ZAPALENIE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH I MÓZGU
Ostra choroba zakaźna objawiająca się stanem zapalnym opony miękkiej i pajęczynówki oraz zmianami w przestrzeni podpajęczynówkowej i w komorach mózgu.
Czynniki etiologiczne - najczęściej bakterie i wirusy, bardzo rzadko grzyby i pasożyty a wyjątkowo riketsje.
Wszystkie przypadki tych zapaleń, niezależnie od etiologii, podlegają w Polsce obowiązkowi zgłoszenia do stacji sanitarno-epidemiologicznej oraz obowiązkowi hospitalizacji.
ROPNE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH I MÓZGU
Etiologia
Najczęściej - dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych - Neisseria meningitidis i paciorkowiec zapalenia płuc - Streptococcus pneumoniae.
Rzadziej - otoczkowa pałeczka Gram -ujemna Haemophilus influenzae typ b - 80% zakażeń.
Może być chorobą pierwotną ograniczoną wyłącznie do OUN, lub wtórną zmianą narządową rozwijającą się w przebiegu posocznicy.
Pierwotne ogniska - najczęściej migdałki, zatoki przynosowe, ucho środkowe, zęby, oskrzela.
Rzadko do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, wziewną.
Sprzyjają zapaleniu nieprawidłowe połączenia przestrzeni oponowej z jamą nosowo -gardłową, zatokami, z uchem środkowym.
Obraz kliniczny
Niezależnie od czynnika etiologicznego przebieg bardzo podobny, okres wylęgania 1-5 dni, początek nagły temperatura do 40o C, bóle głowy, mięśni karku, nudności, wymioty, w 2-3 dobie pojawiają się objawy oponowe - sztywność karku, objawy oponowe Kerniga - Brudzińskiego - Flataua, później zaburzenia świadomości, pobudzenie psychoruchowe, odosobnione niedowłady, afazja ruchowa, czuciowa, porażenia nerwów czaszkowych.
W niewielkim odsetku przypadków zapalenie opon i mózgu rozwija się w przebiegu posocznicy spowodowanej przez Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella - ciężki przebieg - występuje niekiedy wstrząs septyczny i rozsiane wykrzepianie śródnaczyniowe.
rozpoznaniu decyduje wynik badania płynu mózgowo -rdzeniowego ciśnienie > 200 mm H20, zwiększone stężenie białka ( najczęściej > 2g/l ), dodatnie odczyny globulinowe, zwiększona leukocytoza > 1000 w 1mm3, badanie bakteriologiczne z antybiogramem.
Leczenie
Po rozpoznaniu ropnego tła antybiotyki przenikające do płynu mózgowo-rdzeniowego - cefalosporyny III i IV generacji - Biotaksym, Rocephin, + Penicilina G i.v., czasami w ciężkich przypadkach dodatkowo aminoglikozydy + metronidazol.
Leczenie trwa około 2 tygodni.
Leczenie objawowe p/obrzękowi mózgu sterydy, mannitol.
Rokowanie
Poważne.
NIEROPNE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO RDZENIOWYCH I MÓZGU
GRUŹLICZE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO-RDZENIOWYCH I MÓZGU
**Jest z reguły gruźlicą popierwotną tzn. wtórną do istniejącego poza OUN ogniska zakażenia.
**U osób z obniżoną odpornością, głównie komórkową prątki z ogniska pierwotnego umiejscowionego najczęściej w płucach wysiewają się do naczyń krwionośnych i z krwią przedostają się do innych narządów m.in. do OUN, gdzie wywołują zapalenie o największym nasileniu na podstawie mózgu.
Obraz kliniczny
Początek powolny, skryty, podstępny, rzadko gorączka do 38oC, niebawem dołączają się objawy oponowe a potem mózgowe - zaburzenia świadomości, utrata przytomności, porażenia nerwów czaszkowych.
Płyn mózgowo-rdzeniowy - przejrzysty, lekko opalizujący, wypływa pod ciśnieniem - u 60% białko > 2g/l, liczba leukocytów 250-500/mm3, glukoza < 2.5mmol/l, prątki wykrywa się sporadycznie, częściej w posiewach lub w próbie biologicznej (metoda PCR rzadko używana).
Rozpoznanie
Obraz kliniczny, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Leczenie
Tuberkulostatyki - Isoniazyd, Rifampicyna, Pyrazinamid, czasami jeszcze etambutol.
Rokowanie
Poważne, często pozostają trwałe następstwa.
ZAPALENIE OPON MÓZGO-RDZENIOWYCH I MÓZGU W PRZEBIEGU LISTERIOZY
Listerioza - choroba odzwierzęca spowodowana przez Gram - dodatnią pałeczkę Listeria monocytogenes, szeroko rozpowszechnioną w przyrodzie.
Rezerwuarem są zwierzęta domowe i wolno żyjące ptaki i ryby.
Choroba dotyczy osób > 60 roku życia, wyniszczonych, często w trakcie leczenia immunosupresyjnego.
Początek choroby nagły - objawy oponowe, potem mózgowe, porażenia nerwów czaszkowych.
Rozpoznanie
Objawy kliniczne i badanie bakteriologiczne płynu mózgowo-rdzeniowego + odczyny serologiczne.
Leczenie
Penicylina benzylowa, amikacyna, metronidazol.
Rokowanie
Poważne - śmiertelność 60 %.
WIRUSOWE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO-RDZENIOWYCH I MÓZGU
Etiologia
Enterowirusy: Coxsackie A i B, ECHO, liczne enterowirusy.
Wirus zapalenia przyusznic dawniej często, obecnie po wprowadzeniu szczepień rzadko, wirusy opryszczki, różyczki, cytomegalii, wścieklizny, arbowirusy.
Epidemiologia
Zakażenia enterowirusowe występują głównie późnym latem i wczesną jesienią.
Objawy kliniczne
Rozwijają się stopniowo w ciągu kilku dni - chorzy skarżą się na ból gardła, gorączkę, złe samopoczucie, bóle mięśniowe, gorączkę, potem ospałość wymioty, silne bóle głowy i sztywność karku z towarzyszącymi lub nie objawami Brudzińskiego i Kerniga.
Rozpoznanie
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Ciśnienie płynu może być podwyższone.
Leukocytoza umiarkowanie podwyższona 100 - 500/mm3.
Stężenie glukozy prawidłowe.
Stężenie białka prawidłowe lub umiarkowanie podwyższone.
Hodowla tkankowa wirusów udaje się w 25 - 30% przypadków.
Leczenie
W większości przypadków objawowe i ogólnie podtrzymujące.
Czasami stosuje się acyklowir w opryszczkowym zapaleniu.
GRZYBICZE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO - RDZENIOWYCH I MÓZGU
Bardzo rzadko występuje w Polsce, dotyczy wyłącznie osób z bardzo słabą odpornością, wyniszczonych przewlekłą chorobą lub po długotrwałym leczeniu antybiotykami o szerokim spektrum, lub cytostatykami i sterydami.
Etiologia - Cryptococcus neoformans, Candida albicans i Aspergillus fumigatus.
Wrota zakażenia - układ oddechowy, przewód pokarmowy.
Obraz kliniczny - przebieg przewlekły, a symptomatologia i zmiany w płynie mózgowo-rdzeniowym podobne do zmian wywołanych przez prątki gruźlicy.
Rozpoznanie - znalezienie grzybów w płynie mózgowo - rdzeniowym.
Leczenie - Amfoterycyna B, Flukonazol.