PODATKOWE ASPEKTY ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

24.10.05.

Przedsiębiorstwa, wprowadzając programy innowacyjne oraz działalność inwestycyjną związaną ze zwiększaniem wartości majątku firmy, reagują na rosnącą presję szeroko rozumianego rynku, a w szczególności na konkurentów oraz oczekiwania inwestorów, dla których rozwój firmy jest jednym z nadrzędnych celów.

Firmy, planując działania inwestycyjne, poszukują źródeł finansowania. Dostępność różnorakich źródeł finansowania ma różne implikacje. Po pierwsze - są to konsekwencje o charakterze kosztowym. Po drugie - mają one również charakter ograniczonej dostępności , gdyż nie wszystkie firmy z różnych powodów (finansowych, prawnych czy organizacyjnych) są w stanie z nich korzystać.

Podstawą doboru źródeł finansowania inwestycji jest szereg parametrów. Do nich należy zaliczyć:

• koszt ich zastosowania,

• precyzyjne zaplanowanie potrzeb kapitałowych,

• warunki prawne ich zastosowania,

• możliwości organizacyjne ich wykorzystania.

Jednym z bardziej istotnych warunków zaangażowania kapitałów w firmie jest ich wpływ na strukturę kapitałową firmy oraz na podstawowe parametry, takie jak: wysokość kosztów, zyskowność aktywów ogółem, zyskowność kapitałów własnych.

Jednym z częstszych parametrów stosowanych przy doborze źródeł finansowania jest wysokość kosztów ich zastosowania i dotyczy to zarówno kosztu kapitału własnego, jak i kapitału obcego.

Cechy finansowania obcego -

Metoda finansowania obcego oznacza zaangażowanie kapitału pożyczonego, w zakresie którego przedsiębiorstwo staje się dłużnikiem wobec wierzycieli, natomiast finansowanie własne, typu udziałowego, nie wiąże się z reguły z koniecznością zwrotu kapitału ani zapłaty odsetek, jednakże podmiot wnoszący kapitał do przedsiębiorstwa staje się jego współwłaścicielem.

W polskim systemie podatkowym w odniesieniu do kategorii długów, czyli kapitału obcego w postaci kredytów, pożyczek, obligacji itd. występuje tzw. osłona podatkowa.

Osłona podatkowa (tarcza podatkowa) -

Otrzymany kapitał pożyczkowy jest podatkowo obojętny, co oznacza, iż nie stanowi przychodu z punktu widzenia prawa podatkowego w zakresie podatku dochodowego, również spłacane raty długu (raty kapitałowe) nie stanowią kosztu uzyskania przychodu.

Jednakże odsetki od pożyczonego kapitału stanowią KUP i to zarówno w odniesieniu do przedsiębiorstw, jak też osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Takie rozwiązanie powoduje, iż wyznaczając koszt zastosowania długów w firmie, dla każdej z indywidualnych form długu, obciążenie płacone pożyczkodawcom korygowane powinno być o stopę podatku dochodowego.

Działanie efektu osłony podatkowej (tarczy podatkowej) powoduje, że podmiot gospodarczy ponosi faktycznie mniejszy koszt zadłużenia niż wynika to z oprocentowania zastosowanego długu w firmie. Efekt tarczy podatkowej umożliwia zatem obniżenie kosztu kapitału obcego, co jest jedną z bardziej istotnych zalet finansowania obcego o charakterze długu.

Warunkiem powstania efektu tarczy podatkowej jest uzyskiwanie dochodu przez firmę, gdyż tylko w stosunku do tego dochodu faktycznie ten efekt funkcjonuje. W przypadku, gdy firma wykazuje stratę brutto i nie wykazuje dochodu do opodatkowania w danym roku podatkowym, fizycznie efekt tarczy podatkowej nie wystąpi. Będzie możliwy do odzyskania dopiero w kolejnych okresach w miarę osiągania dochodu.

Przykład 1 -

Firma X dysponuje majątkiem o wartości 250 000,-.

Źródła finansowania stanowią kapitały własne w kwocie 150 000,- oraz kredyt bankowy długoterminowy w kwocie 100 000,-, od którego płaci odsetki w rocznej kwocie 13 000,-.

Przychody uzyskane w poprzednim roku wyniosły 330 000,-, a koszty bez odsetek 230 000,-. Wszystkie koszty uznane zostały jako KUP.

Firma Y dysponuje majątkiem o wartości 250 000,-, a całość majątku finansują jedynie kapitały własne.

Przychody w roku ubiegłym wyniosły 330 000,-, a koszty 230 000,- (wszystkie koszty stanowią KUP).

Zestawienie rachunku wyników obu firm przedstawia tabela 1.

Tab. 1

Dane	Firma X	Firma Y
Przychody	330 000	330 000
Koszty ogółem	230 000	230 000
Koszty odsetek	0	13 000
Wynik brutto (dochód)	100 000	87 000
Podatek dochodowy 19%	19 000	16 530
Wynik netto	81 000	70 470
Efekt osłony podatkowej	0	2 470
Rzeczywiste obciążenie odsetkami	0	10 530

Sprawdzenie:

• różnica wartości zysku netto: 81 000 - 70 470 = 10 530

• różnica w wysokości zapłaconego podatku: 19 000 - 16 530 = 2 470

Efekt tarczy podatkowej niesie ze sobą ryzyko dwojakiego rodzaju. Po pierwsze - ryzyko poniesienia wydatków niezbędnych dla pozyskania obcych źródeł finansowania aktywów bez gwarancji udzielenia przez bank kredytu lub uplasowania emisji dłużnych papierów wartościowych na rynku finansowym.

Drugim rodzajem ryzyka jest ryzyko częściowego odliczenia od podstawy opodatkowania poniesionych kosztów odsetkowych (brak wystarczającej wartości dochodu). W konsekwencji wartość osłony podatkowej powinna zostać skorygowana o niezbędne i ponoszone przed uzyskaniem środków finansowych wydatki służące uzyskaniu kredytu lub innej formy długu. Do tych wydatków należy zaliczyć wydatki związane z przygotowaniem dokumentacji, wymagane przez kredytodawcę oraz płacone z góry prowizje lub opłaty. Do tych wydatków również należy zaliczyć koszty wymaganych przez bank (pożyczkodawcę) zabezpieczeń, jak również koszty związane z ustanowieniem poręczeń, wpisów do hipoteki, kosztów udzielonych gwarancji itp.

Odczuwalność efektu osłony podatkowej ma miejsce w przypadku podmiotów gospodarczych uzyskujących dodatni wynik finansowy. W sytuacji występowania straty odsetki od długu powiększają stratę, a faktyczne korzyści z tytułu zastosowania kapitałów obcych pojawią się przy obliczaniu straty w następnych okresach rozliczeniowych (podatnik ma prawo do jej pokrywania w najbliższych kolejno następujących po sobie 5 latach podatkowych z tym, że wysokość obniżenia dochodu w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty).

Występowanie kapitału obcego i konieczność płacenia z tytułu jego zastosowania kosztów odsetkowych stwarza istotną właściwość. Bardzo często zastosowanie obcych kapitałów w firmie wpływa pozytywnie na rentowność kapitałów własnych (następuje wzrost rentowności kapitału własnego). Taka właściwość określana jest w finansach przedsiębiorstw mianem efektu dźwigni kapitałowej (finansowej).

Dodatni efekt dźwigni finansowej występuje, gdy zaangażowanie obcego kapitału umożliwia podniesienie efektywności wykorzystania kapitałów własnych. Dzieje się to wówczas, gdy rentowność aktywów ogółem (kapitału całkowitego) będzie większa od stopy odsetek płaconych z tytułu zaangażowania kapitału obcego.

Kapitały obce i konsekwencje podatkowe ich zastosowania -

1. Emisja obligacji -

W relacjach podatkowych traktowana jest podobnie jak w innych przypadkach długu. Oznacza to, że kwota otrzymana w wyniku sprzedaży obligacji nie stanowi przychodu w ujęciu podatkowym, natomiast kwoty wykupu obligacji (spłata zobowiązań) nie są kosztem uzyskania przychodu, czyli nastąpić musi z zysku netto lub kapitału przedsiębiorstwa.

Odsetki zapłacone nabywcom obligacji stanowią element kosztów uzyskania przychodu i należy to uwzględnić przy ustalaniu wymaganej stopy zwrotu od obligacji.

Właściwość, jaką daje efekt tarczy podatkowej przy finansowaniu środkami pochodzącymi z emisji obligacji, wpływa korzystnie na ustalenie stopy zwrotu z obligacji (powoduje, iż jest ona niższa), przy której opłacalne jest pozyskanie kapitału tą drogą.

2. Kredyt kupiecki (handlowy) -

W praktyce gospodarczej bardzo częstym źródłem finansowania jest finansowanie firmy w ramach tzw. kredytu kupieckiego (handlowego). Zasada jego stosowania jest następująca:

• wierzyciel - sprzedawca za czasową rezygnację z płynności pobiera zapłatę - odsetki, które zostają bądź wliczone w odpowiednio wyższą cenę sprzedawanego dobra (ukryte oprocentowanie - możliwość skorzystania z upustu zwanego skonto) lub zostają wyodrębnione na fakturze. W obu wypadkach stanowią one koszty uzyskania przychodu nabywcy. Obliczając wysokość odsetek od kredytu handlowego, kredytujący sprzedawca powinien uwzględnić także problem terminowości własnych rozliczeń w aspekcie podatku VAT, gdzie obowiązuje zasada memoriałowa. Wszelkie odroczenia czy stosowanie sprzedaży na raty nie zwalnia od konieczności posiadania środków na regulację własnych zobowiązań podatkowych.

• Emisja krótkoterminowych papierów wartościowych -

Zasady podatkowe są podobne jak w przypadku emisji obligacji i innych form długu.

Protekcyjne traktowanie przez system podatkowy obcych kapitałów jest jednym z argumentów przy podejmowaniu decyzji co do alternatywy własny czy obcy kapitał, tym bardziej, że w stosunku do własnych kapitałów mechanizm tarczy podatkowej nie funkcjonuje. Opłacenie obcego kapitału musi się więc odbywać bez względu na to, czy firma wypracuje nadwyżkę finansową. Opłacenie kapitału własnego (wypłata dywidendy) powstaje w miarę wypracowania zysku. Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż w Polsce obciążeniom podatkowym podlegają korzyści osiągane w wyniku posiadanych udziałów w zyskach osób prawnych. Podstawową formą realizacji dochodu jest tutaj klasyczna dywidenda. Dochodem z tytułu udziału w zyskach osoby prawnej jest również dochód stanowiący równowartość kwot zysku netto przekazanych na powiększenie kapitału zakładowego. Dotyczy to zarówno zysku netto z roku obrotowego, jak i lat poprzednich. Podwyższenie kapitału zakładowego nie stanowi bezpośrednio dla udziałowców przychodu, to jednak jest dla nich przysporzenie majątkowe, które podlega opodatkowaniu wg tych zasad, co dywidenda.

---