych skutków prawnych.
Sankcja represyjna (karna) jest to kara za to co ktoś
zrobił. Pierwszym uzasadnieniem sankcji była
zasada zemsty i odwetu. W kodeksie hammurabiego
była to zasada „oko za oko, ząb za ząb”. Jest to stosowanie
kary jako odwetu. Jest koncepcja winy
odpowiedzialności i represji. Może być stosowana
przez państwo na podstawie orzeczeń sądowych.
Sankcja egzekucyjna - ona służy do wyegzekwowania
tego co ktoś powinien zrobić. Np. jeżeli ktoś jest
niewypłacalnym wierzycielem, to należy wyegzekwować
żeby ktoś otrzymał to co mu się prawnie należy.
Sankcja nieważności - wiąże się z naruszeniem norm
konsttucyjnych. Prawo określa jak normy muszą być
wykonane, aby były ważne, np. przeniesienie
nieruchomości musi być wykonane prawnie.
Tekst Dziennika Ustaw
Ma strukturę technicznie formułowaną. Mamy tam
godło, nazwe Dziennik Ustaw, konkretną ustawę i
jej tytół. Są to konieczne elementy nieartykułowanej
części tekstu prawnego. W tej części może znajdować
się wstep do ustawy (preambuła) w której
skonstruowane są najważniejsze zasady ustawy.
Część nieartukułowana zawiera: nażwę, datę, godło,
nazwę normatywną, tytuł ustawy, może zawierać preambułe.
Treść aktu musi odpowiadać tytułowi. Część
artykułowana to graficznie i numerycznie ponumerowany
tekst. To są artykuły które dzielą się na paragrafy i pkt.
część artykułowana to najważniejsza część. Jeden przepis
może zawieraż jedno zdanie, kilka zdań i może być
podzielony na punkty.
Wnioskowanie z przeciwieństwa - jeśli kogoś
i tylko jego dot jakis zakaz lub nakaz zachowania
lub gdy zachowanie powinno nastąpic w ściśle
określony sposób, to inny podmiot lub inny sposób
nie dotyczy. Podobnie gdy z tekstu przepisu że
adresatem normy nakazany jest tylko jeden
określony wzór zachowania wszystkie inne
zachowania są niedozwolone
normy generalne i abstrakcyjne
norma generalna - jest ona skierowana do pewnej
kategorii adresatów , nie do adresata
indywiduwalnego. Wskazanie adresatów
następuje po wskazaniu ich cech rodzajowych
Wiele n z czyni adresatem zakazu lub nakazu
wszystkich ludzi zamieszkałych na określonym
terytorium np. obywateli państwa
norma abstrakcyjna - wzór zachowań jest określony
przez wskazanie rodzajowych a nie konkretnych cech
tego zachowania.
Instytucjonalne gwarancje praworządności -
instytucje prawne które mają fundamentalne
znaczenie dla respektowania zasdy państwa
prawnego. Do podst gwarancji praworzadności
zalicza się:
sądownictwo konstytucyjne
sądowe kontrole decyzji administracyj
instytucję ombudsmana
instytucję trybunału stanu
Tekst jednolity jest to tekst głoszony w postaci
obwieszczenia w odpowiednim organie promulga
cyjnym. Tekst jednolity zawiera pierwotny tekst
aktu normatywnego wraz z naniesionymi na niego
poprawkami. Inaczej mówiąc, jeżeli ustawa jest
zmieniona, to przy nowelizacji wprowadza się
nowe ustawy, a potem przy kolejnej się je powiela.
Wprowadza się tekst jednolity który zawiera
wszystkie poprzednio dokonane nowelizacje.
Prawo nie może zawierać luk, ma być
niesprzeczne, i spójne wewnętrznie.
Kodyfikacja prawa tj całościowe, kompleksowe
uregulowanie danej sfery zycia publicznego w sposób
który może stanowić odstępstwo niekiedy zupełnie
zasadnicze i nowatorskie do uregulowań
dotychczasowych. K uznaje się za najdoskonalszą
forme uregulowania prawnego. Kodeksy prawne
są owocem kodyfikacji.
Ikonrporacja prawa tj kompilacyjne zestawienie tekstów
aktow normatywnych dot zagadnienia lub danej sfery
zycia publicznego bez dokonywania zmian.
Inkorporacja sluzy latwiejszemu posługiwaniu
się materiałem normatywnym.
Wykładnia autentyczna - dokonywana jest ona
przez ten podmiot który przepis ustanowił. Zasięg
i moc wiążąca tej wykładni są równe zasięgowi
i mocy wynikającej z położenia hierarchii aktów
normatywnych przepisów interpretowanych.
Wykładnia legalna - dokonywana jesy przez
upoważniony do tego organ państwa. Obecnie
nie ma w polsce organu który mogłby dok takiej
wykładni
wykładnia logiczna - stosuje się reguły klasycznej logiki.
Poza dyrektywami logicznymi stosuje się
dyrektywy podobne.np. z wyższego na niższe.
Wynik zawsze jest podważalny.
Wykładnia doktrynalna - każdy może dokonywać
prywatnie wykładni prawa na swój użytek. Nie ma ono
jednak dla nikogo mocy wiążącej. W.d jest w istocie
w prywatna tyle, że przeprowadzaną przez prawników.
Jeżeli oddziałowuje na decyzje organów państwowych
To tylko siła autorytety osób ją przeprowadzających.
Wykładnia językowa - podstawą jest dyrektywa
rozumienia w danym języku. Słowa użyte w
języku prawa trzeba rozumieć tak jak w języku
potocznym. Interpretator nie może pominąc żadnych
wypowiedzi. Odchylenie wymaga uzasadnienia.
Nie wolno niczego pominąc.
Wykładnia funkcjonalna - nie chodzi tylko o wolę
ustawodawcy. Prawo stosowane jest w
innych warunkach niż zostało udowodnione.
Odesłania wewnątrzsystemowe - przepisy odsyłające są
W celu uniknięcia kilkakrotnego powtórzenia w akcie
normatywnym tych samych części lub w celu uzupełnienia
ich treściami zamieszczonymi w innym miejscu.
Zawierają one wskazówke gdzie należy szukać poszukiwanych
wzorów zachowania się. Mogą one odsyłac do innych
przepisów tego samego aktu lub do innego aktu
normatywnego.
Odesłania zewnątrzsystemowe- niektóre klauzule
generalne mają charakter przepisów odsyłających.
Ale są odesl zewsys gdyz wzorów zachowania
poszukują w innych niż prawo systemach normatywnych
Luką w prawie jest taki braki regulacji co do którego
można racjonalnie twierdzić ze nie jest przez ustawodawce
zamierzony. Luka w prawie może w szczególności wystąpić
gdy :
ustawodawca nie zakończył procesu prawodawczego
wbrew wyraźnej zapowiedzi
pomimo zakończenia procesu legislacyjnego
nadal nie można ustalić norm regulujących jaką kwestie