Zajęcia 3 : Warunkowanie instrumentalne

2. Strelau:

Warunkowanie instrumentalne ( inaczej sprawcze) -to proces wprowadzania do repertuaru zachowań nowych sposobów reagowania i zmiana częstości już istniejących reakcji (pod wpływem doświadczeń ).

Badaczem, który zapoczątkował prace nad warunkowaniem instrumentalnym był Edward Thorndike. W 1898 r. przedstawił jedno z podstawowych praw psychologii- prawo efektu, które głosi, że zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje uczucie zadowolenia zostaje skojarzone z tą sytuacją. Jeśli w przyszłości ta sytuacja się powtórzy, to wzrasta prawdopodobieństwo, iż powtórzone zostanie także to zachowanie.

Jeżeli w danej sytuacji zachowanie wywoła uczucie dyskomfortu to spada prawdopodobieństwo powtórzenia się tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości.

• W Polsce badania nad warunkowaniem instrumentalnym prowadził Jerzy Konorski
  (nazywał to „odruchy warunkowe II typu”, warunkowanie klasyczne- „odruchy warunkowe I typu”)

• Badania uczonych amerykańskich (zwłaszcza B. Skinnera) skupiły się na behawioralnym aspekcie powstawania reakcji instrumentalnych

1. Typy relacji między zachowaniem a jego konsekwencjami.

W przebiegu warunkowania instrumentalnego jednostka uczy się , ze wykonaniu lub powstrzymaniu się od danej reakcji towarzyszą pewne konsekwencje. Dwa rodzaje konsekwencji:

-atrakcyjne (nagrody) lub

-awersyjne (kary)

W wyniku kolejnych prób jednostka uczy się relacji zachowania i konsekwencji- nabywanie odruchu instrumentalnego.

Wyróżnia się 4 podstawowe rodzaje relacji funkcjonalnych, zachodzących między zachowaniem a jego konsekwencjami:

1. wzmocnienie pozytywne- każda konsekwencja zachowania, która powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia tego zachowania w przyszłości.

2. kara- każda konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo powtórzenia tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości.

3. wzmocnienie negatywne- takie wykonanie reakcji, które pozwala uniknąć awersyjnych konsekwencji, co powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia tej reakcji w przyszłości.

4. pomijanie- jeżeli po wystąpieniu zachowania nie pojawiają się konsekwencje, które wystąpiłyby w wypadku powstrzymania się od wykonania tej reakcji, i gdy obserwujemy spadek częstości wykonywania zachowania będącego elementem tej zależności. Ta relacja określana na jest też jako wzmacnianie innych zachowań (DRO), gdyż prowadzi do nasilenia wykonywania przez jednostkę reakcji odmiennych od zachowania będącego elementem pomijania.

• W warunkowaniu instrumentalnym często mamy do czynienia z uczeniem jednostki wykonywania nowych (w danych warunkach) reakcji.

• Kształtowanie reakcji za pomocą metody kolejnych przybliżeń- początkowo nagradzana jest reakcja, która w niewielkim stopniu przypomina ostateczna formę, jaką zamierzamy uzyskać, ale wykazuje z nią jakiś związek ( np. w klatce doświadczalnej- zwrócenie ciała zwierzęcia w kierunku dźwigni, którą zwierzę ma nacisnąć). Następnie powoli zwiększane są wymagania wobec zachowania organizmu. Krok po kroku nagradzane są reakcje coraz bliższe oczekiwanej formy reakcji sprawczej.

2. Przestrzeń zależności instrumentalnych.

Pawłow twierdził, iż kluczowe znaczenie w warunkowaniu klasycznym ma styczność w czasie bodźca warunkowego i bezwarunkowego. Podobnie twierdził Thorndike w odniesieniu do warunkowania instrumentalnego. Kolejne badania wykazały, iż styczność w czasie reakcji i jej konsekwencji to za mało aby wystąpiło uczenie się w obu przypadkach. Potrzebna jest relacja zależności między reakcją a jej następstwami. Relacja ta opisana jest dwoma prawdopodobieństwami: prawdopodobieństwem pojawienia się nagrody lub kary po wykonaniu określonej reakcji i prawdopodobieństwem pojawienia się nagrody lub kary bez uprzedniego wykonania reakcji.

3.Wpływ warunkowania klasycznego na reakcje instrumentalne:

W środowisku, w którym żyjemy wiele naszych zachowań podlega jednoczesnej regulacji poprzez warunkowanie klasyczne i sprawcze. Najbardziej typowa sytuacja, w której oba rodzaje warunkowania kształtują zachowanie jednostki to warunkowe tłumienie wykonywanej czynności, inaczej warunkowa reakcja emocjonalna. Przejawia się ona w zahamowaniu wykonywanej reakcji instrumentalnej podczas prezentacji bodźca warunkowego skojarzonego uprzednio z bezwarunkowym bodźcem awersyjnym.

Wynikiem interakcji obu rodzajów warunkowania może być nasilenie lub osłabienie wykonywanej przez organizm reakcji sprawczej. Bodźce warunkowe wywołują reakcje instrumentalne poprzez wywieranie wpływu na stany motywacyjne leżące u podstaw wykonywanych reakcji. Bodziec warunkowy wywoła nasilenie reakcji instrumentalnej jeżeli obie zależności (klasyczna i instrumentalna) będą wzmacniające lub awersyjne.

• Bodziec bezpośrednio związany z reakcjami instrumentalnymi, który kontroluje zachowanie (tzw. bodziec kontrolujący) zmienia prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji instrumentalnej. Częstość występowania reakcji sprawczej w obecności tego bodźca może być większa lub mniejsza niż w przypadku braku bodźca kontrolującego w środowisku. Adaptacyjna rola bodźców kontrolujących polega na umożliwieniu jednostce przewidzenia konsekwencji jej działań.

• Wyróżnia się 2 rodzaje bodźców kontrolujących: bodźce dyskryminacyjne (informują jednostkę, ze po wykonaniu reakcji dostępne będzie wzmocnienie lub kara)- sygnalizują kiedy warto wykonać lub powstrzymać się od reakcji instrumentalnej oraz bodźce wygaszeniowe- oznaczające brak dostępności wzmocnień. W ich obecności reakcja nie zostanie wzmocniona

• Kiedy w środowisku pojawia się bodziec dyskryminacyjny prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania rośnie, kiedy wygaszeniowy- spada.

4. Awersyjna kontrola zachowania.

Zachowania sprawcze mogą za sobą pociągać także negatywne konsekwencje. Wyróżnia się trzy główne typy relacji między zachowaniem a awersyjnymi wydarzeniami w środowisku:

1. karanie- gdy wykonanie reakcji powoduje wystąpienie bodźca awersyjnego.

2. ucieczka- gdy wykonanie reakcji powoduje eliminację aktualnie działającego bodźca awersyjnego.

3. unikanie- gdy wykonanie reakcji zapobiega pojawieniu się bodźca awersyjnego(wzmocnieniem jest brak wystąpienia bodźca awersyjnego

W typowej sytuacji eksperymentalnej zwierzę uczy się wykonywać pożądana reakcję po zaobserwowaniu b. dyskryminacyjnego sygnalizującego, ze za chwilę wystąpi b. awersyjny. Dzięki temu może go uniknąć. W początkowej fazie treningu zwierze wykonuje dana reakcję zbyt późno- dopiero po pojawieniu się bodźca. W tym wypadku reakcja ta jest reakcją ucieczki. W dalszej części zwierze wykonuje poprawną reakcję unikania.

Zjawisko to wyjaśnia teoria dwuczynnikowa (Rescorla i Solomon, 1967) oparta na połączonym działaniu warunkowania klasycznego i sprawczego. Teoria utrzymuje, ze organizm początkowo uczy się reakcji ucieczki przed bodźcem awersyjnym (np. szokiem elektrycznym). Warunkowanie klasyczne powoduje, ze bodziec dyskryminacyjny podawany przed szokiem staje się bodźcem warunkowym zapowiadającym szok. Po kilku próbach bodziec warunkowy wywołuje reakcje warunkowa : lęk. Zwierzę zaczyna wykonywać reakcje instrumentalna -ucieczki przed bodźcem już w chwili prezentacji bodźca warunkowego. Z drugiej strony ta sama reakcja prowadzi do uniknięcia bodźca bezwarunkowego(szoku). Reakcja unikania to specyficzna forma reakcji ucieczki- ucieczka przed lękiem wywołanym b. warunkowym (dyskryminacyjnym).

5. Ewolucja definicji pojęcia wzmocnienia.

Jaki jest mechanizm działania wzmocnień?

• Teoria redukcji popędu (Hull, 1943)- wzmocnienie powoduje powrót do uprzednio zachwianego poziomu homeostazy w organizmie. Reakcja, która to powoduje redukuje awersyjne uczucia towarzyszce popędom i jest wzmacniana przez to.

• Tradycyjne behawioralne definicje wzmocnień, oparte na prawie efektu mówiły, ze wzmocnieniem jest bodziec, który podany po wykonaniu przez jednostkę określonej reakcji- zwiększa prawdopodobieństwo tej reakcji w przyszłości. O tym jaki czynnik jest wzmocnieniem dowiadujemy się po jego zadziałaniu.

• Transsytuacyjna definicja wzmocnienia (Meehl, 1950) - wzmocnieniem jest bodziec, którego zastosowanie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia wzmacnianej reakcji w więcej niż jednym wypadku. Efekt wzmacniający jest cechą pewnej klasy bodźców

• Badania Premacka dowiodły, ze nie wszystkie bodźce, które uważano za wzmocnienia spełniają swoją funkcję, czasem mogą być wzmocnieniem, czasem karą. Zwraca on uwagę na wzmacniający efekt jednych zachowań relacji do innych zachowań. Np. reakcje towarzyszące typowym wzmocnieniom (jedzenie i pice) są chętniej wykonywane, inne maja niskie prawdopodobieństwo pojawiania się naciskanie dźwigni).

• Trzy zasady Premacka:

1. bardziej prawdopodobna reakcja będzie wzmacniać mniej prawdopodobną reakcję.

2. mniej prawdopodobna reakcja nie wzmocni bardziej prawdopodobnej reakcji.

3. z efektem karania mamy do czynienia w sytuacji, gdy jednostka, w konsekwencji wykonywania bardziej prawdopodobnej czynności będzie zmuszana do zaangażowania się w mniej prawdopodobną aktywność.

Efekt wzmocnienia wynika z narzucenia organizmowi pewnych ograniczeń: 1. aby wykonywać reakcje bardziej prawdopodobną trzeba najpierw wykonać mniej prawdopodobną- wzrost częstości występowania tej ostatniej 2. w konsekwencji wykonania reakcji bardziej prawdopodobnej należy wykonać mniej prawdopodobną - spadek częstości wykonywania bardziej prawdopodobnej.

Teorie równowagi : najlepiej wyjaśniają i przewidują wystąpienie efektu wzmocnienia, np.:

Teoria deprywacji zachowania: efekt wzmocnienia wynika z ograniczeń w wyborze zachowań optymalnych przez jednostkę (zaburzenie relacji między różnymi zachowaniami przez ograniczenia). Jednostka dąży do takiego układu zachowań, aby osiągnąć punkt zadowolenia. Wykonuje preferowane przez siebie reakcje niezależne. W momencie narzucenia ograniczeń następuje wzrost natężenia reakcji zależnej aby powrócić do stanu równowagi (nagroda). Jeżeli natomiast ograniczenie powoduje, ze preferowane w warunkach swobody natężenie reakcji zależnej zmusza jednostkę do zwiększenia częstości reakcji niezależnej powoduje to spadek natężenia reakcji zależnej, by zbliżyć się do punktu równowagi.

6. Rozkłady wzmocnień

- są zasadami precyzującymi jak często i pod jakimi warunkami zachowania jednostki będą wzmocnione. Uzyskanie wzmocnień jest uzależnione od odpowiedniego wykonania innych czynności (reakcji instrumentalnych).

Wyróżnia się pięć podstawowych rozkładów wzmocnień:

1. rozkład ciągły (CRF) -wzmacniana jest każda poprawnie wykonana przez organizm reakcja

2. rozkład o stałych odstępach czasowych (FI)-w którym wzmacniana jest pierwsza poprawnie wykonana reakcja po upływie wyznaczonego czasu od otrzymania poprzedniego wzmocnienia

3. rozkład o zmiennych odstępach czasowych(VI)-w którym wzmacniana jest pierwsza poprawnie wykonana reakcja po upływie wyznaczonego czasu od otrzymania poprzedniego wzmocnienia, przy czym czas ten się zmienia z próby na próbę, ale w przebiegu całego eksperymentu waha się wokół dowolnie przyjętej wartości średniej

4. rozkład o stałych proporcjach (FR), w którym wzmocnienie podaje się po wykonaniu przez organizm pewnej stałej liczby reakcji

5. rozkład o zmiennych proporcjach (VR) , w którym wzmocnienie podaje się po wykonaniu przez jednostkę zmiennej liczby reakcji, liczba ta oscyluje wokół pewnej wartości średniej w eksperymencie.

Rozkłady o stałych i zmiennych proporcjach FR i VR powodują utrzymywanie się wysokiego tempa reakcji sprawczej, pozostałe rozkłady- umiarkowane tempo. Do wygaszenia reakcji instrumentalnych wzmacnianych w nieregularny sposób (VI i VR) potrzeba znacznie większej ilości prób wygaszeniowych niż w pozostałych rozkładach.

Oprócz wyżej wymienionych rozkładów wzmocnień istnieją tez tzw. rozkłady wyrównujące

tempo reakcji ( duża regularność reakcji). Określają one 3 typy działań:

1. Wzmacniane wysokiej częstości reakcji (DRH) - reakcja nagradzana przed upływem pewnego czasu od poprzedniego wzmocnienia-efektem wysokie tempo reakcji

2. Wzmacnianie niskiej częstości reakcji (DRL)- reakcja nagradzana po pewnym czasie od poprzedniego wzmocnienia według rozkładu czasowego- efektem niskie tempo reakcji

3. Wzmacnianie innych reakcji DRO)- wzmocnienie tylko wtedy, gdy jednostka powstrzyma się od wykonania określonej reakcji (relacja pomijania), nagradzane inne reakcje.

Rozkłady wzmocnień mogą być łączone w łańcuchy, ostatni rozkład wzmocnień powoduje podanie wzmocnienia. Zakończenie każdego z etapów pośrednich ma się łączyć z informacją, że organizm zbliża się do celu (otrzymania wzmocnienia).

7. Dokonywanie wyboru.

Procedura konkurencyjnych rozkładów wzmocnień- w tym samym czasie organizm ma do wyboru dwa lub więcej sposobów uzyskania wzmocnień, każdy wg innego rozkładu wzmocnień ( np. dwie dźwignie w klatce)-badana jest czynność dokonywania wyboru.

Prawo dopasowania (Herrnstein, 1961)

Reakcje organizmu zachodzące w środowisku, w którym działają konkurencyjne rozkłady wzmocnień o stałych lub zmiennych odstępach czasowych, rozdzielają się pomiędzy te rozkłady wzmocnień proporcjonalnie do częstości uzyskiwania w ich wyniku wzmocnień.

Relatywna częstość reakcji dopasowana jest do relatywnej częstości wzmocnień z tych reakcji.

Teorie molarne starają się wyjaśnić to zjawisko. Np. teoria maksymalizacji wyjaśnia zjawisko dopasowania na podstawie wyników rozkładu aktywności zwierząt w krótkich odcinkach czasowych. Podobnie jak w teorii ulepszania zwierze dąży do uzyskania jak najwięcej wzmocnień przez wybór odpowiedniego układu.

1. Falkowski, Tyszka, Psychologia zachowań konsumenckich 33-38

Warunkowanie instrumentalne w strategiach promocyjnych

Inny typ uczenia się (warunkowanie instrumentalne) można opisać na podstawie ekspery­mentu Skinnera, w którym to obserwował on zachowanie szczura. Szczura wkładano do klatki, w której zamontowana była spe­cjalna dźwigienka. Szczur objawiał przy tym różnorodne reakcje (biegał, skakał, drapał, piszczał itd.). Wcześniej czy później zdarzało mu się nacisnąć dźwignię. Wtedy w klat­ce pojawiał się pokarm. Wielokrotnie powta­rzano to doświadczenie. W efekcie szczur wkładany do klatki nie wykonywał już żad­nych innych czynności, tylko naciskał dźwigienkę.

Jest to przykład nauczenia się objawia­nia pewnej reakcji sprawczej - tu reakcji, która powoduje dostarczenie pokarmu. Eksperyment dowodzi, że jeżeli zostaje wykonana pewna reakcja sprawcza i nastę­puje po niej bodziec wzmacniający (nagro­da), to wzrasta prawdopodobieństwo po­nownego wystąpienia tej reakcji.

• Ten rodzaj uczenia się wyjaśnia zacho­wanie się (zwierzęcia i człowieka) zorien­towane na osiąganie jakiegoś celu. Właśnie nazwa „warunkowanie instrumentalne" odnosi się do zachowania, które stanowi instrument-narzędzie pozwalające coś uzy­skać.

• Kluczową rolę odgrywa tu tak zwane wzmocnienie, będące nagrodą za wykona­nie określonego działania. Wystąpienie na­grody wzmacnia określone zachowanie - wyraża się to wzrostem częstości po­wtarzania tego zachowania (nazywane­go reakcją instrumentalną).

• Su­permarkety przy kolejnych zakupach przy­dzielają konsumentom punkty albo kupony upoważniające do określonych bezpłatnych zakupów. Skłania to konsumentów do na­stępnych zakupów, które to zachowanie jest instrumentem do osiągnięcia celu: uzyskania kolejnego bezpłatnego produktu.

Bodźce różnicujące

Skinner wykorzystał schemat uczenia in­strumentalnego, żeby nauczyć gołębia stu­kania dziobem w określony krążek. Żeby to osiągnąć, wzmacniał stukanie ziarenkami zboża. Chciał jednak, aby gołąb dziobał krą­żek tylko wtedy, gdy Skinner zapalił nie­wielką żaróweczkę. Żeby osiągnąć taki efekt, Skiner raz zapalał, a kiedy indziej ga­sił żaróweczkę, przy czym podawał gołę­biowi ziarnka za dziobanie tylko podczas, gdy żarówka była zapalona. Kiedy żarówka się nie paliła, gołąb za dziobanie nie otrzy­mywał nagrody. Efekt takiego postępo­wania jest łatwy do przewidzenia: gołąb nauczył się stukać dziobem w określony krążek wtedy, kiedy żarówka była zapalona, i nie stukać wtedy, kiedy żarówka się nie paliła. Mówimy, że gołąb nauczył się roz­różniać bodźce różnicujące.

• Jest oczywiste, że uczenie się bodźców różnicujących jest czymś bardzo ważnym dla konsumenta. Na przykład konsument może się nauczyć odróżniać buty sportowe ze znakiem producenta Adidas od butów sportowych bez takiego znaku, gdyż tylko zakup produktu tej marki przynosi mu na­grodę (powiedzmy w postaci wygody, trwa­łości albo choćby tylko prestiżu).

Wzmacnianie nieregularne

• Jeżeli po każdym określonym zachowaniu będzie podawana nagroda, wówczas mamy do czynienia ze wzmocnieniem regular­nym.

• Jeżeli jednak nagroda nie zawsze pojawia się po danym zachowaniu, a raczej jest stosowana sporadycznie, czyli czasem wzmacnia się daną reakcję a czasem nie, wówczas mówi się o wzmacnianiu nieregu­larnym. Wiele laboratoryjnych badań nad uczeniem się zwierząt i ludzi pokazało, że reakcje wyuczone podczas wzmacniania re­gularnego wygasają szybko, gdy zabraknie nagrody. Natomiast reakcje wyuczone przy wzmacnianiu nieregularnym nie wygasają długo po zaprzestaniu stosowania wzmoc­nienia. Organizm w takiej sytuacji jest znacz­nie bardziej odporny na wygaszanie i trzeba zastosować więcej prób bez wzmocnienia, aby odzwyczaić go od danego zachowania.

• Humphreys (za Kurcz, 1977) na podstawie własnych badań stwierdził, że liczba prób ze wzmocnieniem potrzebnych do wytwo­rzenia się oczekiwanego zachowania jest taka sama niezależnie od tego, czy wzmoc­nienie jest stosowane regularnie, czy nie­regularnie.

• Kształtowanie zachowania- tzw. uczenie przybliżające (shaping) polega na stopniowym wzmacnianiu coraz bardziej skomplikowanych czynności instrumentalnych. Metoda przybliżeń polega na nagradzaniu reakcji coraz bardziej zbliżonych do pożądanej reakcji. Stosowana, gdy dana czynność ma małe szanse pojawić się spontanicznie (np. nauczenie dziecka jeść nożem i widelcem).

• Peter i Nord (1982)- przybliżanie zakupu samochodu w salonach ( kawa i ciastko, jazda próbna, rabat po zakupie dla klienta)

• Tolman- mapa umysłowa ukształtowanego schematu zachowania się- w eksperymentach wykorzystał labirynty, szczur miał na swej drodze szereg wzmocnień aby dojść do celu.

Pamięć.

W psychologii przez pamięć rozumie się przechowywanie wcześniej nabytej informacji w celu jej wydobycia i wykorzystania w przyszłości.

3. Tavris, Wade, Psychologia. Podejścia i koncepcje (188-211)

• Warunkowanie instrumentalne- proces, w którym reakcja staje się mniej lub bardziej prawdopodobna w zależności od konsekwencji.

• Warunkowanie instrumentalne i klasyczne różnią się typem wywoływanych reakcji. W klasycznym jest ona odruchowa w odpowiedzi na środowisko, reakcje instrumentalne są bardziej złożone.

• Skinner broni determinizmu- człowiek to repertuar zachowań zależnych od środowiska, genów, nie od wolnej woli, czy osobowości.

• Wg Skinnera reakcja (operant) może prowadzić do 3 konsekwencji:

• obojętne dla przyszłych zachowań ( skrzypienie klamki nic nie zmienia)

• konsekwencja wzmocnienia- nasilenie reakcji- wystąpił czynnik wzmacniający

• karanie - wystąpił czynnik karzący

Wzmocnienie pozytywne- procedura wzmacniania przez bodziec przyjemny- wzrost częstości reakcji

Wzmocnienie negatywne -procedura wzmacniania przez usunięcie bodźca nieprzyjemnego- wzrost częstości reakcji

Pozytywny czynnik karzący- pojawienie się czegoś nieprzyjemnego

Negatywny czynnik karzący - uniknięcie nieprzyjemności

Pierwotne czynniki wzmacniające- naturalne bodźce, zaspokajają potrzeby biologiczne (woda)

Pierwotny czynnik karzący- bodziec o naturalnym działaniu karzącym ( wstrząs elektryczny)

Wtórny czynnik wzmacniający- bodziec, który nabiera właściwości wzmacniających przez skojarzenie z innymi czynnikami wzmacniającymi-pieniądze

Wtórny czynnik karzący- nabiera właściwości karzących przez skojarzenie z innymi czynnikami karzącymi-krytyka

Konsekwencje bezpośrednie- aby powstało warunkowanie należy reakcję wzmacniać bezpośrednio po jej wystąpieniu, inaczej możemy nagrodzić inne przypadkowe reakcje.

Generalizacja w warunkowaniu instrumentalnym- gołąb, który nauczył się dziobać w narysowane kółko może reagować również na lekki owal.

Różnicowanie- pokazujemy koło i owal, wzmacniamy tylko reakcje na koło.

Bodziec różnicujący-sygnalizuje opłacalność reakcji, organizm uczy się reagować na bodziec tylko w obecności drugiego bodźca ( różnicującego). Np. światło sprawuje kontrolę bodźcową- przy zapalonym gołąb dostaje nagrodę za dziobanie, przy wyłączonym nie. Dziobie więc przy włączonym. Reakcja nie jest przymusowa ( jak u Pawłowa) tylko staje się bardziej prawdopodobna.

Bodziec różnicujący werbalny- np. :„otwarte 9-17”

Rozkłady wzmocnień:

1. rozkład o stałych proporcjach : SP, np. SP-2- wzmocnienie po 2 reakcji-spadek wydajności zaraz po wzmocnieniu, np. praca na akord

2. rozkład o zmiennych proporcjach ZP- wzmocnienie po zmiennej liczbie reakcji, np. po średnio 5 reakcjach to ZP-5

3. rozkład o stałych odstępach czasowych- SO, np. SO-10- szczur dostaje jedzenie po naciśnięciu co 10 sek. drążka

4. rozkład o zmiennych odstępach czasowych ZO- np. ZO-10, reakcja wzmacniana średnio co 10 sek. Np. łowienie ryb nie wiadomo kiedy ryba- sprawdza się często wędkę

Wzorce reagowania wg tych różnych schematów wzmocnień to krzywe uczenia się.

Modyfikacja zachowań w realnym życiu- zastosowanie warunkowania instrumentalnego.

Gospodarka żetonowa- technika modyfikacji zachowań za pomocą wtórnych czynników wzmacniających- żetony.

Zewnętrzne czynniki wzmacniające- wzmocnienia pochodzące z zewnętrznego źródła i nie związane ściśle z czynnością wzmacnianą- np. pieniądze

Wewnętrzne czynniki wzmacniające- wzmocnienie związane z czynnością, np. zadowolenie z pracy, nauki .Czynność może być nagradzana przez wewnętrzną przyjemność wykonywania, wzmocnienie bardziej długofalowe niż zewnętrzne.

Zewnętrzne nagrody mogą osłabić motywację wewnętrzną (Lepper, Greene, dzieci używały samoistnie flamastrów dużo rzadziej po tym jak je za to nagrodzono). Ograniczenie autonomii i wolności wyboru jednostki, nagroda zewnętrzna postrzegana jako instrument sterowania. Jeżeli są nagroda za postęp to nie osłabiają- jeśli za samo zachowanie- tak.

W roku 1913 artykuł Watsona Psychologia, jak widzi behawiorysta -- nazywany czasem „manifestem behawiorystów" - przekształcił amerykańską psychologię. Od­woływał się do prag­matyzmu. Z warunkowaniem wiążą się np. trwałość przesądów, zrozumienie przez wgląd, niepokój niemowląt.

• przesądy- to wzmocnienie przez przypadek pewnych zachowań, nie zwracamy uwagi na ich nieskuteczność, potwierdzenie społeczne

• wgląd-ogólnie: forma uczenia polegająca na rozwiązaniu problemu dzięki nagłemu zrozumieniu jak powiązane są elementy sytuacji lub jak można je przeorganizować, by dojść do rozwiązania. Badania nad szympansami- Wolfgang KÖhler (1925) jak sięgnąć po banana.

• Wg behawiorystów wgląd to nie umysłowe połączenie reakcji ani sposób uczenia lecz rezultat uczenia się, kombinacja wyuczonych wcześniej wzorców (Epstein, 1984, badania na gołębiach , bananach i pudełkach).

Lęk przed rozłąką- wg behawiorystów nie jest naturalny, dzieci uczą się instrumentalnego nawyku płaczu po wyjściu rodziców (interpretacja eksperymentu Ainsworth).

6

---