PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA 05.10.2002 prof. Jolanta Miluska

Czym jest psychologia społeczna.

Psyche- dusza, Logos- umysł, nauka o duszy.

Nauka społeczna badająca procesy myślowe, badawcze, emocjonalne oraz procesy motywacyjne jak również zachowania ludzkie.

Psychologia społ. to naukowe badanie sposobu, w jaki rzeczywista bądź wyobrażona obecność innych ludzi wpływa na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowania.

Dla P.S. ważniejsze jest zrozumienie w jaki sposób ludzie konstruują (spostrzegają, interpretują) rzeczywistość niż obiektywny stan rzeczy.

Z = f ( S x O )

Z-zachowanie ludzkie jest funkcją dwóch czynników :

S- sytuacje ( czynnik zewnętrzny) i

O- osobowość ( czynnik wewnętrzny)

I okres w historii PS (przed naukowy trwał do poł. XIX w. Rozważania filozofów od Arystotelesa i Platona szukanie związków pomiędzy ustrojem a osobowością władcy (redukcjonizm).

II okres od momentu założenia w 1879 przez Wilhelma Wundta w Lipsku Laboratorium psychologicznego. Okres ten charakteryzuje się obserwacji i doświadczeń empirycznych.

1] G. Le Bon -„ Psychologia tłumów” opisuje zachowania się ludzi w tłumie, zwraca uwagę na zjawisko sugestywności, utratę indywidualności. Jednostki w tłumie są b. podatne na zmiany jakby się nawzajem zarażali, wprowadza pojęcia dusza tłumu, (dusza narodu)- jako zespołów cech wspólnych.

2] G. Tarde- potwierdza obserwacje Le Bona wprowadza pojęcie imitacji w zachowaniach się tłumu.

Ten okres w rozwoju psychologii cechuje gromadzenie danych empirycznych, kończy się wraz z pierwszą wojną światową.

III okres od 1903r do dziś - okres naukowy. Psychologia już zorientowana empirycznie na doświadczenie, rozwija się bardzo widocznie w USA i wiąże się z orientacją pragmatyczną - amerykańska wersja psychologii społecznej. W Polsce zintensyfikowany rozwój PS nastąpił po 1998r.

1] W. Mc Dougall- psycholog amerykański -„Wprowadzenie do psychologii”, jest autorem modelu psychologicznego psychologii społecznej. Szczególne znaczenie przypisuje czynnikom O -osobowościowym, podkreśla wpływ instynktów na zachowania ludzkie (darwinizm społeczny) instynkty te to: ucieczki, odrzucenia, ciekawości, walki, samoutwierdzenia, macierzyństwa, seksualny, stadny, tworzenia, zabawy, naśladownictwa, sugestii, sympatii, śmiechu itd.

2] E. Ross-„ Socjal Psychology” jest autorem modelu socjologicznego psychologii społecznej. Szczególne znaczenie w motywacjach zachowań ludzkich przypisuje czynnikom S- sytuacyjnym. W modelu tym PS bada procesy i zjawiska psychologiczne występujące w życiu społecznym, bada i opisuje nastroje społeczne w aspektach psychologicznych jak stereotypy społeczne, moda.

„LUDZIE BYWAJĄ UCZCIWI ”

3] F i M Sherif - bezpośrednie sytuacje społeczne gdy:

1. -ludzie występują wobec siebie jako indyw. jednostki, z indywidualnymi cechami,

2. - ludzie występują wobec siebie jako członkowie małej grupy społecznej,

3. - ludzie występują wobec siebie jako członkowie zbiorowości (kibice, kinomani itp)

4. - ludzie występują wobec siebie jako członk. instytucji, organizacji społecznej,

5. - ludzie występują wobec siebie jako członk. społeczności (wiekowej, zawodowej, narodowej.)

Uczestnictwo w pośrednich sytuacjach społecznych to korzystanie z materialnych i niematerialnych elementów kultury. Elementy kultury niematerialnej to obyczaj, prawo, religia.

prof. St. Mika - Psychologia społeczna bada procesy psychologiczne i zachowania się ludzi znajdujących się w sytuacjach społecznych.

Psychologia społ. a mądrość ludowa i filozofia.

Ludzie od zarania dziejów obserwowali prawidłowości w zachowaniach ludzi wynikających z życia społecznego i próbowali je zrozumieć i zdefiniować. Jednak próby te bez naukowych metod analizy i eksperymentalnych uogólnień są najczęściej jednostronne i przeczą sobie nawzajem.

Psychologia społ. a inne nauki społeczne. Wszystkie nauki społ. jak socjologia, ekonomia, nauki polit. zajmują się wpływem czynników społecznych na ludzkie zachowanie, różnią się tylko tym, że analizują te same zjawiska na różnych poziomach.

Psychologia społ. jako część psychologii koncentruje swoje zainteresowania na jednostce, jako części składowej społeczności, ze szczególnym naciskiem na psychologiczne procesy zachodzące w jej umyśle.

Socjologia zajmuje się zachowaniami ludzi w skali makro, na poziomie klasy społ., struktura społ., instytucje społ. Ponieważ te grupy społ. tworzą konkretni ludzie więc obszary zainteresowań tych dwóch dyscyplin nakładają się na siebie. Celem P.S jest określenie uniwersalnych, właściwości natury ludzkiej, które powodują, że każdy człowiek jest podatny na wpływ społeczny.

Psychologia ogólna (psych. osobowości) bada zachowania i motywy działania jednostki ze szczególnym zainteresowaniem różnicami indywidualnymi czyli składnikami osobowości, które różnią poszczególnych ludzi, opisuje zachowania człowieka jako homo sapiens.

Psych. społeczna modyfikuje prawa z psych. ogólnej wprowadzając czynnik społeczno-kulturowy.

Antropologia bada zachowania i motywy działania w aspekcie warunków kulturowych.

Pedagogika - korzysta z dorobku psychologii społecznej w praktyce.

Podstawowy błąd atrybucji -wg Lee Ross'a to odruchowa tendencja do wyjaśniania własnych zachowań i zachowań innych wyłącznie w terminach cech osobowościowych (wew.) przy niedocenianiu lub całkowitym pominięciu czynników sytuacyjnych (zewn.). (nieuprzejma kelnerka)

Behawioryzm - szkoła w psychologii ameryk. na początku XX w. uwypuklająca znaczenie obiektywnych właściwości sytuacji społ. Badania na zwierzętach pokazały, że proces nauki zachodzi dzięki w z m o c n i e n i u, czyli na skojarzeniu pozytywnych i negatywnych zdarzeń zachodzących w środowisku w związku z określonymi zachowaniami. Koncentrowali swoje badania na obiektywnych cechach systemy „nagradzających” lub „karzących” za konkretne sposoby zachowań. Niedoceniali takich pojęć jak poznanie, myślenie, odczuwanie jako ich zdaniem zbyt słabe, osadzone w umyśle i dające się zobiektywizować.

Psychologia postaci - szkoła psychologiczna wywodząca się ze środowiska niemieckich żydów, którzy w latach 30-ty wyemigrowali do USA. ( K. Koffke, W. Kohler, M. Wertheimer, K. Lewin). Szkoła ta podkreśla konieczność badania subiektywnego sposobu w jaki dany obiekt( Gestalt) pojawia się w umyśle ludzkim zamiast koncentrowania głównej uwagi na jego obiektywnych cechach fizycznych. Dla motywów podejmowanych zachowań ważniejsze jest jak obserwowane zjawisko odbierane jest przez danego człowieka niż to jakie ono jest obiektywnie. K. Lewin jako pierwszy odkrył konieczność przyjęcia perspektywy patrzenia tych, którzy znajdują się w danej sytuacji społecznej, by poznać w jaki sposób konstruują oni ( spostrzegają, interpretują, zniekształcają) swój obraz środowiska społecznego.

Konstrukty - podstawowe motywy ludzkie. Jesteśmy organizmami złożonymi, w każdej chwili niezliczone liczby krzyżujących się motywów wpływają na nasze myślenie i zachowanie.

W psychologii społecznej dwie grupy motywów są szczególnie ważne:

1] - Motywy związane z samooceną - potrzeba takiego usprawiedliwienia swoich myśli i działań, by mieć o sobie dobre mniemanie. Mając wybór pomiędzy zniekształceniem obrazu świata w celu podtrzymania dobrego samopoczucia (samooceny) a odzwierciedleniem świata adekwatnie, ludzie często wybierają tę pierwszą opcję. Bardzo często, w celu przestawienia się w jak najlepszym świetle, ludzie skłonni są interpretować fakty w sposób usprawiedliwiający swoje wcześniejsze postępowanie nawet jeśli obiektywnie nie są one dla nich korzystne.

Rytuały inicjacyjne - Cierpienie a samousprawiedliwienie.

2] - Motywy związane z poznawaniem społecznym - potrzeba bycia adekwatnym.

Zgodnie z podejściem poznawczym w psychologii społ. ludzie aby osiągnąć swoje cele, podejmując działania, usiłują widzieć świat, tak adekwatnie jak to jest tylko możliwe ponieważ pozwala to im lepiej zrozumieć, przewidzieć i wykorzystać swoje społeczne otoczenie. Oczekiwania dotyczące świata społ. wpływają również na to, jak go spostrzegamy.- samospełniające się proroctwo.

Metodologia Badań

Konieczność zastosowania naukowych metod badawczych w PS wynika z tego, że obserwacje filozofów, pisarzy, wszelkich krytyków życia społecznego obarczone są oceną indywidualną twórcy, odzwierciedlają jego własne doświadczenia życiowe i cele które chciał osiągnąć formułując daną hipotezę. Powstających w ten sposób teorii nie dają się przełożyć na doświadczenia innego człowieka.

Mądrość ludowa mogłaby być bardziej godnym zaufania źródłem teorii społecznych, ponieważ jest oparta na gromadzonych przez lata obserwacjach wielu ludzi. Ale prawdy niesione przez mądrość ludową nie mają wartości naukowej ponieważ bardzo często są sprzeczne ze sobą .

PS jest nauką empiryczną, celem jej jest naukowe wyjaśnienie motywów i zachowań ludzi pod wpływem sytuacji społecznych. W tym celu wykorzystuje 3 typy metod badawczych, które pomagają odpowiedzieć na pytania dotyczące zachowań społecznych.

1] - Obserwacja- celem jej jest opisanie zachowań :

• Obserwacja systematyczna- przygotowany badacz obserwując przygotowuje odpowiedzi na postawione w hipotezie pytania dotyczące określonego zjawiska społ, kodując je zgodnie z wcześniej przygotowanym zbiorem kryteriów.

• Analiza archiwalna- to forma obserwacji systematycznej w której badacz obserwuje zachowania społeczne poprzez badanie nagromadzonych w danej kulturze dokumentów i archiwaliów.

• Obserwacja uczestnicząca- badacz wchodzi w bezpośrednią interakcję z obserwowanymi ludźmi, ale stara się w żaden sposób nie wpływać na sytuację.

• Sondaż ankietowy—technika zadawania pytań, bezpośrednio lub w formie ankiet wysyłanych do interesujących badacza grup społecznych lub ich przedstawicieli.

2] - Korelacja- Celem metody korelacyjnej jest, bez ustalania związków przyczynowo-skutkowych, oszacowanie relacji pomiędzy zmiennym. Polega na badaniu (pomiarach) dwóch, lub więcej zmiennych i określeniu czy i w jakim sensie są one ze sobą związane. Przede wszystkim należy określić w jakim stopniu można przewidzieć wartość jednej zmiennej na podstawie znajomości wartości drugiej zmiennej. Np. analiza relacji między nasileniem zachowań agresywnych u dzieci a ilością przemocy oglądanej w TV, analiza relacji wagi ciała do wzrostu w danej grupie społecznej lub analiza wpływy stresu na wyniki nauczania.

Korelacja dodatnia (pozytywna) -to taka relacja pomiędzy dwoma zmiennymi, w której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej zmiennej. (X= wzrost, Y= waga)

Wartość korelacji = +1 oznacza całkowicie wprost proporcjonalność zależności zmiennych.

Korelacja ujemna (negatywna)-to taka relacja między dwoma zmiennymi, w której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy zmniejszanie się wartości drugiej zmiennej.(X= stres, Y= wyniki nauki)

Wartość korelacji = -1 oznacza całkowicie odwrotną proporcjonalność zależności zmiennych.

Wartość korelacji = 0 oznacza że dwie zmienne nie są ze sobą skorelowane, czyli nie zależą od siebie nawzajem.

Warunki skuteczności metod pomiarowych:

- reprezentatywność grupy badanej ( próby),

• losowy dobór osób stanowiących próbę.

Korelacyjne metody badawcze pozwalają określić czy i ewentualnie w jakim zakresie występowanie zjawiska X jest powiązane z występującym jednocześnie zjawiskiem Y, jednak nie upoważniają nas do wyciągania wniosków, co tego, które zjawisko jest przyczyną a które skutkiem.

Korelacja nie implikuje przyczynowości, (Jak rozpętałem II wojnę światową.)

3] -Eksperyment- celem metod eksperymentalnych jest odpowiedź na pytanie o przyczyny. Poprzez badanie związków przyczynowo-skutkowych ustala się czy zmienna X (niezależna) ma wpływ (jest przyczyną) zmiany drugiej zmiennej Y (zależnej).

Np. X= inteligencja (wyniki testów IQ), Y= wynik w nauce (oceny).

X= liczba świadków, obserwatorów, Y= prawdopodobieństwo udzielenia pomocy.

Zmienna niezależna -ta którą badacz zmienia lub różnicuje, aby stwierdzić czy ma ona, zgodnie z jego wcześniejszym założeniem, wpływ na inną zmienną.

Zmienna zależna - ta którą badacz mierzy po to, by potwierdzić lub zaprzeczyć postawionej wcześnie hipotezie o wpływie na nią zmiennej niezależnej.

Trafność wewnętrzna eksperymentu- polega na tym, że badacz ma pewność, iż tylko zmienna niezależna ma wpływ na zmienną zależną. Uzyskuje to przez kontrolowanie zmiennych ubocznych, eliminowanie ich wpływu oraz losowy przydział wszystkim badanym różnych warunków eksperymentu).

1- Losowe przydzielanie do sytuacji- powoduje, że wszyscy badani mają taką samą szansę na przydzielenie do danej sytuacji w eksperymencie. Różnice w osobowości uczestników albo ich wcześniejsze doświadczenia są w miarę równomiernie rozłożone na wszystkie sytuacje.

2- Poziom ufności (liczba p)- określająca statystycznie prawdopodobieństwo, że wyniki eksperymentu są dziełem przypadku a nie efektem działania zmiennej(ch) niezależnej(nych).

Wynik eksperymentu uznajemy za istotny gdy p< 0,05.

Eksperymenty laboratoryjne cechuje większa trafność wewnętrzna, ponieważ w sztucznych warunkach łatwiej kontrolować zmienne uboczne, zmniejsza to jednak trafność zewnętrzną.

Eksperymenty w warunkach naturalnych urealniają sytuację ale mogą powodować

trudność z kontrolą nad zmiennymi ubocznymi.

Trafność zewnętrzna eksperymentu - to stopień w jakim wyniki badań mogą być generalizowane na:

a)-inne sytuacje i b)- innych ludzi.

1. -realizm sytuacyjny to stopień w jakim sytuacje wykorzystane w eksperymencie spotykane są w życiu codziennym,

-realizm psychologiczny to stopień w jakim badane w eksperymencie procesy psychologiczne podobne są do procesów pojawiających się w życiu codziennym.

2. -generalizacja na innych ludzi. Wyniki eksperymentu powinno odnosić się do grupy, populacji reprezentowanej w eksperymencie. Niektóre zachowania społeczne badane w eksperymentach psychologicznych badacze uznają za fundamentalne, wspólne dla ludzi niezależne od warunków, geograficznych, kulturowych, itp. Jednak by udowodnić prawdziwość takich twierdzeń należałoby potwierdzić je empirycznie na wszystkich możliwych populacjach ludzi uzyskując zadowalającą powtarzalność.

Warunki generalizacji wyników :

• losowy dobór

• powtarzalność wyników.

Powtarzalność - jest ostatecznym sprawdzeniem trafności zewnętrznej. Polega na wielokrotnym powtarzaniu eksperymentu z udziałem innych osób lub z wykorzystaniem innych sytuacji.

Badania podstawowe - prowadzone dla samego poznania i zrozumienia zachowań społecznych.

Badania stosowane - prowadzone w celu rozwiązania konkretnych zagadnień mających duże znaczenie dla życia społecznego np. złagodzenie rasizmu, przyczyny agresywnych zachowań itp.

Artefakty- błędy badawcze,

Maskowanie - wprowadzanie w błąd uczestników eksperymentu lub zatajenie prawdziwego celu badań

Sesja wyjaśniająca - wyjawienie uczestnikom badań po zakończeniu eksperymentu jego celu i dokładne wyjaśnienie wszystkich pozostałych elementów maskowanych.

Eksperyment Lippita i Whitte nad stylami sprawowania władzy.

Jako zmienne niezależne:

1. styl autokratyczny,

2. styl demokratyczny,

3. styl liberalny,

Jako zmienne zależne:.

1. produktywność,

2. stosunki interpersonalne,

Eksperyment na klasach szkolnych nie spełnia warunków losowego doboru członków grup badanych jako próby.

MOTYWY SPOŁECZNE

Motywy- to stany wewnętrzne które pobudzają, warunkują i ukierunkowują działania społeczne.

Motywy biologiczne- są wspólne wszystkim istotom, są wrodzone. Głód, potrzeba uczucia, itp.

Stymulacja neurofizjologiczna polega na tym, że wskaźniki fizjologiczne związane z niezaspokojeniem jakiejś potrzeby sygnalizowane są do mózgu i powodują reakcje w postaci zachowań.

Zespół motywów społecznych - to motywy wzbudzane i zaspokajane społecznie przez czynniki psychiczne i społeczne, są wynikiem uczenia się:

• motyw aprobaty społecznej,

• potrzeba afiliacji- (stowarzyszanie się w grupy),

• potrzeba aspiracji (osiąganie),

• potrzeba dominacji,

• potrzeba zależności społecznej.

MOTYWACJA SPRAWSTWA.- wywieranie wpływów, podmiotowość.

R. White.- Motywacja kompetencji to dążenie do posiadania kompetencji czyli możliwości wpływu na otoczenie. Zdobyte kompetencje są źródłem gratyfikacji:

-gratyfikacja wewnętrzna- zadowolenie, satysfakcja, duma,

-gratyfikacja zewnętrzna - zapłata materialna, nagroda np. finansowa, pozycja w grupie.

A. Bandura (1977) - Oczekiwanie skuteczności własnego działania jest przekonaniem jednostki, że potrafi ona wykonać czynności niezbędne do uzyskania pożądanego wyniku.

• czy osoba w ogóle podejmuje działania ukierunkowane na cel?

• wpływa na wielkość wysiłku i zaangażowania?

• wpływa na uporczywość w przypadku napotkania oporu?

R. de Charmes (1968)- Koncepcja „Pana” i „Pionka”

„Pan” jest przeświadczony, że zachowanie jego jest zdeterminowane przez jego osobiste decyzje. Człowiek taki pragnie być sprawcą i optymistycznie wierzy, że wpływa na otoczenie i decyduje o swojej przeszłości.

„Pionek” sądzi, że jego zachowania zdeterminowane są przez siły zewnętrzne takie jak los, przypadek, inni ludzie, Bóg lub interakcje tych czynników. Charakteryzuje się brakiem poczucia kontroli, niską motywacją osiągnięć, brakiem optymizmu i zaufania do własnych możliwości.

Wg tej koncepcji:

• wewnętrzne czynniki osobowościowe to zgeneralizowane wcześniejsze doświadczenia jednostki.

• czynniki zewnętrzne to czynniki związane z sytuacyjne wynikające z otoczenia:

• rodzaj zadania (stopień atrakcyjności, zainteresowania)

• swoboda działania (masz wybór czy impuls zewn.)

• natężenie zewnętrznych wzmocnień.(kar i nagród, silne wzmocnienia zewn.- wzmagają poczucie „Pionka” )

Julian Rotter - Człowiek zaspokaja swoje potrzeby poprzez zachowania o charakterze instrumentalnym. Wzmocnienia występujące po określonym zachowaniu zwiększają oczekiwania, że w przyszłości sytuacja się powtórzy, to znaczy, że ta sama reakcja spowoduje otrzymanie tego samego wzmocnienia.

Potrzeba Osiągnięć

Zachowanie instrumentalne (nauka)

Wzmocnienie (dobre oceny)

Oczekiwania nagrody W przypadku Dalszych zachowań

Poczucie wewnętrznej lokalizacji kontroli wzmocnień - jeżeli człowiek sądzi, że uzyskanie wzmocnień jest spowodowane jego działaniami.

Poczucie zewnętrznej lokalizacji kontroli wzmocnień - jeżeli człowiek sądzi, że uzyskiwane wzmocnienia są spowodowane czynnikami nie zależnymi od niego.

Wg Rottera poczucie wewnętrznej kontroli wzmocnień jest cechą osobowości wyuczoną.

Czynniki kształtujące poczucie kontroli wzmocnień:

• wczesne uczenie dziecka niezależności,

• spójność doświadczeń (wew. niesprzeczność dyscypliny i wymagań wobec dziecka),

• kolejność urodzin (pierworodne dzieci mają większe poczucie węwn. kontroli),

• czynniki socjalne- status ekonomiczny, miejsce zamieszkania,

Czynniki wpływające na zmianę poczucia lokalizacji wzmocnień:

• wiek (dzieciństwo, starość-zależność od innych),

• wydarzenia polityczne,

• celowe działania treningowe (cele treningowe: a/ rozwijanie motywacji osiągnięć, b/ stawianie sobie realistycznych celów, c/ zrozumienie koncepcji „Pana i Pionka”).

Związek poczucia lokalizacji kontroli wzmocnień a zachowania polityczne:

-Osoby o wewn. poczuciu kontroli wzmocnień są bardziej odporne na presję grupy, manipulację, trudniej zmieniają postawę społeczną, a jeżeli już to pod wpływem merytorycznych argumentów.

-Osoby o zewn. poczuciu kontroli wzmocnień odwrotnie, często zmieniają zdanie pod wpływem konkretnych osób.

MOTYWACJA NIE WYWIERANIA WPŁYWU.

Awersyjne reakcje emocjonalne w warunkach obligacji podmiotu do wywierania wpływu:

1.] Burgen, Brown, Allen- eksperyment ze studentami- ankieta z kwestionariuszami do dokończenia, uczestnicy objawiają awersję do tworzenia pytań ankietowych. Niechęć do wywierania wpływu (sprawstwa) w wyniku obawy przed odpowiedzialnością.

2.] Brady eksperyment z małpami zamkniętymi w klatce z podłogą pod napięciem. Zamontowano drążek umożliwiający wyłączenie prądu na niewielkiej powierzchni, ale korzystać z niego mogła tylko jedna małpa kosztem drugiej. Małpa (sprawcza) przy drążku zmarła wcześniej pod wpływem stresu wywołanego poczuciem odpowiedzialności za cierpienie drugiej małpy.

Choroby psychosomatyczne (nadciśnienie, owrzodzenia wewn, wiencówka, to choroby kierowników, ludzi podejmujących decyzje) „Bycie panem skraca życie.”

Unikanie osobistego zaangażowania w zdarzenia losowe.

E. Lange - Iluzja wpływu (kontroli) - mylne przekonanie co do możliwości wpływu na zdarzenia na, które nie można mieć wpływu. Osobiście wyciągający los mają przekonanie, że zwiększa to ich szanse na wygraną w loterii.

Gromski i Doliński na egzaminie studenci wchodzą parami, jeden z nich ma wylosować pytania dla siebie i dla kolegi. ¾ studentów odmówiło mając iluzję kontroli, chociaż nie mieli wpływu na to jakie pytania przygotowano ani nie wiedzieli jak kolega jest przygotowany.

Decyzja o rezygnacji z kontroli osobistej i zachowania zmierzające do ograniczenia swojego wpływu na zdarzenia.

Berger eksperyment polegał na tym, ze pacjent mógł sam sobie pobrać krew. 75% wolało by zrobił to ktoś inny (pielęgniarka)- rezygnacja z własnej podmiotowości.

(wybór pomiędzy samodzielnym nakłuwaniu własnego palca lub zlecenie tego fachowcowi)

S. Folkman -Czy upodmiotowienie pacjenta przyspiesza proces leczenia ? Nie, ponieważ zaangażowanie pacjenta w procesie terapii nie zawsze jest korzystne, leczenie wymaga wiary w skuteczność podjętych metod i zaufania do fachowości personelu medycznego.

RACJONALIZACJA E. Fromm- „Ucieczka od wolności” - usprawiedliwienie uczestnictwa, mimo braku całkowitej akceptacji dla sytuacji.(faszyzm w Niemczech).

KONFORMIZM- Grupowy i społeczny.

Konformizm to zachowanie spowodowane rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony innej osoby lub grupy.

Konformizm to dostosowanie swojego zachowania i sposobu myślenia człowieka do grupy, nie zależnie czy to dopasowanie ma charakter negatywny czy pozytywny.

Konformizm to uległość i podporządkowanie dla uzyskania osobistych korzyści, przy rezygnacji z wartości osobistych.

S. Asch. - 33% osób dostosowało swoją odpowiedź do odpowiedzi grupy prowokatorów, mimo oczywistego nieakceptowania poprawności tej odpowiedzi. ( X=B)

X A B C

Trzy rodzaje konformizmów.

1. K. informacyjny -informacyjny wpływ społeczny ( jeżeli nie wiem jak się zachować to dostosowuje się do zachowań obserwowanych ludzi. Np: uczestnictwo w spotkaniu grupy nieznanej, lub skutek negatywny dostosowanie się do bierności świadków wypadku),

2. K. normatywny - potrzeba aprobaty społecznej (afiliacji, dobrej opinii w grupie) zachowania innych stanowią normę do której się należy dostosować,

3. K. bez refleksyjny (automatyczny)- w wyniku internalizacji, głębokie przyswojenie i zaakceptowanie norm, uniformizm. Odruchowe przejście przez ulicę po wyświetleniu zielnego sygnalizatora.

Czynniki wpływające na wielkość konformizmu (podporządkowania się):

CECHY GRUP:

1. wielkość grupy (3-4osobowe gr. mają największy wpływ),

2. stopień jednomyślności grupy,

3. skład grupy (kompetencje członków, pozycja społ.),

4. spójność, spoistość grupy ( pochodna atrakcyjności grupy dla członków).

CECHY SYTUACJI:

1. sytuacje niejasne sprzyjają konformizmom,

2. przy realizacji nowych, nieznanych zadań konformizm wzrasta,

3. podobnie przy zadaniach trudnych.

CECHY OSÓB na które presja jest wywierana:

1. płeć biologiczna,

• płeć uczestnika i eksperymentatora (stereotypy płciowe),

• atrakcyjność eksperymentatora,

1. samoocena osoby badanej:

• im wyższa samoocena tym mniejszy konformizm,

• relatywne kompetencje (w stosunku do grupy),

• pewność i stabilność samooceny.

1. kompetencje,

2. pozycja w grupie (najbardziej podatni są średniacy),

3. motywacja (zaspokojenie potrzeby afiliacji i aprobaty).

NONKONFORMIZM - Niezależność

ANTYKONFORMIZM - zawsze przeciwny decyzjom i zachowaniom grupy, przez to przewidywalny i podatny na manipulację.

DYSONANS POZNAWCZY i jego wpływ na zachowania człowieka.

Przekonania - zdania opisujące jaka dana osoba jest, co robi, co czuje, czego pragnie, są to też zdania opisujące świat wewnętrzny oraz normy i oceny.

Ludzie odczuwają potrzebę wewnętrznej harmonii.

Dysonans poznawczy- sprzeczność między własnymi przekonaniami a zachowaniem niezgodnym z tymi przekonaniami wywołuje przykre napięcie i skłania do zmniejszenia tej niezgodności. (Np. Piotr jest moim przyjacielem - Piotr mnie obgaduje.)

L. Festinger- grupa teorii poznawczych. Twierdzenia;

1. Uznawanie przekonań między którymi zachodzi dysonans jest psychologiczne nieprzyjemne.

2. Osoby uznające przekonania między którymi zachodzi dysonans:

• starają się go zmniejszyć,

• starają się unikać sytuacji i informacji powodujących lub zwiększających dysonans,

1. Im silniejsze jest napięcie wywołane przez dysonans tym silniejsze dążenie do jego usunięcia.

2. Napięcie wywołane przez dysonans jest tym większe :

- im bardziej doniosłe są dla danej osoby te przekonania.

• im większa jest liczba i znaczenie przekonań pozostających w stosunku dysonansu do danego przekonania w porównaniu do liczby i doniosłości przekonań które są z nimi zgodne.

1. Napięcie wywołane przez dysonans może być usunięte poprzez:

• obronę percepcyjną,

• zaprzeczenie,

• dewaluację źródła informacji wywołującej dysonans,

• zmianę postawy,

• obronę zagrożonych przekonań przez odwołanie się do opinii osób znaczących,

• transcendencję - dwa sprzeczne przekonania podporządkowuje się przekonaniu nadrzędnemu, wobec którego sprzeczność traci na znaczeniu,

6.Mechanizm zróżnicowania. F. HEIDER - stan równowagi występuje wtedy kiedy wszystkie reakcje między przekonaniami są pozytywne lub dwa negatywne, a jedna pozytywna. Brak równowagi występuje wtedy kiedy dwie relacje są pozytywne a jedna negatywna.

Dysonans poznawczy w wyniku podejmowania decyzji.

Wielkość dysonansu w konsekwencji podejmowania decyzji zależy od :

• liczby alternatyw,

• ważności podejmowanej decyzji,

• atrakcyjności obiektów odrzuconych,

• podobieństwa obiektów,

• tego czy decyzja jest ostateczna czy nie.( R.CALDINI technika niskiej piłki w salonie samoch.)

W celu zmniejszenia dysonansu (podtrzymania samooceny) :

• przesuwamy stopień atrakcyjności odrzucanych alternatyw,

• szukamy informacji potwierdzających nasz wybór,

• przekonujemy innych co do słuszności naszego wyboru,

• zmieniamy postawę, postępujemy zgodnie z podjętą decyzją.

J. MILLS badanie dotyczące nieetycznego postępowania

Stwierdził zjawisko „usztywniania i liberalizacji postaw ”.Uczniom podczas eksperymentalnego egzaminu pozwolono ściągać, wcześniej sprawdzono ich stosunek do ściągania. Później ponownie spytano ich o szkodliwość ściągania. Ci, którzy wcześnie negowali etyczność ściągania ale dali się skusić zliberalizowali swoją postawę. Ci którzy nie ściągali bez względu na wcześniejsze deklaracje zradykalizowali swoją postawę wobec ściągania.

Jeżeli chcemy zliberalizować czyjąś postawę należy kusić go tak by dał się skusić.

Jeżeli chcemy zradykalizować czyjąś postawę należy kusić go, ale na tyle by osoba ta nie dała się skusić.

Jeżeli chcemy trwale zmienić przekonania stosuje się niewystarczające wzmocnienia

Uzasadnienie poniesionego wysiłku- to tendencja ludzi do podwyższania oceny tego, na co musieli ciężko zapracować. Eksperyment Aronsona i Millsa: (test selekcyjny studentek przed dyskusją o seksie)

Psychologiczne konsekwencje niedostatecznego uzasadnienia własnego postępowania.

Przy braku lub niewielkim uzasadnieniu zewnętrznym szukamy uzasadnienia wewnętrznego,

jest to obrona stanowiska niezgodnego z własną postawą.

1. Eksperyment Festingera -Carlsmitha: długie i nudne zajęcia kazano przedstawiać innym jako interesujące i przyjemne. Ci którzy za udział w eksperymencie dostawali 1$ i podjęli się kłamstwa gotowi są łatwiej uwierzyć w nie sami niż, uczestnicy lepiej opłacani czyli uzyskujący większe uzasadnienie zewnętrzne. Eksperyment Cohena bardziej przychylne policji eseje, pisane przez symbolicznie opłacanych studentów.

2. Niewystarczająca kara Eksperyment Aronsona-Carlsmitha: zakaz zabawy ulubioną zabawką pod groźbą kary o różnym natężeniu - autoperswazja. Trwałość autoperswazji rozwinięcie eksperymentu przez Freedmana.

Duże nagrody i surowe kary stanowią silne wzmocnienie zewnętrzne, blokują powstawanie dysonansu a zatem nie prowadzą do zmiany postawy.

3. Uzasadnienie okrucieństwa (zrobienie komuś krzywdy powoduje zwiększenie negatywnego stosunku do tej osoby),

4. Deprecjacja ofiary własnej agresji.

Psychologiczne następstwa nieuchronności zdarzeń- zmieniamy postawę wobec tej nie chcianej sytuacji, szukamy jej stron pozytywnych.

Motyw zgodności poznawczej -ma swoje przejawy natury fizjologicznej.

Przeprowadzono badania na ochotnikach: głodzono ludzi przez kilka dni, następnie spytano czy są głodne, odpowiedź padała -nie!

Orientacja ofensywna -osoby twórcze, które nie boją się nowych wyznań,

-mniejszość osób decyduje się na tę orientację, bo są związane z większym ryzykiem, ale i zwiększają szanse na sukces.

Orientacja defensywna/ obronna - odwrotność orientacji ofensywnej -osoby takie działają na zasadzie niwelowania dysonansu między innymi poprzez konformizm.

INTERAKCJE SPOŁECZNE

Autoprezentacja strategiczna - manipulowanie wrażeniami.

Wywieranie wrażenia na uczestnikach interakcji w taki sposób postępujemy by uczestnicy ci odbierali nas w sposób przez nas oczekiwany.

E. Goffman - „Aby zrozumieć człowieka nie trzeba analizować jego wew. determinantów ale obserwować zewnętrzne zachowania, wizerunek który tworzy.” Twierdził, że wzajemne zachowania opierają się na powierzchownych wrażeniach- „Szata zdobi człowieka”.

Człowiek wpływa na sposób w jaki traktują go inni ludzie wpływając na definicję sytuacji. Wpływa na nią w ten sposób, że stwarza takie wrażenia, które doprowadzają obserwatorów do tego by z własnej woli oddziaływali zgodnie z jego oczekiwaniami.

Autoprezentacja jest przydatna tak samej jednostce jak i interakcji jako takiej. Zamiast czekać na informacje o partnerze sami uczestnicy dostarczają informacji i wiedzy o sobie nawzajem.

Bazujemy na dostarczanych nam powierzchownych wrażeniach, ale to co dostrzegamy zależy również od nas samych.

T. Pittman i E Jones definiują autoprezentację strategiczną: „To takie zachowania, które wynikają z motywacji powiększania władzy i mają na celu by obserwatorzy dokonali określonych atrybucji co do dyspozycji aktora.”

W zależności od potrzeb, w sposób subiektywny dostosowujemy się do sytuacji, prezentując swoją osobę tak by zostać odebranym w sposób adekwatny.

Autoprezentacja jest słaba gdy:

1. -ludzie są bardzo zaangażowani w wykonanie zadania,

2. -przeważają zachowania ekspresyjne, emocjonalne- duża radość, smutek, itp.

3. -zachowania są rutynowe,

4. -kiedy osoba skoncentrowana jest na autentyczności interakcji (szczere kontakty np. terapia)

Motywy autoprezentacji:

• uzyskanie wpływu na partnera interakcji- zdobywanie władzy lub przewagi,

• zaspokojenie potrzeby aprobaty społecznej,

• potrzeby potwierdzenia własnej wartości, własnej skuteczności,

• regulowanie emocji- udana autoprezentacja niweluje negatywne i wzbudza pozytywne emocje,

• kształtowanie własnej tożsamości- po wielu udanych autoprezentacjach sami nabieramy większego niż dotychczas poczucia własnej wartości

Formy (taktyki) atrybucyjne polegające na przypisywaniu nam jakichś konkretnych cech:

Dwie taktyki repudiacyjne- polegające na ukrywaniu pewnych, konkretnych cech, co do których spodziewamy się, że zostaną ocenione negatywnie.

1. -ZASTRASZANIE - aktor próbuje przekonać obserwatorów co do tego, że jest niebezpieczny, że jest skłonny do zadania „bólu” sobie i innym. Zastraszanie jest prawdopodobne i skuteczne gdy:

• związek pomiędzy uczestnikami interakcji nie jest dobrowolny a związki alternatywne nie są dostępne,

• osoba zastraszająca dysponuje środkami koniecznymi do zastraszenia,

• kiedy istnieją małe możliwości odwetu.

KONTRWŁADZA- zjawisko gdy osoby z niższą pozycją zastrasza ją osoby o wyższej pozycji władzy (np. zastraszanie rodziców przez dzieci)

1. AUTOPROMOCJA -autoprezentacja pozytywna - aktor chce być postrzegany

ogólnie: jako mądry, inteligentny, ładny, sprawny itp., lub

szczegółowo: najlepszy w jakiejś konkretnej dziedzinie najlepszy uczeń, piłkarz, polityk.

Najskuteczniejsza autoprezentacja to balansowanie na pograniczu pomiędzy zastraszaniem a ingracjacją (przymilaniem się).

Strategia światła księżyca- przebywanie w towarzystwie, komitywa z osobami wybitnymi w środowisku pozwala na korzystanie z ich „światła odbitego”

Konieczność nie przesadzania w perfekcyjności. Eksperyment Aronsona - wywiad TV z idealną osobą obserwatorzy oceniają atrakcyjność tej osoby, popełnienie niewielkiej gafy zwiększa atrakcyjność aktora

Konkretne zachowania autoprezentacji:

1. -Opisywanie siebie - otwarte deklaracje są niecelowe ponieważ mogą powodować reakcje odwrotne, korzystniejsze jest podsuwanie informacji pozwalających wyciągnąć wnioski dla nas korzystne.

2. -Wyrażanie postaw wobec różnych obiektów, przede wszystkim manifestowanie postaw zgodnych z oczekiwaniami odbiorców (kampania wyborcza).

3. -Publiczna atrybucja- analizowanie publiczne przyczyn własnych sukcesów i porażek.

4. -Manipulacje pamięciowe- polegają na tym, że ludzie przekręcają przebudowują lub fabrykują treści swojej pamięci tak aby uzyskać cele społ. Tuszowanie, zapominalstwo. Jednocześnie trzeba pamiętać, że dobra pamięć to atrybut inteligencji i mądrości.

5. -Zachowania niewerbalne -

1. wyrażanie emocji -uśmiech lub powaga,

2. gesty -sposób poruszania się,

3. wygląd zewnętrzny- uroda, ubiór,.

6. -Kontakty społeczne-

1. strategia światła księżyca,

2. usuwanie się z cienia porażki - odcinanie się od przegrańców,

3. polerowanie, retuszowanie -eksperyment Caldiniego- pokrewieństwo z Rasputinem

7. -Strategia konformistyczna i ulegania.

8. -Prawienie komplementów - podnoszenie wartości własnej partnera. Umiejętność polega na mówieniu o cechach co do których partner nie jest pewny, że je posiada.

9. -Dbałość o otoczenie zewnętrzne-

1. cechy dekoracji występowanie w odpowiednim otoczeniu (antyki atrybut arystokracji),

2. rekwizyty - w ręku odpowiednia gazeta, książka .

10. Suplikacja- autoprezentacja negatywna- DEPRECJACJA. Polega na prezentowaniu siebie jako osoby nie radzącej sobie, oszukiwanej, proszącej o pomoc, wsparcie. Zakłada pamięć o normach zobowiązania do pomocy słabszym.

Ukrywania mechanizmów autoprezentacji wymaga posługiwania się subtelnymi zabiegami.

AUTYSTYCZNA KONSPIRACJA - choć obie strony zdają sobie sprawę z toczącej się gry to nadal są zainteresowane dalszym przebiegiem interakcji.

MANIPULACJA SPOŁECZNA

Manipulacja to planowe, celowe działania, którego autorzy wykorzystując wiedzę o mechanizmach społecznych zachowania się ludzi wywierają na nich wpływ w taki sposób by nie zadawali sobie sprawy z z tego, że podlegają oddziaływaniu.

Manipulacja to wszelkie oddziaływania na jednostkę lub grupę, które prowadzą do mylnego przekonania u osoby manipulowanej, że to ona jest sprawcą jakiegoś zachowania podczas gdy jest ona jedynie narzędziem sprawcy.

Założenia trzech teorii psychologicznych:

1.] BECHAWIORYZM (przełom XIX i XX w.)

Psychologia bodźca i reakcji- „psychologia bez duszy” - traktowanie psychologii jako nauki o zachowaniu się. Człowiek jako uprzedmiotowiona jednostka sterowana z zewnątrz.

„Inżynieria bechawioralna”. Strategie manipulacji sprowadzają się do skutecznego systemu nagród i kar.

1. - strategia stałych odstępów czasowych - nagroda przydzielana jest regularnie. (słaba motywacja do zwiększania wysiłku, brak rytmiczności pracy, wysiłek wzrasta tuż przed momentem nagrody.)

2. - strategia zmiennych odstępów czasowych -nagrody podawane nieregularnie. Powoduje wyższe tempo pracy i poprawia rytmiczność.

3. -strategia stałych proporcji -nagroda po wykonaniu zadanej pracy. Pobudza aktywność, podnosi tempo pracy.

4. -strategia zmiennych proporcji- zmienia się liczba reakcji po których następuje nagroda (hazard) Strategia najkorzystniejsza- motorem działania jest nadzieja na wzmocnienie.

2.] PSYCHOANALIZA S. Freund

Rola potrzeb i instynktów w życiu człowieka -motywacja.

Reklama tworzy i odnosi się do naszych potrzeb.

Istnienie sfery podświadomej i nieświadomej.-Przekazy podprogowe.

3.] PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA- koniec lat 50-tych, USA.

Zaprzeczenie teorii bechawiorystycznej i psychoanalizy,

• upodmiotowienie człowieka,

• teoria sprawstwa,

• potrzeba wolności,

• subiektywne wartościowanie stanów i rzeczy.

Metody manipulacji;

1. Wytworzenie poczucia zobowiązania- wykorzystanie normy wzajemności. Stała postawa sprzyja jej utrwaleniu i silnie wpływa na przyszłą postawę, zwłaszcza jeśli było to zachowanie publiczne, aktywne, wymagało wysiłku i było wybrane dobrowolnie- Strategia nogi w drzwiach.

2. Mechanizm wzbudzania poczucia winy.

3. Koncepcja reaktancji (oporu) psychologicznej J. Brehm- ilekroć człowiek czuje ograniczenie swobody tylekroć reaguje oporem psychologicznym. Pragnienie oporu jest tym większe im ważniejsza jest dziedzina w której następuje nacisk i większe prawdopodobieństwo realizacji groźby.

Techniki manipulacji:

• popuszczanie cugli- stopniowe zwiększanie stopniowe,

• wentyle bezpieczeństwa- obserwacja cudzej wolności zmniejsza zapotrzebowanie własnej wolności ( przyzwolenie na działalność kabaretów polit. w stanie wojennym)

4. Nacisk na zachowania nie pożądane przez manipulatora.

5. Wywołanie zachowań sprzecznych z tym co się ceni tylko dlatego, że ktoś próbował je narzucić.

(mamie na złość odmrożę sobie uszy).

Osobowość machiaweliczna

Test R. Christa- 60 twierdzeń w celu sprawdzenia osobowości pod względem machiawelizmu.

Eksperyment E. Geis - gra w karty w dwóch grupach:

• duża skuteczność osób o wysokim poziomie machiawelizmu,

• osoby o wysokim poziomie machiawelizmu w odróżnieniu od osób o niskim poziomie machiawelizmu wybierały najkorzystniejsze koalicje i zrywały mało korzystne.

II eksperyment - skuteczność w sytuacji konfliktu emocjonalnego symulacja wyborów parlamentarnych.

1. -badanie postaw w sytuacjach ważnych i mniej ważnych,

2. -następnie obiecano sukces za skuteczność w sytuacji konfliktu z własnymi poglądami,

Zwyciężyły osoby o wysokim poziomie machiawelizmu, osoby o niskim poziomie machiawelizmu działały wbrew swoim interesom, były nieskuteczne i nie zawsze działały zgodnie ze swymi przekonaniami.

Cechy osobowości machiawelicznej:

• syndrom chłodu,

• odporność na wpływ na wpływy społeczne (niezależność),

• przewaga orientacji poznawczej nad emocjonalną ( racjonalność),

• nastawienie na kontrolowanie sytuacji zewnętrznych.

Obraz ich świata to:

• założenie, że inni ludzie oszukują,

• mechanizm projekcji- wzmacnianie innym swojego przekazu.

System norm -duża elastyczność w zależności od okoliczności.

• instrumentalny stosunek do innych ludzi,

• nastawienie na motywacje - uzyskiwanie celu osobistego,

• odporność na zachowania emocjonalne.

POSTAWY - zmiany postaw

Stefan Nowak - Postawa pewnego człowieka wobec pewnego przedmiotu jest to ogół względnie trwałych dyspozycji do oceniania tego przedmiotu i emocjonalnego nań reagowania oraz ewentualnie towarzyszące tym emocjom oceniające dyspozycje, względnie trwałe o naturze własności tego przedmiotu i względnie trwałe dyspozycje zachowań wobec tego przedmiotu.

POSTAWA to skłonność, stosunek emocjonalny.

Komponenty postawy

1. komponent oceniająco-emocjonalny,

2. komponent poznawczy (racjonalyny),

3. komponent bechawioralny (program zachowań wobec obiektu).

TYPY postaw

1. ASOCJACJE (skojarzenie) efektywne- występuje przewaga komp. oceniająco-emocjonalnego przy szczątkowym komp. poznawczym i bechawioralnym (hasła nawiązujące do ocen i emocji: wolność, równość itp.)

2. POSTAWY POZNAWCZE = komp. emocjonalny + komp. poznawczy

3. POSTAWY BECHAWIORALNE = komp. emocjonalny + komp. bechawioralny,

4. POSTAWY PEŁNE - występują wszystkie trzy komponenty w równowadze.

CECHY postawy

1. ZNAK - postawa pozytywna(+), postawa negatywna(-),

2. SIŁA postawy +3,+5,-2,-1,

3. TREŚĆ PRZEDMIOTOWA,

4. ZAKRES PRZEDMIOTOWY postawy,

5. ZŁOŻONOŚĆ postawy,

6. ZAWARTOŚĆ postawy(zgodność pomiędzy komponentami pod względem siły i znaku)

7. TRWAŁOŚĆ postawy. (najtrwalsze są postawy wobec obiektów znaczących)

Postawa a zachowanie

Czynniki indywidualne:

• postawy wobec innych obiektów,

• inne motywy (La Piere)

• wiedza społeczna(o zachowaniu się w danej sytuacji społ.)

Czynniki sytuacyjne:

• presja innych osób,

• rola społeczna (oczekiwane zachowanie związane z pełnioną rolą)

• zmiana w poziomie ogólności przedmiotu postawy,

• przewidywane konsekwencje zachowania zgodnie z naszą postawą,

• nieprzewidziane zdarzenia.

WARUNKI ZMIANY POSTAW W SKALI MASOWEJ (YALE Uniwersytet)




Nadawca Kanał PRZEKAZ Odbiorca

Kanał dwa znaczenia:

1. - treść przekazywana za pośrednictwem różnych bodźców

2. - narzędzie za pomocą którego przesyłany jest przekaz (program TV lub radiowy)

Cechy nadawcy:

1. Wiarygodność nadawcy,

• kompetencje (wiedza o przedmiocie i umiejętność jej przekazania)

• intencje (oceniane pozytywnie gdy uważamy że nadawca chce nam pomóc)

2. Ogólna atrakcyjność nadawcy,

• wygląd zewnętrzny,

• stopień podobieństwa postaw pomiędzy nadawcą a odbiorcą.

Cechy przekazu:

1. Kolejność argumentacji,

2. Sposób podsumowania -zakończenie przekazu wnioskiem lub nie (osoby lepiej wykształcone wolą przekaz bez wniosków, osoby mniej wykształcone wolą na zakończenie ujednoznacznienie treści przekazu),

3. Efekt pierwszeństwa (dotyczy informacji nowych),

4. Efekt świeżości (dotyczy informacji znanych).

Charakter przekazu:

1. Przekaz jednostronny- (wyłącznie polemizujący z postawą odbiorcy),

2. Przekaz dwustronny (uwzględniający cech obu postaw dotychczasowej i narzucanej).

EFEKT UPODOBNIANIA - przekaz dwustronny działa jak szczepionka -uodparnia na argumenty.

Rola racjonalność i emocjonalności w skuteczności przekazu

Leienthal - eksperyment zniechęcający studentów do palenia papierosów:

• przekaz racjonalny (merytoryczny wykład) -po tygodniu powrót i zwiększenie palenia,

• przekaz emocjonalny (drastyczny film) - najpierw duży spadek, potem powrót ale na niższy poziom,

• przekaz łączony (film + wskazówki) najlepszy efekt.

Stopień rozbieżność przekazu z postawami odbiorców:

Najbardziej skuteczny jest przekaz przy małym i średnim stopniu rozbieżności, w przypadku dużej rozbieżności następuje EFEKT BUMERANGOWY -odrzucenie przekazu

Cechy odbiorcy nadawca musi się zorientować czy:

1. czy odbiorca jest gotowy do zmiany postawy,

2. jego stopień zaangażowania,

3. jego poziom wykształcenia,

4. płeć

5. cechy osobowości (niska samoocena, nieprzystosowanie),

6. sposób odbioru (aktywny lub bierny odbiór przekazu).

STEREOTYPY I UPRZEDZENIA

Stereotyp to schemat cech dotyczących danej jednostki lub grupy społecznej.

Cechy stereotypu:

• są mniej adekwatne od rzeczywistości ponieważ cechy przypisywane obiektom są na zasadzie uogólnienia zwiększając różnice między grupami.

• mają charakter społeczny - są społecznie tworzone i przekazywane,

• są schematami sztywnymi i trwałymi.

Różnice między stereotypami

1. ze względu na przedmiot: (grupy wiekowe, zawodowe, narody, regiony,)

2. ze względu na znak:

• dodatnie, pozytywne (autostereotypy)

• ambiwalentne - mieszane trochę pozytywne trochę negatywne,

• ujemne, negatywne (heterostereotypy).

Siła stereotypu (siła z jaką przypisano cechy stereotypowe obiektowi)

Złożoność stereotypu

Rozpowszechnienie stereotypu

Trwałość stereotypu (najtrwalsze dotyczące ważnych postaw narodowe, rasowe)

Stopień adekwatności (trafność).

FUNKCJE stereotypów

1. poznawcze- pomagają opisać cechy osób i grup,

2. przystosowawcze- przypisują i przyspieszają decyzje do określonych zachowań,

3. wzmocnienie obrona wartości grupowych - konsolidacja grupy własnej,

4. Racjonalizacja(usprawiedliwienie) wrogości i zachowań agresywnych,

ŹRÓDŁA stereotypów

1. Poznawcze: proces kategoryzacji - łączenie podobnych pod pewnymi względami ludzi lub zjawisk i traktowanie ich jako funkcjonalnie równoważnych. Skutki kategoryzacji:

1. zwiększenie różnic interkategorialnych (między grupami)

2. zmniejszanie różnic infrakategorialnych ( wewnątrz grup)

3. tendencja do zacierania różnic wewnątrz grupowych jest większa w odniesieniu do grupy obcej niż grupy własnej.

2. Iluzoryczna (pozorna) korelacja,- tendencja do przeceniania częstości występowania bodźców rzadkich a przez ta wyróżniających się.

3. Przekaz kulturowy.

4. Źródła motywacyjno-emocjonalne - umocnienie i obrona własnej wartości.

UPRZEDZENIA

To postawa negatywna, nieracjonalna, odporna na zmiany

Źródła uprzedzeń- jak stereotypów.

Koncepcja osobowości autorytarnej wg ADORNO :

„Zimny wychów” dzieci powodem późniejszych zachowań autorytarnych, przeniesienie nagromadzonej agresji na słabszych i podległych.

1

Socjologia

Psychologia ogólna

Psychologia społeczna

---