Francja
Istota „mieszanej” formy rządów:
Konstytucja Francji - akt prawny o najwyższej randze (konstytucja), określający podstawy ustroju państwa francuskiego, podmiot władzy w państwie, a także sposób wykonywania przezeń władzy, oraz określający prawa i obowiązki obywateli.
Wybory prezydenta:
Zgodnie z konstytucją V Republiki prezydent miał być wybierany na siedem lat, jednak obecnie jego kadencję skrócono do pięciu lat (na mocy referendum konstytucyjnego z 2000 roku).
Wakat na stanowisku prezydenta może być
następstwem śmierci,
dymisji szefa państwa
lub pozbawienia go stanowiska przez Trybunał Stanu z powodu zdrady stanu.
Pierwsza z wymienionych hipotez znalazła zastosowanie 2 kwietnia 1974 r. po śmierci G. Pompidou, druga zaś 28 kwietnia 1969 r. po złożeniu dymisji przez de Gaulle'a. [28]
W takich sytuacjach funkcje głowy państwa pełni przewodniczący Senatu, przy czym nie wolno mu zarządzić referendum, rozwiązać Zgromadzenia Narodowego i wyjść z inicjatywą ustawodawczą w sprawie rewizji konstytucji. Jeśli przewodniczący Senatu nie może tymczasowo zastąpić prezydenta, zadanie to należy do rządu.
Pozycja ustrojowa prezydenta:
Nadrzędnym artykułem określającym pozycję ustrojową prezydenta jest art. 5 konstytucji z 1958 r., który stanowi, że „Prezydent Republiki czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji. Zapewnia przez swój arbitraż prawidłowe funkcjonowanie władz publicznych, jak również ciągłość państwa. Jest gwarantem niepodległości narodowej, integralności terytorialnej i przestrzegania traktatów”.
RADA KONSTYTUCYJNA WE FRANCJI - SKŁAD I KOMPETENCJE.
Rada konstytucyjna - to organ państwowy w skład którego wchodzi 9 osób (po 3 powołuje przewodniczący Zgromadzenie i Senatu) powołanych na 9 lat. Przewodniczącego powołuje Prezydent zaś Rada odnawia się w jednej trzeciej co 3 lata. Obok członków pochodzących z nominacji w skład Rady mogą wchodzić z urzędu i dożywotnio byli prezydenci Republiki. Do zadań Rady Konstytucyjnej należy:
- czuwanie nad prawidłowością wyborów prezydenckich i parlamentarnych a także nad przebiegiem referendum, ocenia więc prawidłowość wyborów, rozpatruje reklamacje, ogłasza wyniki wyborów oraz rezultaty referendum
- bada zgodność z konstytucja ustaw organicznych i regulaminów izb parlamentu
- zadania podejmowane przez Radę z inicjatywy i na wniosek innych organów państwowych , ocenia zgodność z konstytucją ustaw zwykle oraz umów między narodowych.
W myśl twórców konstytucji Rada miała być organem kontroli w stosunku do parlamentu. Ewolucja ustrojowa wskazuje na odmienne potraktowanie przez Radę przyznanych jej kompetencji
Funkcje parlamentu:
Na mocy konstytucji parlament pełni dwie zasadnicze
funkcje:
ustawodawczą
i kontrolną.
Funkcja ustawodawcza
W celu realizowania pierwszej z nich posługuje się on ustawami
konstytucyjnymi, organicznymi i zwykłymi. Zgodnie z orzecznictwem
Rady Konstytucyjnej parlament może w zasadzie uchwalać ustawy we
wszystkich sprawach, a rząd określa sposób ich wykonania.
. Sposób powoływania parlamentu:
Parlament V Republiki Francuskiej składa się z dwóch izb - Zgromadzenia Narodowego i Senatu.
Zgromadzenie Narodowe wybierane jest co 5 lat w wyborach bezpośrednich. Składa się ono z 577deputowanych ( posłów).
Natomiast Senat pochodzi z wyborów pośrednich nie ma przedstawicielskiego charakteru , zaś przyjęte zasady jego tworzenia nadają mu konserwatywny charakter.
Senat, zgodnie z konstytucją jest "reprezentacją terytorialnych wspólnot Republiki", tj. gmin, departamentów i terytoriów zamorskich.
Jego sklad jest obierany przez okolo 145 tys elektorów. W skład Senatu wchodzi 331 przedstawicieli.
Elektorzy to zwykle przedstawiciele wladzy lokalnej. 304 senatorów reprezentuje swoje departamenty (fr. départements), 5 terytoria zalezne a 12 Francuzów mieszkajacych na emigracji.
Mandat senatora daje prawo zasiadania w izbie przez 6 lat. Co 3 lata polowa czlonków Senatu jest wybierana przez elektorów.
Rząd:
Sposób powoływania
● powoływany przez Głowę Państwa
- najpierw powoływany zostaje premier” pierwszy minister”, a nie Prezes Rady Ministrów
- na jego wniosek pozostali członkowie
- powoływanie członków rządu odbywa się poprzez wręczenie im przez prezydenta dekretów nominacyjnych i dekretów kompetencyjnych
● z tą chwilą rząd jest powołany de iure i dysponuje pełnią swych kompetencji
Premier powoływany przez Prezydenta na wniosek Parlamentu
Premier przedstawia prezydentowi wnioski dotyczące powoływania i odwoływania swoich współpracowników.
Funkcje rządu:
ma obowiązek opracować program działania i realizować go po uzyskaniu aprobaty parlamentu. Po określeniu przez prezydenta składu rządu premier przedstawia Zgromadzeniu program gabinetu, a nastepnie zgodnie z ukształtowanym zwyczajem, stawia się problem zaufania. Funkcji członka rządu nie mozna łaczyc z mandatem parlamentarnym.
Może jednorazowo w okresie 4 miesięcy wydawać ordonanse (dekrety) z mocą ustawy organicznej lub zwykłej, niezbędne dla wprowadzenia w życie instytucji Republiki i funkcjonowania władz publicznych.
Rząd może także wystąpić do parlamentu w celu realizacji swojego programu z projektem tzw. ustawy upoważniającej do wydawania ordonansów. Upoważnienie to udziela się na określony czas i traci moc prawną w przypadku ich nie przedłożenia. Dzięki temu udział rządu w dziedzinie stanowienia prawa może ulec poszerzeniu.
System partyjny:
Francja stanowi przykład państwa, w którym funkcjonuje klasyczny system wielopartyjny, przy czym na przestrzeni lat wskazuje on ewolucje do postaci systemu dwublokowego. Zmiany w systemie V Republiki wiążą się z zanikiem pewnych partii, (MRP) i pojawieniem się nowych ugrupowań jak np. Gaullistowska Unia na Rzecz Nowej Republiki zmieniająca kilkakrotnie nazwę a także Unia Demokracji Francuskiej. Nową tendencją jest tworzenie początkowo trzech, a ostatecznie dwu realnie łączących się bloków: prawicowego oraz sojuszu lewicy. Blok centrowy stale tracił na znaczeniu. W V Republice pojawia się nowe zjawisko uzyskiwania prze jedną parte polityczną pozycji dominującej, np. UNR w r. 1968, socjaliści w r. 1981, RPR w r. 1993. Wywiera to istotny wpływ na kształtowanie się większości parlamentarnej i na wzrost stabilizacji rządu.