Budowa nerwu rdzeniowego

1. Miejsce nerwów rdzeniowych w systematyce układu nerwowego

2. Lokalizacja komórek macierzystych n. rdzeniowego

3. Budowa nerwu rdzeniowego

4. Zadania nerwu rdzeniowego

Ad 1) Miejsce nerwów rdzeniowych w systematyce układu nerwowego

Istnieją dwa podziały układu nerwowego:

1) podział anatomiczny:

1. cz. ośrodkowa (pars centralis)

2. cz. obwodowa (pars peripherica)

2) podział czynnościowy:

1. układ nerwowy somatyczny (systema nervosum somaticum) - zależny od naszej woli

2. układ nerwowy automomiczny (systema nervosum autonomicum) - jego działanie nie zależy od naszej woli

• układ sympatyczny (systema nervosum sympathicum)

• układ parasympatyczny (systema nervosum parasympathicum)

Podział anatomiczny i funkcjonalny układu nerwowego wzajemnie się uzupełniają.

Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kościec (czaszka i kanał kręgowy), natomiast układ nerwowy obwodowy nie jest otoczony “pancerzem” kostnym i leży na zewnątrz od niego.

Do układu ośrodkowego zalicza się:

1. mózgowie (encephalon) - jest położone w jamie czaszki

2. rdzeń kręgowy (medulla spinalis)

W skład mózgowia wchodzą:

1. kresomózgowie (telencephalon)

2. międzymózgowie (diencephalon)

wspólnie tworzące przodomózgowie (prosencephalon)

3. śródmózgowie (mesencephalon)

4. tyłomózgowie wtórne (metencephalon)

• most (pons)

• móżdżek (cerebellum)

• rdzeń przedłużony (medulla oblongata)

Wszystkie wymienione struktury leżą w jamie czaszki, natomiast rdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym (canalis vertebralis).

Elementy tworzące obwodowy układ nerwowy:

1. nerwy czaszkowe (nervi craniales) - 12 par, mają swój początek w mózgowiu

2. nerwy rdzeniowe - 31 par

Nerwy czaszkowe:

1. nerwy węchowe (nervi olfactorii)

2. nerw wzrokowy (nervus opticus)

3. nerw okoruchowy (n. oculomotorius)

4. nerw bloczkowy (n. trochlearis)

V. nerw trójdzielny (n. trigeminus)

1. V1 nerw oczny (n. ophthalmicus)

2. V2 nerw szczękowy (n. maxillaris)

3. V3 nerw żuchwowy (n. mandibularis)

6. nerw odwodzący (n. abducens)

6. nerw twarzowy (n. facialis)

VIIa. nerw pośredni (n. intermedius)

6. nerw przedsionkowo-ślimakowy (n. vestibulo-cochlearis)

7. nerw językowo-gardłowy (n. glossopharyngeus)

8. nerw błędny (n. vagus)

9. nerw dodatkowy (n. accessorius)

10. nerw podjęzykowy (n. hypoglossus)

Nerwy rdzeniowe:

1. 8 par - nerwy szyjne (nervi cervicales)

2. 12 par - nerwy piersiowe (nervi thoracici)

3. 5 par - nerwy lędźwiowe (nervi lumbales)

4. 5 par - nerwy krzyżowe (nervi sacrales)

5. 1 para - nerw guziczny (nervus coccygeus)

Nerwy rdzeniowe nie wychodzą z czaszki, ale poniżej - z rdzenia kręgowego.

Ad 2) Lokalizacja komórek macierzystych rdzenia kręgowego

Czerwone krzyżyki na rycinie oznaczają komórki macierzyste włókien ruchowych położone w rogu przednim rdzenia kręgowego (cornu anterius medullae spinalis).

Zielone krzyżyki to z kolei komórki macierzyste autonomiczne, które są położone w rogu bocznym (cornu laterale medullae spinalis).

Neuromery od C₈ do L_2-3 tworzą współczulne jądro pośrednio-boczne (nucleus intermediolateralis), które stanowi część ośrodkowa układu współczulnego (sympatycznego).

Komórki macierzyste przywspółczulne tworzą jądro pośrednio-przyśrodkowe (nucleus intermediomedialis) obejmujące neuromery od S₁ do S₅.

Część ośrodkowa układu współczulnego to wyłącznie jądro pośrednio-boczne, a część ośrodkowa układu parasympatycznego to nie tylko jądro pośrednio-przyśrodkowe, ale również jądra parasympatyczne 4 nerwów czaszkowych - III, VIIa, IX, X.

Ad 3) Budowa nerwu rdzeniowego

Na rysunku pokazano korzeń przedni (radix anterior):

1. włókna ruchowe (GSE - General Somatic Efferent)

2. autonomiczne (GVE- General Visceral Efferent)

Wychodzą one przez otwór międzykręgowy (foramen intervertebrale), następnie jedna silna gałąź biegnie do przodu, a druga do tyłu. Włókna ruchowo-autonomiczne to włókna odśrodkowe (neurofibrae efferentes). Rozpoczynają się w rdzeniu kręgowym, wychodzą następnie przez korzeń przedni i biegną obwodowo.

Włókno czuciowe (neurofibra sensoria) jest włóknem dośrodkowym:

1. (GSA - General Somatic Afferent).

Włókna te mają kierunek odwrotny niż włókna ruchowo-autonomiczne. Posiadają receptory w skórze, którymi zbierają bodźce, następnie biegną i dołączają do włókien ruchowych w pniu nerwu rdzeniowego. Zbierają one także czucie z okostnej kanału kręgowego i opon mózgowych. Wszystkie te 3 drogi łączą się w jedną → pień nerwu rdzeniowego.

Zwój nerwu rdzeniowego (ganglion spinale) jest to siedlisko komórek macierzystych czuciowych. Na rycinie są one zaznaczone niebieskimi krzyżykami. Leżą w zwoju rdzeniowym.

Włókna przed zwojem to włókna przedzwojowe (neurofibrae preganglionares)

Włókna za zwojem to włókna pozazwojowe (neurofibrae postganglionares)

Wyróżniamy 2 rodzaje czucia:

1. czucie powierzchowne - posiada receptory w skórze, błonie śluzowej → jest odpowiedzialne za ból, ciepło, zimno

2. czucie głębokie - zaczyna się w stawach, włóknach mięśniowych, okostnej

Włókna czuciowe biegną razem z włóknami ruchowymi, których nie ma tylko w gałęzi oponowej i kanale kręgowym. Zaznaczono je cienką niebieską linią.

Włókna nerwów współczulnych (sympatycznych) tworzące jądro pośrednio-boczne dochodzą także do nerwu rdzeniowego. Przechodzą one przez korzenie brzuszne na przednią powierzchnię trzonu i dążą do zwoju współczulnego (ganglion sympaticum). Jest to gałąź łącząca biała (ramus communicans albus). Łączy ona jądro pośrednio-boczne ze zwojem pnia współczulnego i posiada osłonkę mielinową.

Linią przerywaną zaznaczono gałąź łączącą szarą (ramus communicans griseus), która jest pozbawiona osłonki mielinowej.

Nerw rdzeniowy wybitnie przypomina drzewo. Ma dwa korzenie:

1. przedni (brzuszny) radix anterior (ventralis) prowadzący włókna ruchowe i autonomiczne

2. tylny (grzbietowy) radix posterior (dorsalis) prowadzi pozazwojowe włókna czucia głębokiego i powierzchownego.

Nerw powstaje z dwóch korzeni. W korzeniu przednim nie ma żadnych zwojów, a w korzeniu tylnym jest zwój rdzeniowy. Zwój rdzeniowy składa się z komórek rzekomopolarnych → akson i dendryt zaczynają się prawie w tym samym miejscu.

Oba te korzenie spotykają się w okolicy otworu międzykręgowego i tworzą pień (truncus nervi spinalis).

Pień zawiera wszystkie rodzaje włókien: ruchowe, czuciowe i autonomiczne.

Pień nerwu rdzeniowego oddaje gałęzie (4):

1. brzuszną (ramus ventralis)

2. grzbietową (ramus dorsalis)

3. gałąź łączącą białą (ramus communicans albus)

4. gałąź oponową (ramus meningeus), która wstecznie biegnie do kanału kręgowego.

Zarówno gałąź brzuszna, jak i grzbietowa mają 3 rodzaje włókien:

1. ruchowe

2. czucia głębokiego i powierzchownego

3. pozazwojową sympatyczną gałąź łączącą szarą.

Gałąź oponowa ma tylko włókna czuciowe i sympatyczne, ponieważ tam gdzie dochodzi nie ma mięśni, które należałoby zaopatrzyć ruchowo.

Gałąź biała w zwoju traci izolację mielinową i ze zwoju wychodzi jako gałąź szara.

Gałąź grzbietowa jest mniejsza niż brzuszna, nie tworzy splotów. Zaopatruje ona mięśnie głębokie grzbietu oraz skórę okolicy potylicznej głowy, karku, grzbietu i części górnej pośladka.

Gałąź brzuszna wytwarza 4 olbrzymie sploty somatyczne :

1. C₁ do C₄ - splot szyjny (plexus cervicalis)

2. C₅-Th₁ - splot ramienny (plexus brachialis)

3. Th₁ - Th₁₂ nerwy międzyżebrowe (nervi intercostals). Klatkę piersiową tworzą żebra, więc nerwy nie mogą tworzyć tu splotów

4. Th₁₂ - L₄ - splot lędźwiowy (plexus lumbalis)

5. L₄ - Co₁ - splot krzyżowy (plexus sacralis)

Neuromer L ₄ łączy ze sobą dwa sploty. Gałąź brzuszna L ₄ udziela się w splocie L i S. Nazywa się ją nerwem widełkowym (nervus furcalis), ponieważ ulega rozwidleniu.

Gałęzi grzbietowe nie tworza splotów.

C ₁ nazywa się nerw podpotyliczny (n.suboccipitalis)

C ₂ - nerw potyliczny większy (nervus occipitalis maior)

L₁, L₂, L₃ - tworzą gałęzie skórne pośladkowe górne

S₁, S₂, S₃ - gałęzie skórne pośladkowe środkowe.

5

Budowa nerwu rdzeniowego

---