Istota kapitału własnego

1. Wstęp.

Kapitały własne odgrywają istotną rolę w finansowaniu bieżącej i przyszłej działalności każdego przedsiębiorstwa. Wypracowany zysk netto zwiększa wartość (kwotę) kapitału własnego, a zaistniała strata - obniża ich wysokość. Wysokość kapitału własnego powinna być dostosowana do charakteru przedsiębiorstwa, jego wielkości i przyjętej strategii rozwoju. W przypadku wybrania przez przedsiębiorstwo wariantu finansowania swojego rozwoju z kredytów lub pożyczek, to zapotrzebowanie na kapitał własny będzie wprawdzie mniejsze lecz pociągnie za sobą konieczność poniesienia dodatkowych nakładów z tytułu obsługi kredytu lub pożyczek oraz podjęcia różnych działań dla utrzymania płynności finansowej.

Warto pamiętać, że to właśnie kapitały własne jednostki są przedmiotem szczególnego zainteresowania właścicieli jednostki - obecnych i potencjalnych, zmiany tego kapitału oznaczają bowiem jednocześnie zmiany udziału właścicieli w majątku jednostki.

Kapitały własne stanowią zasadniczy przedmiot regulacji KSH zawartych w działach charakteryzujących poszczególne rodzaje spółek. UoR poświęca im jeden obszerny artykuł 36, który określa on problem wykazywania w księgach rachunkowych i w sprawozdaniu finansowym kapitału (funduszu) własnego wszystkich jednostek objętych ustawą.

2. Pojęcie kapitału własnego.

Kapitał ( fundusz) własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania składają się na pasywa bilansu.

Pojęcie kapitału własnego jest definiowane przez Ustawę o Rachunkowości (art. 3 pkt 29) tylko w sposób pośredni jako pomniejszenie aktywów jednostki o zobowiązania (aktywa netto). Art.36 ust.1 wymaga ujęcia i wykazania w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym kapitału własnego z podziałem na jego rodzaje i według zasad określonych przepi­sami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki.

Dla spółek handlowych w postaci spółek kapitałowych (spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) i spółek osobowych (spółki: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) podstawą prawną jest ustawa z dnia 15 września 2000r. — Kodeks spółek handlowych (KSH).

W przypadku przedsiębiorstw państwowych przepisem prawa jest ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.

Natomiast dla spółdzielni przepis prawa stanowi ustawa z dnia 16 września 1982r. - Prawo spółdzielcze, Dz. U. 1995 r. Nr 54, poz. 288 z późniejszymi zmianami.

3. Elementy składowe kapitału własnego.

Kapitał (fundusz) własny składa się z kilku różnych pozycji, zróżnicowanych ze względu na źródło gromadzenia oraz możliwości rozdysponowania danego elementu kapitału (funduszu) własnego.

Struktura kapitału (funduszu) własnego w bilansie wygląda następująco:

A. Kapitał (fundusz) własny

I. Kapitał (fundusz) podstawowy

II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)

III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

IV. Kapitał (fundusz) zapasowy

V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe

VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych

VIII. Zysk (strata) netto

IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna).

3.1. Kapitał podstawowy.

„Kapitałem własnym o zasadniczym charakterze, powierzonym przez właści­cieli jest kapitał podstawowy.” Kapitał podstawowy (kapitał zakładowy) natęży wykazać w wysokości określonej w statucie lub umowie i wpisanej w rejestrze sądowym. Kapitał ten należy powiększyć lub zmniejszyć w wypadku podwyższe­nia, względnie obniżenia kapitału podstawowego. W przypadku podwyż­szenia kapitału podstawowego w kwocie wyższej od wartości nominalnej, kapitał podstawowy podwyższa się o wartość nominalną wyemitowanych akcji lub udziałów, a pozostałą część wartości emisji odnosi się na konto kapitału zapasowego.

Sytuacja w wypadku konwersji zobowiązań na kapitał zakładowy przedstawia się podobnie. Przeważnie konwersji podlega kwota główna wraz z narosłymi odsetkami. W przypadku konwersji zobowiązań w walucie ob­cej kwotę podlegającą zamianie należy wycenić po aktualnym kursie waluty obcej. Różnica między tak ustaloną kwotą zobowiązań a wartością no­minalną akcji lub udziałów zwiększa kapitał zapasowy, chyba że określono inne warunki konwersji.

Wykaz kapitału podstawowego jedynie w wysokości określonej w statucie i wpisanej w rejestrze sado­wym, który jest wymogiem UoR, nie uwzględnia skutków przyjęcia przez ustawodawcę w KSH nowych rozwiązań obejmujących podwyższania kapitału zakładowego, jak instytucji kapitału docelowego czy warunkowego podwyższania kapitału zakładowego, będącego szeregiem czynności prawnych następujących po sobie, a nie jednorazową czynnością podwyższenia kapitału zakładowego. Takie niedostatki przepisów ustawowych należy eliminować poprzez umieszczenie przez biegłego rewidenta odpo­wiedniej informacji w opinii z badania sprawozdania finansowego, gdy będzie chodziło o istotne kwoty, i (lub) w informacji dodatkowej i raporcie biegłego rewidenta - w pozostałych sytuacjach.

Akcje podlegające umorzeniu.

Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość umorzenia akcji, o ile statut tak stanowi. Umorzenie akcji polega na unicestwieniu praw udziałowych oraz obowiązków związanych z akcją .

W oparciu o KSH wyodrębniamy następujące rodzaje umorzenia akcji:

• dobrowolne - jest dokonywane za zgodą akcjonariusza po uprzednim na­byciu przez spółkę akcji,

• przymusowe - jest dokonywane bez zgody akcjonariusza,

• warunkowe (automatyczne) - jest dokonywane w wypadku wystąpienia w statucie okre­ślonego zdarzenia.

W wypadku umorzenia dobrowolnego występują dwa różne zdarzenia prawne:

• nabycie przez spółkę od akcjonariusza akcji, które stosownie do KSH stają się akcjami własnymi spółki,

• podjęcie uchwały o umorzeniu akcji.

KSH wprowadził generalny zakaz nabywania przez spółkę akcyjną jej własnych akcji (tj. akcji przez nią wyemitowanych).Natomiast naby­cie przez spółkę własnych akcji celem umorzenia jest, w świetle prawa spółek, dozwolone i dopuszczalne, przy czym umorzenie akcji w tym try­bie nie może być dokonane częściej niż raz w roku obrotowym.

Umorzenie przymusowe polega na pozbawieniu akcjonariusza akcji wbrew jego woli w razie zaistnienia określonych w statucie przesłanek. Umorzenie przymusowe następuje zawsze za wynagrodzeniem.

Umorzenie warunkowe następuje w następstwie ziszczenia się zdarzenia określo­nego w statucie. Uchwałę o obniżeniu kapitału akcyjnego podejmuje wte­dy zarząd w formie aktu notarialnego. Ta forma umorzenia też może na­stąpić jedynie za wynagrodzeniem.

Dla prawidłowego dokonania umorzenia wymagana jest uchwała Walne­go Zgromadzenia Akcjonariuszy. Uchwala o umorzeniu może jednak zostać podjęta tytko wtedy, kiedy możliwość umorzenia akcji przewiduje statut spół­ki. Powinien on określać warunki i sposób umorzenia, pod sankcją bezsku­teczności wobec spółki.

Umorzenia przymusowe i warunkowe to nowe instytucje wpro­wadzone przez ustawodawcę do polskiego prawa handlowego.

Przymusowy wykup akcji.

KSH przewiduje również instytucję przymusowego wykupienia akcji, która umożliwia osiągnięcie podobnych celów jak przy­musowe umorzenie akcji. Jest to zupełnie nowa regulacja, do dnia wejścia w życie KSH nie znana polskiemu prawu spółek.

Przymusowe wykupienie akcji może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy spełnione są wszystkie następujące przesłanki:

• przymusowy wykup dotyczy akcji akcjonariuszy reprezentujących mniej niż 5% kapitału akcyjnego,

• przymusowy wykup może przegłosować nie więcej niż pięciu akcjo­nariuszy reprezentujących w sumie co najmniej 90 % kapitału akcyj­nego,

• uchwała Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy o przymusowym wy­kupie podjęła musi być większością dziewięciu dziesiątych głosów oddanych (o ile statut spółki nie przewiduje warunków surowszych), przy czym KSH dokładnie określa elementy, jakie uchwala powinna zawierać (akcje podlegające wykupowi, akcjonariuszy zobowiązują­cych się do wykupu, akcje przypadające każdemu z nabywców). Uchwalę należy powziąć w głosowaniu jaw­nym i imiennym, w głosowaniu każda akcja ma jeden głos.

Konsekwencją zastosowania tej instytucji jest eliminacja mniejszościo­wych akcjonariuszy bez ich zgody. Przepisy starannie zabezpieczają majątkowy interes akcjonariuszy usuwanych w tym trybie ze spółki, co wyraża się głównie w konieczności wyceny akcji przez biegłego rewiden­ta powołanego uchwalą walnego zgromadzenia lub wyznaczonego przez sąd rejestrowy.

Akcjonariusze, których akcje podlegają wykupowi otrzymują przychód, którym jest cena ustalona przez biegłego rewidenta.

Wydatki na nabycie akcji, ponoszone przez akcjonariuszy dokonują­cych wykupu, nie stanowią kosztu uzyskania przychodu w momencie ich poniesienia, mogą jednak stanowić koszt przy ustalaniu dochodu z od­płatnego zbycia akcji.

Jeżeli spółka wyemitowała akcje, które będą podlegały umorzeniu na podstawie statutu spółki w zamian za z góry ustaloną kwotę i w określo­nym lub dowolnym terminie, lub gdy wyemitowane akcje będą dawały nabywcy prawo żądania umorzenia akcji w zamian za z góry określoną kwotę i w terminie ustalonym przez akcjonariusza, wyemitowane akcję nie powinny co do zasady stanowić części kapitału zakładowego, lecz powin­ny być ujmowane jako zobowiązania finansowe.

Złożone instrumenty finansowe i kapitałowe (art. 35a ustawy).

Wystawca (emitent) instrumentu finansowego powinien zaliczyć dany instrument lub jego części składowe do zobowiązań lub kapitału własnego, zgodnie z treścią ekonomiczną ustaleń umownych obowiązujących w mo­mencie początkowego ujęcia instrumentu finansowego w bilansie oraz zgod­nie z definicjami zobowiązania finansowego i instrumentu kapitałowego. Dotyczy to takich mieszanych instrumentów finansowych, jak obligacje zamienne, warranty, lub inne zadłużenie z możliwością konwersji zobo­wiązania na kapitał własny.

Dywidendy dotyczące instrumentów finansowych lub ich elementy za­kwalifikowane jako zobowiązania finansowe, powinny być ujęte w rachunku zysków i strat jako koszty finansowe (np. dywidendy zagwarantowane przy­padające akcjom uprzywilejowanym, podlegające umorzeniu w zamian za z góry ustaloną kwotę). Wypłaty na rzecz posiadaczy instrumentu finanso­wego zakwalifikowanego jako instrument kapitałowy, powinny bezpośred­nio obciążać kapitał emitenta (wystawcy).

3.2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wartość ujemna).

Zarejestrowany kapitał podstawowy w przypadku spółek akcyjnych może być wyższy od kapitału faktycznie wpłaconego. Wówczas zadekla­rowane, lecz nie wniesione wkłady kapitałowe ujmowane są jako należne wkłady na poczet kapitału i wykazywane w kwocie ujemnej. Z kolei należności z tytułu zadeklarowa­nych, ale nie uiszczonych jeszcze dopłat (np. przy połączeniu czy podziale spółki) należy wykazać w aktywach jako należności. Jednak ustawa nie zawiera nakazu wykupywa­nia kwot nie uiszczonych dopłat w kapitałach własnych ze znakiem ujem­nym. Wniesienie dopłat w powyższych przypadkach jest obojętne podatkowo, a przyznanie ich przez spółkę akcjonariuszom może generować powstanie obowiązku podatkowego dla beneficjentów tych dopłat.

3.3. Udziały lub akcje własne (wartość ujemna) i kapitał rezerwowy z tytułu udziałów i akcji własnych.

Nabyte udziały lub akcje własne należy wycenić w cenie nabycia i wy­kazać w kwocie ujemnej w kapitale własnym.

UoR nie zawiera szczegółowych zasad rachunkowości w przypadku zrealizowanych zysków lub strat z tytułu sprzedaży akcji własnych. Takie postanowienia zawierają między innymi MSR - SIC 16. Zakup akcji własnych należy zaprezentować w sprawozdaniu finanso­wym jako obciążenie kapitału własnego. Jeżeli nabyte akcje własne zesłały następnie odsprzedane, przychody z tego tytułu zwiększają kapitał własny. Zrealizowane zyski lub straty należy wykazać jako zmianę w kapitale wła­snym (nie wykazuje się ich jako przychodów lub kosztów w rachunku zy­sków i strat).

3.4. Kapitał zapasowy

Zasady tworzenia i wykorzystania kapitału zapasowego określają przepisy KSH, ustalenia zawarte w statucie (umowie) spółki oraz uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy (zgromadzenia wspólników).

Kapitał zapasowy jest tworzony lub zwiększany z tytułu nadwyżki wartości emisji nad wartością nominalną akcji, a pomniejszany o koszty związane z emisją akcji. Ewentualna nadwyżka kosztów jest odnoszona do kosztów finan­sowych.

Koszty założenia i organizacji podmiotów gospodarczych, jak również kosz­ty pozyskania dodatkowego kapitału względnie pomniejszają nadwyżkę emisji nad wartością nominalną podwyższonego kapitału.

Taka nadwyżka może także powstać w wypadku konwersji zadłużenia spółki na kapitał zakładowy, w sytuacji, kiedy wartość zobowiązania wraz z uwzględnieniem zarachowanych kosz­tów finansowych jest wyższa od kwoty podwyższenia kapitału zakładowe­go. Różnica ta zwiększa kapitał zapasowy lub kapitał rezer­wowy.

Kapitał zapasowy ulega również zwiększeniu z tytułu rozliczenia fun­duszu z aktualizacji wyceny.

3.5. Fundusz z aktualizacji wyceny

W związku z nowelizacja Ustawy o Rachunkowości z 9 listopada 2000 r. znacznie zostały rozszerzone funkcje kapitału z aktualizacji wyceny.

Według UoR (art. 31 ust. 3) wartość początkowa i dotychczas dokonane od środków trwałych odpisy amortyzacyjne mogą, na podstawie odrębnych przepisów, ulegać aktualizacji wyceny. Ustalona w wyniku aktualizacji wy­ceny wartość księgowa netto środka trwałego nie powinna być wyższa od jego wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione.

Ten fundusz zmniejszają korekty wcześniejszych aktualizacji oraz nie rozliczone różnice z wyceny w przy­padku zbycia lub dekapitalizacji składników uprzednio aktualizowanych, a zwiększają kwoty z tytułu aktualizacji wyceny rzeczowych składników majątku trwałego, różnice z wyceny inwestycji długotermino­wych do wyższych od ceny nabycia cen rynkowych.

Nie rozliczona różnica z aktualizacji rzeczowego składnika majątku trwa­łego pomniejsza fundusz z aktualizacji, a zwiększa pozostały kapitał zapa­sowy. Ta operacja jest objęta podatkiem.

Natomiast w inny sposób rozliczamy różnicę z wyceny inwestycji długoter­minowych nowych w przypadku sprzedaży inwestycji. Nie­rozliczone skutki z wyceny widniejące w funduszu z aktualizacji pomniejszają na dzień sprzedaży koszt własny sprzedanej inwestycji. Różnica z przeceny, wcześniej ujęta w funduszu z aktualizacji, wpływa na wynik fi­nansowy dokonanej sprzedaży. Ta operacja jest objęta podatkiem.

Ustawa zawiera istotne uregulowania dotyczące podatku odro­czonego. Gdy zmiana funduszu z aktualizacji wyceny jest związana z powsta­niem aktywów lub rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego fundusz z aktualizacji zasila kwota po odjęciu rezerwy na podatek odroczony.

3.6. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe.

W spółce akcyjnej może być tworzony kapitał rezerwowy, głownie na pokrycie strat, czy szczególnych wydatków. O takich szczególnych wy­datkach mówi art. 362 K.s.h. Spółka akcyjna może nabyć własne akcje jeśli ma to na celu zapobieżenie bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie oraz jeśli nabyte akcje mają być za­oferowane pracownikom tub osobom, które były zatrudnione w spółce, lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej trzech lat. Nabycie tych akcji jest dozwolone, jeśli są spełnione trzy warunki; jeden z nich dotyczy utworzenia kapitału rezerwowego, a mianowicie:

1) nabyte akcje zostały w pełni pokryte,

2) łączna wartość nominalna nabytych akcji nie przekracza 10% kapitału zakładowego spółki, uwzględniając w tym również wartość nominalną pozostałych akcji własnych, które nie zostały przez spółkę zbyte,

3) spółka utworzyła na ten cel kapitał rezerwowy, równy co najmniej cenie nabycia akcji własnych, bez pomniejszenia kapitału zakładowego, po­większonego o obowiązkowe kapitały (fundusze), które według ustawy lub statutu nie mogą być wypłacone akcjonariuszom.

3.7. Zysk (strata) z lat ubiegłych.

Pozycja ta odzwierciedla zysk bądź stratę (tę ze znakiem minus) z lat ubiegłych, czyli zysk zatrzymany z poprzednich lat, bądź nie pokrytą stratę z lat poprzednich w kwotach ustalonych na moment bilansowy.

3.8. Zysk (strata) netto.

W tej pozycji bilansu ujmuje się zysk lub stratę (tę ze znakiem minus) zrealizo­waną w danym roku obrotowym. Jest to kwota ustalona na koncie „Wynik finansowy" i opisana w sposób bardziej szczegółowy poprzez koszty i przy­chody z określonych obszarów działalności w rachunku zysków i strat.

3.9. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego.

Są to zaliczkowo dokonane odpisy na poczet wyniku finansowego danego roku obrotowego. W bilansie odpisy te są wykazywane ze znakiem minus.

Wg art.53 UoR podział lub pokrycie wyniku finansowego jednostek zobowiązanych do poddania badaniu rocznego spra­wozdania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania przez organ zatwierdzający, poprzedzonego wyrażeniem prze biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrze­żeniami. Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto, dokonany bez spełnienia tego warunku jest nieważny z mocy prawa.

Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto jednostek nie zobowiąza­nych do poddania badaniu rocznego sprawowania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający.

4. Zestawienie zmian w kapitale własnym.

Jedną z nowości, jakie niesie za sobą nowelizacja ustawy o rachunkowości, jest nałożenie na większe, podlegające corocznemu badaniu jednostki, obowiązku sporządzania nowego elementu sprawozdania finansowego, nazwanego zestawieniem zmian w kapitale własnym.

Istotnym wymogiem UoR jest przedstawienie zmian w kapitale wła­snym w formie oddzielnego sprawozdania w ramach sprawozdania finan­sowego, które musi zawierać:

• wynik finansowy za dany okres,

• szczegółowe pozycje przychodów lub kosztów, zysków lub strat, które zgodnie z wymogami standardu, ujmuje się bezpośrednio w kapitale własnym, a także sumę takich pozycji,

• łączny wpływ zmian zasad rachunkowości i korekt błędów z lat ubie­głych,

• transakcje kapitałowe z właścicielami i wypłaty na rzecz właścicieli,

• nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych na początek okresu i na dzień bilansowy oraz zmiany w ciągu okresu,

• uzgodnienie wartości bilansowej każdej kategorii kapitału podstawo­wego, nadwyżki ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej i wszystkich składników kapitałów rezerwowych na początek i na koniec okresu, wraz z ujawnieniem każdej zmiany stanu.

Dla każdej grupy kapitału podstawowego jednostka powinna ujawnić w bilansie lub w informacji dodatkowej następujące informacje:

- liczbę akcji składających się na zarejestrowany kapitał oraz liczbę akcji wyemitowanych i w pełni opłaconych oraz wyemito­wanych i nie w pełni opłaconych,

- wartość nominalną akcji lub stwierdzenie, że akcje nie posiadają wartości nominalnej,

- zestawienie zmian liczby akcji na początek i na koniec okresu,

- prawa, uprzywilejowania i ograniczenia związane z daną grupą ak­cji, włączając w to ograniczenia dotyczące podziału dywidend,

- akcje własne jednostki, pozostające w jej posiadaniu lub w posiada­niu jednostek zależnych i jednostek stowarzyszonych,

- akcje zarezerwowane dla potrzeb emisji związanych z realizacją opcji i umów sprzedaży, wraz z warunkami i kwotami.

Ponadto jednostka gospodarcza ma obowiązek przedstawienia: opisu charakteru i przeznaczenia każdego kapitału wchodzącego w skład kapitału własnego oraz kwoty jakichkolwiek nie ujętych skumulowanych dywidend z akcji uprzywilejowanych co do wypłaty dywidend.

5. Podział kapitału własnego w zależności od formy prawnej jednostki gospodarczej.

Kapitał podstawowy w zależności od formy prawno-organizacyjnej podmiotów gospodarczych występuje jako:

• kapitał zakładowy - w spółkach akcyjnych,

• kapitał zakładowy - w spółkach z o.o.,

• kapitał wspólników - w spółkach osobowych: jawnej, partnerskiej i komandytowej,

• kapitał zakładowy - w spółkach osobowych: komandytowo-akcyjnej,

• kapitał założycielski w przedsiębiorstwach państwowych,

• kapitał udziałowy - w spółdzielniach.

5.1. Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej.

WNOSZENIE KAPITAŁU.

Zasady tworzenia i funkcjonowania spółki akcyjnej regulują art. 301 - 490 Kodeksu spółek handlowych. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej powinien wynosić co najmniej 500 000 zł (dotychczas była to kwota 100.000 zł). Dzieli się on na akcje o równej wartości nominalnej, nie niższej niż l zloty. Podstawowe informacje o kapitale zakładowym zawarte są w statucie spółki. Są to przede wszystkim:

• wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę wpłaconą przed zarejestro­waniem na pokrycie kapitału zakładowego,

• wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne czy na okaziciela,

• liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów.

Takie informacje możemy znaleźć także w akcie zgłoszenia spółki akcyjnej do sądu rejestrowego. Obejmuje on:

• wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji,

• wysokość kapitału docelowego, jeżeli statut to przewiduje,

• liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj ich uprzywilejowania,

• wzmiankę jaka część kapitału zakładowego została pokryta przed zareje­strowaniem,

jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne, zaznaczenie tej oko­liczności.

Ustawodawca wprowadził też okre­sy adaptacyjne od dnia wejścia w życie ustawy:

• trzyletni na dostosowanie statutów spółki do przepisów K.s.h.,

• trzyletni na podwyższenie kapitału zakładowego do wysokości co najmniej 250 000zł,

• pięcioletni na podwyższenie kapitału zakładowego do wysokości co najmniej

500 000 zł.

Jeśli spółka naruszy powyższe przepisy sąd rejestrowy może z urzędu lub na wniosek strony mającej interes prawny wezwać ją do usunięcia naruszenia prawa w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy. Jeżeli spółka tego nie uczyni, sąd może wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki. Jeśli spółka nie osiągnie minimalnych kwot kapitału zakładowego w odpowiednim terminie ak­cjonariusze nie mogą pobierać dywidendy ani innych świadczeń od spółki do czasu spełnienia wymogów kwotowych.

Akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Je­żeli akcje są obejmowane powyżej ich wartości nominalnej, nadwyżka po­winna być uiszczona w całości przed zarejestrowaniem spółki i stanowi, po pokryciu kosztów emisji, składnik kapitału zakładowego (art. 396 K.s.h.).

KSH wprowadza regulację dyscyplinującą akcjonariuszy w zakresie ter­minu wniesienia aportu. Akcje obejmowane za wkłady nie­pieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki. Akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej. Jeżeli akcje są obejmowane wyłącznie za wkłady niepieniężne albo za wkłady niepieniężne i pieniężne - kapitał zakładowy powinien być pokryły przed zarejestrowaniem co naj­mniej w jednej czwartej minimalnej wartości kapitału spółki akcyjnej.

W myśl art. 36 UoR kapitał zakładowy spółki wykazuje się w wysokości wykazanej w statucie i wpisanej w rejestrze sądowym. Zadeklarowane, ale niewniesione wkłady kapitałowe ujmuje się jako należne wkłady na poczet kapitału i przedstawia w pasywach jako wielkość ujemną. Jeśli akcjonariusz nie dokonał wpłaty w terminie określonym przez statut lub uchwalę walnego zgromadzenia, jest zobowiązany do zapłacenia odsetek ustawowych za opóźnienie lub odszkodowania, jeśli statut spółki nie stanowi inaczej.

Spółka może wydawać imienne akcje uprzywilejowane pod względem prawa głosu (nie dotyczy to prawo spółek publicznych) oraz prawa do dywi­dendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Akcje uprzywi­lejowane w zakresie dywidendy nie mogą przyznawać uprawnionemu dywi­dendy, która przewyższa więcej niż o połowę dywidendę przeznaczoną do wypłaty akcjonariuszom uprawnionym z akcji nieuprzywilejowanych. Akcje uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi akcjami.

KSH liberalizuje przepisy w zakresie obrotu akcjami aportowymi i sta­nowi, iż akcje obejmowane w zamian za wkłady niepieniężne powinny pozostać imiennymi do dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym na­stąpiło pokrycie tych akcji i w ciągu tego okresu nie mogą być zbyte ani zastawione. W okresie karencji akcje powinny być zatrzymane w spółce na zabezpieczenie roszczeń o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nie­należytego wykonania zobowiązań do wniesienia wkładów niepieniężnych.

NABYWANIE UDZIAŁÓW (AKCJI) WŁASNYCH.

Spółka akcyjna nie może udzielać pożyczek, zabezpieczeń, zaliczkowych wypłat, jak również w jakiejkolwiek innej formie bezpośrednio lub pośrednio finansować nabycie lub objęcie emitowanych przez nią akcji. Jednak zakaz ten nie dotyczy świadczeń w ramach zwykłej działalności instytucji finansowych, jak również świadczeń dokonywanych na rzecz pracowników spółki lub spółki z nią powiązanej, a podejmowanych w celu ułatwienia nabycia lub objęcia emitowanych akcji.

W art. 362 § 1 K.s.h. wpro­wadza generalną zasadę zakazu nabywania i obejmowania przez spółkę wyemitowanych przez nią akcji własnych. Wyjątki, których zakaz ten nie dotyczy:

• nabycie akcji w celu zapobieżenia, bezpośrednio zagrażającej spół­ce, poważnej szkodzie,

• nabycie akcji, które mają być zaoferowane do nabycia pracownikom lub osobom, które były zatrudnione w spółce lub spółce z nią powią­zanej przez okres co najmniej trzech lat,

• nabycie akcji nieodpłatnie lub w drodze sukcesji uniwersalnej,

• instytucja finansowej, która nabywa akcje na własny lub cudzy ra­chunek celem ich dalszej odsprzedaży,

• nabycie akcji w celu ich umorzenia,

• nabycie akcji w innych przypadkach przewidzianych w kodeksie spół­ek handlowych.

K.s.h. rozszerza zakaz nabywania przez spółkę jej własnych akcji na inne cele niż określone wyżej o zakaz nabywania akcji własnych spółki dominującej przez spółkę lub spółdzielnię zależną, a także osoby które działają na ich rachunek. Ma to na celu wyeliminowanie tzw. cross holdingów.

PODZIAŁ ZYSKU.

Zgodnie z art. 347 K.s.h. akcjonariusze mają prawo do dywidendy z zysku wykazanego w sprawozdaniu finansowym, badanym przez biegłego rewidenta, przeznaczonego przez walne zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom. Zysk rozdziela się w stosunku do liczby akcji , a jeśli nie są całkowicie pokryte - w stosunku do dokonanych wpłat na akcje. Według art. 348 K.s.h. kwoty przeznaczone na wypłatę dywidendy nie mogą przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o zysk przeniesiony z kapitałów rezerwowych utworzonych w tym celu w poprzednich 3 latach, pomniejszonego o poniesione straty oraz o kwoty umieszczone w kapitałach rezerwowych, utworzonych zgodnie z ustawą lub statutem, które nie mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy.

ZALICZKI NA DYWIDENDY.

Zgodnie z art.. 349 zarząd może być upoważniony do wypłaty akcjonariuszom , za zgodą rady nadzorczej, zaliczki na poczet przewidywanej po zakończeniu roku obrotowego dywidendy, a jej sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy, zbadane przez bie­głego rewidenta, wykazuje zysk. Zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca roku obrotowego, wykazanego w spra­wozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, powiększo­nego o niewypłacone zyski z poprzednich lat obrotowych, umieszczone w kapitałach rezerwowych przeznaczonych na wypłatę dywidendy (za ostat­nie trzy lata) oraz pomniejszone o straty z lat poprzednich i kwoty obo­wiązkowych kapitałów rezerwowych utworzonych zgodnie z ustawą lub statutem. Wypłata wymaga zgody rady nadzorczej. Do wypłaty zaliczkowej dywidendy należy stosować te same zasady w zakresie pobierania zaliczki na podatek dochodowy, jak w stosunku do dywidendy wypłacanej na ogólnych zasadach.

KAPITAŁ REZERWOWY.

Jest tworzony na pokrycie szczególnych strat lub wydatków. Wg art. 36 UoR spółka akcyjna jest zobowiązana do tworzenia kapitałów rezerwowych w wysokości:

• kwoty odpowiadającej wartości wg ceny nabycia akcji własnych nabytych przez spółkę akcyjną,

• kwoty w wysokości obniżenia kapitału zakładowego spółki, w przypadkach umorzenia akcji, które zostały w pełni pokryte, określonych w art. 360 § 2 K.s.h., tzn.:

• gdy spółka umarza akcje własne nabyte nieodpłatnie,

• gdy wynagrodzenie akcjonariuszy akcji umorzonych ma być wypłacone wyłącznie z zysku spółki, wykazanego w sprawozdaniu finansowym zbadanym przez biegłego rewidenta, nie wcześniej niż 6 miesięcy przed umorzeniem akcji, lub

• gdy umorzenie występuje bez jakichkolwiek świadczeń na rzecz akcjonariuszy, z wyjątkiem przyznania im świadectw użytkowych.

Kwota kapitału rezerwowego powinna odpowiadać kwocie równej łącznej wartości nominalnej umorzonych akcji.

KAPITAŁ ZAPASOWY.

Spółka akcyjna tworzy zgodnie z artykułem 396 K.s.h. kapitał zapasowy na pokrycie straty, przekraczając 8% zysku netto za dany rok obrotowy , dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej 33% kapitału zakładowego. Kapitał ten jest tworzony również z nadwyżki , osiągniętej przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej, a pozostałej po pokryciu kosztów emisji akcji.

PODWYŻSZENIE I OBNIŻENIE KAPITAŁU ZAKŁADOWEGO.

Podwyższenie kapitału zakładowego spółki akcyjnej wymaga zmiany statutu. Mówi o tym art. 432 K.s.h. Może ono nastąpić ze środków spółki. Walne zgromadzenie przeznacza na ten cel kapitał zapasowy powstały głównie z nadwyżki netto ceny emisyjnej akcji nad nominalną, dopłat za akcje uprzywilejowane i z 8% obowiązkowych odpisów z zysku netto i w części przekraczającej 33% kapitału zakładowego. Inne środek przeznaczony na ten cel to kapitały rezerwowe utworzone z zysku.

Kapitał zakładowy może być podwyższony w drodze:

1. Zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego poprzez emisję nowych akcji lub podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji.

Objęcie nowych akcji może nastąpić w drodze:

1) złożenia oferty przez spółkę i jej przyjęcia przez oznaczonego adresata; przyjęcie oferty następuje na piśmie pod rygorem nieważności (sub­skrypcja prywatna),

2) zaoferowania akcji wyłącznie akcjonariuszom, którym służy prawo poboru (subskrypcja zamknięta),

3) zaoferowania akcji w drodze ogłoszenia skierowanego do osób, którym nie służy prawo poboru (subskrypcja otwarta).

Podwyższenie kapitału zakładowego może być dokonane dopiero po cał­kowitym wpłaceniu co najmniej dziewięciu dziesiątych dotychczasowego kapitału. Przepisu tego nie stosuje się w przypadku łączenia się spółek. Akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w sto­sunku do liczby posiadanych akcji.

Podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru.

2. Podwyższenia kapitału w drodze uchwały zarządu w ramach tzw. kapi­tału docelowego.

Statut może upoważnić zarząd na okres nie dłuższy niż trzy lata do podwyższenia kapitału zakładowego. Upoważnienie te może być udzie­lone na kolejne okresy, nie dłuższe jednak niż trzy lata. Wysokość kapitału docelowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowego na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi.

Zarząd może wydać akcje tylko w zamian za wkłady pieniężne, chyba że upoważnienie do podwyższe­nia kapitału zakładowego przewiduje możliwość objęcia akcji za wkłady niepieniężne.

Upoważnienie zarządu do podwyższenia kapitału nie może obejmować uprawnienia do podwyższenia kapitału ze środków własnych spółki. Zarząd nie może także wydawać akcji uprzywilejowanych.

3. Warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego.

Walne zgromadzenie może uchwalić podwyższenie kapitału zakła­dowego, z zastrzeżeniem, że osoby, którym przyznano prawo do objęcia akcji wykonują je na warunkach określonych w uchwale. Uchwała taka może zostać powzięta w celu:

1) przyznania praw do objęcia akcji przez obligatariuszy obligacji zamien­nych lub obligacji z prawem pierwszeństwa ( z uwzględnieniem przepi­sów o obligacjach) albo

2) przyznania praw do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczej w zamian za wkłady niepieniężne, stanowiące wierzytel­ności, jakie przysługują im z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zy­sku spółki lub spółki zależnej.

Wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowego z chwili podej­mowania uchwały. Dokumenty akcji mogą być wydane tylko tym akcjonariuszom, którzy wnieśli w pełni wkłady.

Obniżenie kapitału własnego.

Natomiast obniżenie kapitału własnego regulują przepisy art. 455 - 458 K.s.h. Może ono nastąpić w drodze zmiany statutu, przez zmniejszenie wartości nominalnej akcji, połączenie akcji lub przez umorzenie części akcji. Cel obniżenia, kwotę, o którą kapitał zakładowy ma być obniżony ( nie poniżej 500 000zł) oraz sposób obniżenia powinny być ujęte w uchwale o obniżeniu kapitału zakładowego oraz w ogłoszeniu o zwołaniu walnego zgromadzenia.

Obniżenie kapitału własnego wymaga niezwłocznego ogłoszenia przez zarząd i wezwania wierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwu w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Wierzyciele, którzy wnieśli sprzeciw powinni być przez spółkę zaspokojeni lub zabezpieczeni.

5.2. Kapitał zakładowy w spółce z o.o.

WNOSZENIE KAPITAŁU.

Zasady tworzenia i funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością regulują art. 151-300 Kodeksu spółek handlowych.

Zgodnie z art. 154 kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co naj­mniej 50 000 zł, a wartość nominalna udziału nie powinna być niższa niż 500 zł. Wartość kapitału zakładowego i wartość udziału powinna być wy­rażona wyłącznie w walucie krajowej. Kapitał zakładowy spółki z o.o. dzieli się na udziały w równej albo nierównej wartości nominalnej. Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne.

K.s.h. w stosunku do kodeksu handlowego znacząco podwyższa wyso­kość minimalnego kapitału zakładowego spółki: z 4000 zł do 50 000 zł.

Jednocześnie ustawodawca wprowadził następujące okresy adaptacyjne od dnia wejścia w życie ustawy:

• trzyletni na dostosowanie umów spółki do przepisów KSH,

• trzyletni na podwyższenie kapitału zakładowego do wysokości co najmniej 25 000 zł i osiągnięcie minimalnej wysokości nominalnej udziału (z 50 zł do 500 zł),

• pięcioletni na podwyższenie kapitału zakładowego do wysokości co najmniej

50 000 zł.

Skutki naruszenia powyższych przepisów są takie same jak w przypadku spółki akcyjnej.

Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej, mogą być jednak obejmowane powyżej tej wartości. Ewentualną nadwyż­kę z tego tytułu przelewa się do kapitału zapasowego. Kapitał zakładowy może być pokryty gotówką i (lub) w formie wkładu niepieniężnego (apor­tu). Kapitał zakładowy wraz z ewentualną nadwyżką należy pokryć przed rejestracją spółki.

Ze względu na opodatkowanie wniesienia ww. nadwyżki w chwili jej wniesienia dopuszczona przez KSH możliwość obejmowania udziałów po­wyżej ich wartości nominalnej pozostaje zapisem blankietowym.

Zmiana wysokości kapitału zakładowego wymaga zmiany umowy spółki, chyba że umowa zawiera stosowne postanowienia przewidujące maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia.

Informacje o wysokości kapitału zakładowego, czy wspólnik może mieć jeden czy więcej udziałów, liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspól­ników zawiera umowa spółki.

Jeżeli wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport), umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu przez osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów. Przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu spółki.

Warunkiem powstania spółki jest m.in. wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki. W załącz­niku do zgłoszenia do sądu rejestrowego musi być dołączone oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione.

Umowa spółki może przewidzieć także udziały o szczególnych upraw­nieniach dotyczące np. prawa do dywidendy, czy sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki.

Umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Dopłaty powinny być nakładane i uiszczane przez wspólników równomiernie w stosunku do ich udziałów. Dopłaty mogą być zwracane wspólnikom, jeżeli nie są wyma­gane na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym.

Zarząd jest obowiązany prowadzić księgę udziałów.

W czasie trwania spółki nie wolno zwracać wspólnikom wniesionych wkładów tak w całości, jak i w części, chyba że przepisy KSH tak stanowią. Wspólnicy nie mogą także otrzymywać z jakiegokolwiek tytułu wypłat z majątku spółki potrzebnego do pełnego pokrycia kapitału zakładowego. Wspólnikowi nie wolno pobierać odsetek od wniesionych wkładów, jak również od przysługujących mu udziałów.

PODWYŻSZENIE I OBNIŻENIE KAPITAŁU ZAKŁADOWEGO.

KSH wprowadził nową instytucję prawną: podwyższenie kapitału za­kładowego ze środków spółki. Polega ona na tym, że uchwałą wspólników o zmianie umowy spółki można podwyższyć kapitał zakładowy, przezna­czając na ten cel środki z kapitału zapasowego lub kapitałów rezerwowych, utworzonych z zysku spółki (art. 260 K.s.h). Nowe udziały nie wymagają objęcia.

Z kwot przeznaczonych na pokrycie wydawanych udziałów należy potrącić poda­tek zryczałtowany. Podwyż­szenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru.

Obniżenie kapitału za­kładowego następuje na mocy uchwały zgromadzenia wspólników, która określa wysokość, o jaką kapitał zakładowy ma być obniżony (nie poniżej 50 000zł) oraz sposób obniżenia. Kapitał zakładowy ulega obniżeniu na skutek umorzenia udziałów, co jednak nie dotyczy umorzenia udziałów z czystego zysku.

NABYWANIE UDZIAŁÓW WŁASNYCH.

Spółka nie może obejmować, nabywać lub przyjmować w zastaw wła­snych udziałów. Zakaz ten dotyczy również obejmowania, nabywania lub przyjmowania w zastaw udziałów przez spółkę zależną. Wyjątek stanowi nabycie udziałów w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, któ­rych nie można zaspokoić z innego majątku wspólnika, oraz nabycie udzia­łów w celu umorzenia.

Jeżeli udziały nabyte w celu zaspokojenia roszczeń spółki lub w celu umorzenia nie zostały zbyte lub umorzone w ciągu roku od dnia nabycia, to powinny one zostać umorzone według przepisów kodeksu spółek handlo­wych dotyczących obniżenia kapitału zakładowego, chyba że w spółce zo­stał utworzony specjalny fundusz rezerwowy.

Umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. O ile umowa spół­ki nie stanowi inaczej, dopłaty mogą być zwracane wspólnikom, jeżeli nie są wymagane na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym.

PODZIAŁ ZYSKU.

Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego spra­wozdania finansowego, o ile zysk ten został przeznaczony do podziału uchwalą zgromadzenia wspólników. Jest to istotna zmiana w stosunku do regulacji zawartej wart. 191 KH i w sposób definitywny eliminuje ewentu­alne spory podatników z organami podatkowymi w zakresie zasadności opodatkowania pozostawionego w spółce zysku.

Udział spółki może być umorzony, gdy tak stanowi umowa. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe).Umorzenie udziału z czystego zysku nie wymaga obniżenia kapitału zakła­dowego.

Jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów. Jednak kwoty przeznaczone do podziału między wspólników nie mogą przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o kwoty przekazane na kapitały rezerwowe w poprzednich latach (zysk z lat poprzednich, nadwyżka emisyjna, różnica dodatnia z roz­liczenia połączenia spółek, gdy rozliczenia dokonano metodą łączenia udzia­łów, dodatni efekt zastosowania błędów podstawowych itp.), po pomniej­szeniu o poniesioną stratę oraz o kwoty przekazane na fund usze rezerwowe utworzone zgodnie z ustawą (np. kapitał z przeszacowania środków trwa­łych) lub umową spółki, które nie mogą być przeznaczone na wypłatę dy­widendy. KSH w stosunku do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością-w przeciwieństwie do spółek akcyjnych - nie wprowadza ograniczeń w obszarze czasowego wykorzystania nie podzielonych zysków.

ZALICZKI NA DYWIDENDY.

Spółka z o.o. może wypłacić zaliczkę na poczet dywidendy, jeżeli:

• sprawozdanie finansowe spółki za ostatni rok obrotowy wykazuje

zysk,

• spółka posiada środki wystarczające na wypłatę,

• umowa spółki upoważniła zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy.

Zaliczka stanowić może najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca ostatniego roku obrotowego, powiększonego o niewypłacone zyski z po­przednich lat obrotowych oraz pomniejszonego o straty z lal poprzednich i kwoty obowiązkowych kapitałów rezerwowych utworzonych zgodnie z ustawą lub umową.

5.3. Kapitał wspólników - w spółkach osobowych: jawnej, partnerskiej i komandytowej.

SPÓŁKA JAWNA.

W spółce jawnej występuje tylko kapitał podstawowy, który stanowi sumę określonych w umowie co do rodzaju i wartości wkładów wniesionych przez każdego z wspólników. Udział kapitałowy może być wniesiony w formie pie­niężnej i niepieniężnej.

Wspólnik nie jest uprawniony, ani zobowiązany do podwyż­szenia umówionego wkładu. Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem roku obrotowego. Jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika. Wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

SPÓŁKA PARTNERSKA.

K.s.h. nie zawiera szczególnych uregulowań dotyczących kapitału spółek partnerskich. Art. 91 K.s.h. informuje nas, iż umowa spółki powinna zawierać m.in. określenie wkładów wnoszonych przez każdego z partnerów i ich wartość. Wartość ich nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sadowego (KRS). Partnerzy wnoszą do spółki wkłady. Spółka partnerska jest zawiązywana w celu wykonywania wolnego za­wodu; powstaje z chwilą wpisu do rejestru.

Zgodnie z art. 89 K.s.h. w sprawach nieuregulowanych w dziale dla spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA.

Spółka komandytowa jest spółką, w której wobec wierzycieli za zobo­wiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Umowa spółki powinna zawierać między innymi informacje o wkładach wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość. Kapitał podstawowy spółki komandytowej jest sumą wielkości wkładów wniesionych przez wspólników. Nie podlega on wpisowi do KRS.

Cechą charakterystyczną tej spółki jest oznaczony kwotowo w umowie zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza (co najmniej jednego) wobec wierzycieli za zobowiązania spółki, czyli tzw. suma komandytowa. Komandytariusz jest wolny od tej odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki. Podsumowując, komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki do kwoty stanowiącej różnicę między przypadającą na niego sumą komandytową a aktualną wartością wkładu komandytariusza (wniesionego i wycofanego).

Jeżeli wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowa spółki określa przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspólnika wnoszącego takie świad­czenie niepieniężne. Jeżeli komplementariuszem jest spółka z o.o. lub spółka akcyjna, zaś komandytariuszem jest wspólnik tej spółki, wkładu komandyta­riusza nie mogą stanowić jego udziały (akcje) w tej spółce.

Komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zysk przypadający komandytariuszowi za dany rok obrotowy jest przeznaczony w pierwszej kolejności na uzupełnienie jego wkładu rzeczywiście wniesionego do wartości umówionego wkładu. W razie wątpliwości koman­dytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu.

W sprawach nieuregulowanych odrębnie dla tego rodzaju spółek stosuje się przepisy o spółce jawnej.

5.4. Kapitał zakładowy - w spółce komandytowo-akcyjnej.

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

Statut spółki, sporządzony w formie aktu notarialnego, określa między innymi wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne czy na okaziciela oraz liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów. Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej

50 000 zł.

Zgodnie z art.132 K.s.h. komplementariusz może wnieść wkład do spółki komandytowo-akcyjnej na kapitał zakładowy lub na inne fundusze. Wniesienie przez komplementariusza wkładu na kapitał zakładowy nie wyłącza jego nieograniczonej odpo­wiedzialności za zobowiązania spółki. Innym funduszem, na który może być wniesiony wkład komandytariusza, powinien być kapitał zapasowy lub kapitał rezerwowy, tworzone tak samo jak w spółce akcyjnej. Wysokość kapitału rezerwowego oraz liczba i wartość akcji nie podlega wpisowi w KRS.

Akcjonariusz spółki nie odpowiada za zobowiązania spółki. Komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki propor­cjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki, chyba że statut stanowi inaczej.

5.5. Kapitał założycielski w przedsiębiorstwach państwowych.

W przedsiębiorstwach państwowych fundusz podstawowy to fundusz założycielski. Odzwierciedla on wartość wydzielonej przedsiębior­stwu części majątku ogólnonarodowego, wyrażając tym samym udział Skarbu Państwa w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Wielkość tego funduszu podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Fundusz założy­cielski zwiększają przekazane z budżetu państwa dotacje, pozostawiona w przedsiębiorstwie dywidenda oraz inne zasilenia.

5.6. Kapitał udziałowy - w spółdzielniach.

W spółdzielniach funduszem podstawowym jest fundusz udziałowy. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Prowadzi ona działalność gospodarczą w inte­resie swoich członków.

Członek spółdzielni jest zobowiązany do wniesienia wpisowego oraz zadeklaro­wanych udziałów stosownie do postanowień statutu. Do wysokości udziałów członek spółdzielni uczestniczy w pokrywaniu jej ewentualnych strat. Nato­miast członek spółdzielni nie odpowiada wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. Za zobowiązania spółdzielnia odpowiada swoim mająt­kiem.

Fundusz udziałowy jest tworzony z wpłat udziałów członkowskich, z odpi­sów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej oraz z innych źródeł.

Zmniejszenie funduszu udziałowego następuje na skutek zwrotu udziałów członkowskich lub z tytułu pokrycia strat, jeśli nie jest wystarczający fun­dusz zasobowy.

7. Bibliografia.

1. Cieślak M.: Zestawienie zmian w kapitale własnym. „Rachunkowość” nr 4/2002.

2. Hellin A., Szymański K.G.: Sprawozdawczość finansowa. Wydawnictwo Difin.

Warszawa 2002.

3. Kierczewska U.: Nowelizacja ustawy o rachunkowości- zmiany w bilansie. Problemy rachunkowości. Nr 11/2000. s 15.

4. Krzywda D.: Kapitały własne spółek w Kodeksie spółek handlowych i ustawie o rachunkowości. „Rachunkowość” nr 4/2002.

5. Olchowicz I.: Sprawozdawczość finansowa. Wydawnictwo Difin. Warszawa 2002

6. Prawo spółek handlowych. Stan prawny na dzień 1.07.2002 rok.

7. Ustawa-Prawo działalności gospodarczej z dnia 19.11.1999r.

8. Ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994 r. znowelizowana 9.11.2000 r.

Dz. U. Nr 94, poz. 1037

Dz. U. Z 1992r. Nr 6, poz. 27

I. Olchowicz, A. Tłaczała : Sprawozdawczość finansowa. Wydawnictwo Difin. Warszawa 2002. s 104.

A.Hellin, K.G.Szymański : Sprawozdawczość finansowa. Wydawnictwo Difin. Warszawa 2002. s 176.

I. Olchowicz, A. Tłaczała : Sprawozdawczość finansowa. Wydawnictwo Difin. Warszawa 2002. s 108.

---