Marta Warciarek

Stosunki Międzynarodowe

Gospodarka Światowa i Biznes Międzynarodowy

WNPiD UAM Poznań

Finanse Międzynarodowe Przedsiębiorstw prof. dr hab. Z. Puślecki, mgr M. Łobza UEP

OAZY PODATKOWE

 

Raje, oazy lub azyle podatkowe jest to nazwa potocznie używana w odniesieniu do grupy krajów lub terytoriów stwarzających szczególnie korzystne warunki dla prowadzenia interesów pod względem opodatkowania.

Nie ma definicji ustawowej raju lub oazy podatkowej. Są to kraje lub terytoria oferujące korzystne warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej lub lokowania kapitału w postaci zwolnienia z podatków dochodowych lub udzielające ulg podatkowych w tych podatkach. Kraje te i terytoria gwarantują bezpieczeństwo działalności gospodarczej, a także anonimowość dla inwestorów. Raje podatkowe są zwane także "jurysdykcjami offshore" lub "strefami offshore". W tłumaczeniu z języka angielskiego słowo "offshore" oznacza "poza lądem". Spółka "offshore" to podmiot, który jest zarejestrowany w raju podatkowym, a prowadzi działalność poza jego granicami. Generalnie raje podatkowe są to kraje szczególnie zainteresowane przyciągnięciem kapitału zagranicznego na swoje terytorium w celu rozwoju swojej gospodarki i stworzenia nowych miejsc pracy. Dlatego oferują ulgowe warunki opodatkowania.

Jako przykłady rajów podatkowych można przytoczyć: Wyspy Bahama, Wyspy Kajmany, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Wyspy Man i Jersey, Malta, Cypr, specjalne strefy administracyjne w Irlandii i na Maderze oraz stan Delaware w USA. Również Lichtenstein, Luksemburg i Szwajcaria oferują pewne ulgi podatkowe. Łącznie na globie wyróżnia się około 40 krajów i terytoriów, które można określić jako raje podatkowe.

Preferencje podatkowe dotyczą rezydentów raju podatkowego tj. spółek, które mają zarejestrowaną w nim siedzibę oraz osób fizycznych zamieszkujących lub tylko formalnie tam zameldowanych. Dla uzyskania preferencji podatkowych niezbędne jest, co do zasady, podjęcie działalności w danym kraju, np. założenie tam spółki zgodnie z obowiązującym w nim ustawodawstwem lub zainwestowanie kapitału w inny sposób. Wówczas obowiązują uproszczone procedury co do rejestracji spółek, inwestycji oraz rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Jako tradycyjne cechy rajów podatkowych można podać:

- brak opodatkowania dochodów lub dogodne opodatkowanie dochodów;

- opłaty za rejestrację spółki oraz stałe opłaty roczne za funkcjonowanie spółki;

-minimum formalności podczas zakładania i prowadzenia spółek;

- brak wymogów odnośnie kontroli dewizowej, sprawozdań podatkowych i księgowych;

- możliwość zastrzeżenia anonimowości co do osoby udziałowca (udziały na okaziciela);

-szczególna tajemnica bankowa;

-elastyczne prawo;

-stosunkowo stabilna sytuacja polityczna i gospodarcza.

Niektóre raje podatkowe, np. Bahrajn, Vanautu, Kajmany, Wyspy Bahama, nie opodatkowują dochodów w ogóle. Z kolei wyspy Man i Madera nakładają niskie podatki. Inne kraje nie opodatkowują dochodów z międzynarodowej działalności spółkirezydenta. Lichtenstein oraz Luksemburg oferują preferencje podatkowe dla dużych międzynarodowych koncernów, które działają na zasadzie holdingów. Poniżej podajemy dwa odmienne przykłady krajów i terytoriów, które są uznane za raje podatkowe.

Wyspy Bahama

Jest to archipelag około 700 malowniczych wysp oraz ponad 2000 atoli koralowych, znajdujący się na północ od Kuby oraz Haiti. Tylko 22 wyspy są zamieszkałe. Przemysł nie jest dobrze rozwinięty, większość produktów importuje się z USA. Kraj żyje głównie z turystyki i usług offshore dla zagranicznych korporacji, firm ubezpieczeniowych i banków.

Na Wyspach Bahama nie pobiera się podatków dochodowych, od zysków z kapitału, od spadków i darowizn. Budżet państwa zasilają cła, różnego rodzaju opłaty, podatek od nieruchomości. Państwo to nie zawarło żadnych porozumień podatkowych z innymi krajami w zakresie wymiany informacji ani unikania podwójnego opodatkowania. Nie jest to konieczne, gdyż nie wystąpi tu podwójne opodatkowanie ze względu na brak podatku dochodowego na Wyspach Bahama.

Prawo wewnętrzne oferuje możliwość założenia spółki z siedzibą na Wyspach Bahama w ciągu 7 dni. Minimalny kapitał zakładowy to 5.000 USD. Dla założenia spółki wystarczy jeden udziałowiec. Jego dane mogą być anonimowe, gdyż możliwe jest wydanie udziałów na okaziciela, a dane personalne udziałowców nie są ogłaszane w rejestrze.

Stan Delaware w USA

W Stanie Delaware (USA) obowiązuje takie opodatkowanie, które przewiduje na dany moment ustawodawstwo amerykańskie. Stany Zjednoczone zawarły z innymi krajami liczne porozumienia o unikaniu podwójnego opodatkowania, w tym również w 1974 roku z Polską.

Jednak Stan Delaware oferuje pewne ulgi podatkowe dla określonego rodzaju spółek - spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, mających w nim zarejestrowaną siedzibę (ang. - LLC- Limited Liability Company). Ulgi polegają na zwolnieniu z opodatkowania w USA i są dostępne po spełnieniu kilku warunków. Między innymi warunkiem jest to, że spółka z o. o. nie prowadzi działalności gospodarczej na terenie USA i nie otrzymuje żadnych dochodów ze źródeł przychodów położonych w Stanach Zjednoczonych. Są jeszcze inne, bardziej szczegółowe wymagania, niezbędne dla uzyskania zwolnienia od opodatkowania. Wówczas spółka nie płaci podatków stanowych ani federalnych.

Spółka może być zarejestrowana w ciągu 7 dni roboczych. Spółka powinna mieć wyznaczonego w USA agenta. Wystarczy dwóch udziałowców do zawiązania spółki. Jednym z udziałowców powinna być osoba, która nie jest rezydentem USA, tj. nie ma miejsca zamieszkania ani siedziby w USA.

Raje podatkowe podlegają większej kontroli fiskusa. Dają jednak realną szansę na obniżenie kosztów funkcjonowania firmy i zawieszenie zysków.

Jak naprawdę wygląda raj (podatkowy)

Raj podatkowy:
- korzystny system podatkowy, zwłaszcza w zakresie opodatkowania dochodów transferowanych do i z raju podatkowego, a także w zakresie stosowanych przywilejów podatkowych; efektywnie polega tona braku opodatkowania niektórych (lub wszystkich) rodzajów dochodów bądź też zastosowaniu bardzo niskich stawek podatkowych,
- tajemnica bankowa chroniąca w szerokim zakresie anonimowość inwestorów i transakcji przez nich dokonywanych, - stabilny system polityczny i gospodarczy, - istnienie lokalnych podmiotów wyspecjalizowanych w prawnej obsłudze przedsiębiorstw rejestrowanych w raju podatkowym.

Wykorzystanie spółek offshore na świecie

Spółki offshore wykorzystywane są przede wszystkim przez duże koncerny międzynarodowe, korporacje i holdingi, mające duże zyski. Kancelarie, firmy doradcze i konsultingowe doradzają swoim klientom jak najefektywniej wykorzystać możliwości ulg podatkowych, oferowanych przez konkretne oazy podatkowe. Zespoły tych firm, składające się ze specjalistów w zakresie księgowości, podatków, prawa i ekonomii, opracowują plan maksymalizacji zysków klienta z wykorzystaniem rajów podatkowych. Następnie oferują konkretne rozwiązanie, które jest w całości zgodne z przepisami prawa. Nie trzeba posiadać biura w raju podatkowym, ażeby skorzystać z jego ulg podatkowych. Wystarczy zarejestrować tam formalnie spółkę. Wyspecjalizowane spółki doradcze oferują usługę "udostępnienia adresu". Polega ona na odpłatnej rejestracji adresu spółki offshore w dowolnym kraju, a także na odbiorze i dostarczaniu korespondencji tej spółki.

Przykładem wykorzystania spółki offshore może służyć wykorzystanie spółki pośrednictwa w handlu. Załóżmy, że opodatkowanie dochodów w kraju A jest wysokie, a sprzedawca z tego kraju planuje sprzedać towary odbiorcy z kra- ju B. Wówczas, sprzedawca z kraju A rejestruje spółkę pośrednictwa w handlu z siedzibą w raju podatkowym (w kraju C). Udziały w tej spółce należą do sprzedawcy w 100%. Zamiast sprzedać towary bezpośrednio odbiorcy w kraju B, sprzedawca najpierw sprzedaje je spółce pośrednictwa w kraju C. Następnie spółka pośrednictwa odprzedaje towary docelowemu odbiorcy w kraju B. Operacja ta powoduje zgromadzenie zysku po stronie spółki pośrednictwa w kraju C, gdzie dochody te są dogodnie opodatkowane. Przy czym dochody ze sprzedaży faktycznie należą do sprzedawcy z kraju A. Towary są przesyłane bezpośrednio z kraju A do odbiorcy w kraju B. Powyższy sposób działania jest nazywany akumulacją dochodów w regionach o niskim opodatkowaniu. Możliwe są także inne sposoby działania w celu takiej akumulacji zysków.

W Polsce

Niestety, nasz kraj to nie raj. Jednakże, na rynku są oferowane oficjalne usługi założenia spółki offshore. Można otrzymać w tym zakresie konsultację prawną i podatkową i załatwić wszelkie formalności związane z rejestracją spółki. Można wybrać określoną strefę offshore w zależności od charakteru działalności i wysokości dochodów przedsiębiorcy. Założenie spółki offshore opłaca się tylko przy dużych dochodach. Wówczas koszty ponoszone na rejestrację i utrzymanie spółki w raju podatkowym zwracają się.

Koszty usługi założenia spółki offshore wahają się od 1000 USD do 3000 USD w zależności od kraju rejestracji i rodzaju spółki. Przykładowo, założenie spółki na Wyspach Bahama kosztuje około 1800 USD, a w Stanie Delaware (USA) - około 1300 USD. Dodatkowymi usługami są: prowadzenie adresu korespondencyjnego oraz założenie konta bankowego w dowolnym kraju. Decydując się na założenie spółki offshore trzeba liczyć się z opłatami rocznymi, nakładanymi przez państwo rejestracji.

Przewagi krajów offshore

Wymienimy teraz kilka przewag krajów offshore nad krajami onshore, powodujących, że łatwiej, korzystniej i przyjemniej robi się tam interesy:

-w większośći rajów podatkowych nie trzeba prowadzić księgowości

-inwestorzy nie muszą przedstawiać rocznych bilansów i rachunków

-brak, bądź minimalne podatki, włącznie z podatkami od przelewów i kapitału

-podatki procentowe zastępowane zryczałtowanymi i opłatami

-anonimowość i dyskrecja ze strony urzędu

-liberalna jurysdykcja

-minimalne ograniczenia dewizowe

-wysoka ochrona aktywów

-niskie koszta produkcji

-wyższe odsetki bankowe(niższe koszty ponoszone przez bank)

-możliwość uzyskania obywatelstwa, bądź zezwolenia na pobyt stały

-dopuszczalność emisji akcji na okaziciela

-gwarancje dotyczące podatków w przyszłości

Różne obszary krajów offshore poprzez swoje prawo i warunki, preferują określone działalności czy interesy.  

1.     Dla zakładania spółek armatorskich, rejestrowania statków i jachtów najlepsze będą Liberia, Panama i Madera.

2.     Fundusze inwestycyjne i spółki finansowe najkorzystniej jest prowadzić w Jersey, Guernsey(Wyspy Normandzkie).

3.     Cypr korzysta z licznych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, przez co daje podmiotom prawnym możliwość czerpania szerszych korzyści w kręgu handlu międzynarodowego.

4.     Republika Nauru, maleńka wysepka na Pacyfiku, preferuje zakładanie wewnętrznych produktów bankowych na bardzo korzystnych warunkach.

5.     Kajmany stały się ojczyzną ponad 700 baków, trustów i towarzystw ubezpieczeniowych, wśród których znajduje się 47 z 50 największych i najlepiej prosperujących banków świata.

6.     Gibraltar poprzez specyficzną spółkę jednofunkcyjną ?Gibraltar Spółka 1992? umożliwia ściąganie dywidend z krajów Unii Europejskiej, dzięki czemu właściciele unikają potrącania podatku.  

 

RAJE PODATKOWE

W spółkach offshore ulokowanych było ponad 5 bilionów USD

Business na Bahamach

Państwa określane jako raje podatkowe kojarzą się z egzotycznymi wyspami, które z trudem odnaleźć można na mapie. Tymczasem obok Vanuatu, Belize czy Bermudów na liście podatkowych rajów znajdują się także Węgry, Cypr i Holandia.

Dlaczego przedsiębiorcy decydują się na zakładanie spółek offshore? Według Krzysztofa Kubali, szefa firmy OCRA Polska, zajmującej się zakładaniem i zarządzaniem spółkami w rajach podatkowych na całym świecie, odpowiedź na to pytanie jest prosta. - Płacone podatki są dla każdej firmy kosztem. Tworzenie spółek offshore ten koszt ogranicza.

Offshore to potoczne, pochodzące z języka angielskiego, określenie firmy zarejestrowanej w obcym dla zakładającej ją osoby systemie prawnym. Firmy takie korzystają ze specjalnych udogodnień finansowych i administracyjnych oferowanych przez ten system. Najczęściej udogodnienia te polegają na zwolnieniach podatkowych. Jednak nie tylko. Zakładając firmę offshore w typowym raju podatkowym możemy być pewni, że nikt niepowołany nie dowie się, kto sprawuje nad nią kontrolę i jaki rodzaj działalności firma prowadzi.

Typowy raj podatkowy to państwo, którego głównym źródłem dochodów budżetowych są opłaty rejestracyjne, płacone przez zakładane tam spółki. Do tej kategorii zalicza się wszystkie egzotyczne wyspy, jak: Kajmany, Antyle Holenderskie czy Bahamy. Druga kategoria rajów podatkowych, określanych jako preferencyjne systemy podatkowe to państwa, do których można by zaliczyć także Polskę, ze specjalnymi strefami ekonomicznymi. Stosuje się w nich zwolnienia podatkowe, ale tylko od dochodu, który został wytworzony na ich terytorium. Celem tego jest zachęcenie przedsiębiorców do inwestowania właśnie w tym, a nie innym kraju. Cechą wspólną obu kategorii państw jest brak lub ograniczony obowiązek płacenia podatku dochodowego.

Kilka sposobów na niższe podatki

Według Moniki Dziedzic-Wach, doradcy podatkowego Ernst & Young, istnieją trzy najczęściej stosowane metody wykorzystywania przywilejów, z jakich korzystają spółki offshore.

Pierwsza z nich polega na czasowym przeniesieniu dochodów do raju podatkowego. Wyobraźmy sobie aktora, który rozlicza się z dochodu w Polsce. Stwierdza, że podatki przez niego płacone są za wysokie. Oddaje więc swoje prawa do czerpania korzyści, np. z gry w filmach spółce offshore na Antylach Holenderskich, gdzie stosowany jest preferencyjny system podatkowy. Dzięki temu aktor nie płaci podatku od honorariów filmowych. Dzieje się tak do momentu, gdy zdecyduje się na skorzystanie z zysków zgromadzonych przez spółkę offshore. Podlegają one wtedy prawu polskiemu i muszą być opodatkowane według rodzimych stawek. Moment płatności podatku jest jednak odroczony, co samo w sobie jest oszczędnością.

Druga metoda polega na zakupie usług od firmy z raju podatkowego. Spółka zarejestrowana w kraju X o wysokich stawkach podatkowych zleca wykonanie usług firmie Y z raju podatkowego. Rachunek za te usługi zwiększa koszty firmy z kraju X, zmniejszając jej dochód. Co za tym idzie - zmniejsza także podatek od tego dochodu.

Kolejna metoda polega na współpracy z firmą offshore, która pośredniczy w sprzedaży towarów za granicę. Załóżmy, że firma z kraju X ma zamiar sprzedać towar do kraju Y za 150 zł, który wcześniej kupiła za 100 zł. Zarabia na tym 50 zł i od tej kwoty powinna zapłacić podatek. Aby tego uniknąć wykorzystuje spółkę z kraju, gdzie podatku dochodowego się nie płaci. Transakcja wygląda teraz tak, że firma z kraju X sprzedaje towar do spółki z raju podatkowego za, np. 110 zł. Ta następnie odsprzedaje ten sam towar do kraju Y za 150 zł. Firma z kraju X płaci podatek tylko od 10 zł, a nie jak wcześniej od 50 zł. 40 zł to dochód uzyskany przez firmę offshore, który jest wolny od podatku.

Jeszcze jedną metodę pozwalającą na płacenie mniejszych podatków przytacza Krzysztof Kubala. - Polega ona na wykorzystaniu umów międzynarodowych dotyczących unikania podwójnego opodatkowania. Załóżmy, że polska spółka postanowiła kupić licencję filmową w USA. Według umowy z tym krajem, musiałaby ona zapłacić polskiemu fiskusowi podatek równy 10 proc. wartości opłat licencyjnych. Zakłada ona jednak w Holandii spółkę od niej zależną. Ta kupuje licencję w USA, a następnie odsprzedaje ją do Polski. Zgodnie z polsko-holenderską umową o unikaniu podwójnego opodatkowania, opłaty licencyjne od filmów są wolne od podatku. Polska firma nie płaci nic.

 

Legalne czy nie

Według Moniki Dziedzic-Wach, zdecydowana większość międzynarodowych instytucji finansowych, jak banki lub firmy ubezpieczeniowe, w swoich strukturach wykorzystuje spółki z rajów podatkowych. - Nie oznacza to, że robią one coś niezgodnego z prawem - dodaje.

Zgodnie z polskimi przepisami prawa dewizowego, obywatele naszego kraju mogą dokonywać inwestycji bezpośrednich, czyli np. zakładać lub być wspólnikami spółek zagranicznych, jednak tylko takich, które mają siedzibę w krajach OECD (Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego) lub podpisały z Polską umowę o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji. Jeżeli polski przedsiębiorca chce założyć spółkę offshore na Wyspach Bahama (nie są one członkiem OECD ani nie podpisały z Polską stosownej umowy), ma on dwa wyjścia. Może starać się uzyskać w Narodowym Banku Polskim odpowiednie zezwolenie dewizowe, pozwalające na tego typu działalność, albo obejść ten wymóg, zakładając spółkę np. w Wielkiej Brytanii. Ta z kolei bez problemu może założyć firmę córkę na Bahamach, gdyż prawo brytyjskie taką możliwość przewiduje. Cały ten proces, nazywany optymalizacją podatkową, jest zgodny z prawem. Chodzi o to, aby znaleźć legalny sposób na zapłacenie jak najmniejszego podatku.

Działalność offshore może jednak naruszać prawo. Jest wtedy określana jako unikanie opodatkowania. Polega to na tworzeniu fikcyjnych struktur, poprzez które przepuszcza się pieniądze pochodzące z handlu narkotykami czy przestępstw podatkowych. Jaka jest między nimi różnica? - Taka jak pomiędzy ludźmi stojącymi po dwu stronach muru więziennego - mówi Krzysztof Kubala. - Wprawdzie obydwie formy offshore wykorzystują te same mechanizmy. Jednak to, co nazywamy optymalizacją podatkową, jest nastawione na legalną i uczciwą działalność. Natomiast unikanie opodatkowania z założenia polega na łamaniu prawa.

 

Żródła:

1. Lipowski, Tomasz; Raje podatkowe: charakterystyka i sposoby wykorzystywania

2. Wotava, Milan; Podatkowe raje i usługi Offshore

3. Głuchowski, Jan; Oazy podatkowe