Ludzi obarczonych ślepotą nazywamy niewidomymi, jeżeli nie widzą od urodzenia lub stracili wzrok we wczesnym dzieciństwie (do 5 r. ż.), ociemniałymi zaś, jeżeli utracili wzrok po 5 r. ż.

Wg PZN do niewidomych zalicza się dzieci i dorosłych, którzy nic nie widzą od urodzenia albo od tak wczesnego dzieciństwa, że nie pamiętają aby cokolwiek widzieli.

Do ociemniałych zalicza się wszystkich bez względu na wiek, którzy posługiwali się wzrokiem lecz go utracili (nagle- wojna, wypadek, zatrucia, stopniowo- choroby przewlekłe).

Do szczątkowo widzących zalicza się ludzi bez względu na wiek, którzy mają bardzo dużą, lecz nie całkowitą utratę wzroku tzn. odróżniają tylko światło od ciemności i nie mogą poprawić widzenia szkłami.

Przyczyny utraty wzroku: czynniki genetyczne, wady wrodzone analizatora wzrokowego, uszkodzenie okołoporodowe, choroby analizatora wzrokowego, choroby zakaźne lub nowotwory, zatrucia, urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne, awitaminoza, zmiany starcze.

Zjawisko kompensacji zmysłów: procesy kompensacyjne polegają na zastępowaniu czynności utraconych narządów przez inne ośrodki zapasowe. Główną rolę w kompensacji wśród analizatorów przypisuje się dotykowi, który ma duże znaczenie w przypadku utraty wzroku.

Blaidismy- tiki: są to odruchy automatyczne, świadome lub nie, dające dziecku odprężenie, odreagowujące napięcie nerwowe wywołane stanem ślepoty i ograniczeniem zaspokojenia potrzeb. Występują 4 rodz. blaidismów: * dz. kołysze się w tył i w przód, albo z prawa w lewo, kręci głową- ruchy te są formą wyładowania energii nie zużytej z powodu braku normalnej aktywności ruchowej, *postawy i ruchy dziecka odbiegają od obyczajów lub form społecznie przyjętych np. chód na sztywnych nogach, brak gestykulacji i mimiki przy mówieniu; *odruchy obronne zmierzające do spostrzegania przeszkody lub ominięcia jej (chodzenie na palcach rozstawionych nóg w celu zbadania terenu itp., podawanie tułowia w tył by chronić twarz, wyciąganie przed siebie ramion), *miny czy pozy, które są obronną reakcją na cierpienie (mrużenie oczu, przecieranie ich, opuszczanie głowy).

Wyobrażenia surogatowe: niewidomi posługując się językiem ludzi widzących, używają słów bogatych w treści wzrokowe. Jednak tylko część wyrazów ma pełne pokrycie w treści jego wyobrażeń. To zmusza go do wypełnienia powstałej luki wyobrażeniami zastępczymi czyli surogatowymi.

Surdopedagogika. Def. M. Grzegorzewskiej mówi, że głuchym nazywamy człowieka, który pozbawiony jest słuchu, a więc treści dźwiękowych płynących ze świata, i który w skutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż słyszący, jeżeli chodzi o poznanie zewnętrznego świata i przygotowanie do życia społecznego. Terminem głusi albo niesłyszący określa się ludzi, którzy od urodzenia pozbawieni byli słuchu lub utracili go w ciągu swego życia.

Rozróżniamy głuchotę dziedziczną, wrodzoną, nabytą w czasie porodu, po urodzeniu, w czasie życia osobniczego.

W zależności od st. utraty sł. wyróżniamy: głuchotę całkowitą (zupełny brak uczynnienia analizatora słuchowego- całkowity brak percepcji dźwięków); głuchotę częściową (słyszenie obniżone w różnym stopniu) występują tu- głusi z resztkami słuchu i niedosłyszący.

Zadania rewalidacji leczniczej (LEKARZ): ocena stopnia defektu, podjęcie terapii farmakologicznej, ewentualny dobór aparatu wzmacniającego;

(PEDAGOG): nauka mowy w ramach zajęć logopedycznych, nauczanie specjalne; (PSYCHOLOG): diagnoza polegająca na ocenie rozwoju poszczególnych f. psych., prowadzenie różnych form terapii;

Głuchoniewidomi- def. Tow. Pomocy Głuchoniw. mówi, że dziecko głuchn. to dziecko, które ma trudności w rozumieniu mowy ustnej bez użycia aparatu słuchowego, a uszkodzenie wzroku jest na tyle duże, że uniemożliwia lub znacznie utrudnia posługiwanie się zwykłym drukiem. Ograniczenia te zmniejszają możliwości dz. w zakresie uczenia się, wykonywania czynności życia codziennego, samodzielnego poruszania się i kontaktu z otoczeniem.

Osoby głuchoniewidome (wg Obuchowskiej) to osoby całkowicie głuche i całkowicie niewidome oraz te, u których występują resztki wzroku i słychu, ale nie mające praktycznego znaczenia życiowego. Osoby głuchoniew. zalicza się do grupy osób z tzw. niepełnosprawnościami sprzężonymi (u dziecka występują jednocześnie dwa (lub więcej) upośledzenia spowodowane tą samą lub różnymi przyczynami działającymi przed, w trakcie lub też po porodzie.

3 formy zaburzeń wzroku: forma utrudnienia, ograniczenia, uniemożliwienia.

Przyczyny zaburzeń wzroku i słuchu- wrodzony zespół różyczkowy w rozwijającym się płodzie we wczesnym okresie ciąży powodujący zaburzenia w CUN---, czynniki toksyczne---, czynniki genetyczne: zesp. Ushera(4% ślepoty wrodzonej spowodowana jest tym zesp.)- występuje tu odbiorcze uszkodzenie słuchu potem uszk. wzr. pod wpł. uszk. siatkówki; urazy mech; zap. opon mózg.; wcześniactwo; zesp. Charge - jest to zesp. 6 wad wrodzonych sprzężonych ze sobą (uszk. wzroku, słuch., upośl. um., zniekształcenie ucha wewn., wrodzona niedrożność dróg nosowych, zaburzenie rozw. genitaliów. Procesy orientacyjno- poznawcze. Osoby głuchoniew. mogą odbierać bodźce płynące z otoczenia tylko pod postacią wrażeń dotykowych, smakowych, zapachowych, termicznych i kinestetycznych. Następuje tu ogromne ograniczenie możliwości poznania samego siebie i otaczającej rzeczywistości oraz możliwości oddziaływania na nią. Myślenie- występuje zahamowanie rozwoju myślenia abstrakcyjnego z powodu znacznego ograniczenia rozwoju mowy. Nie rozwija się myślenie symboliczne. Występują trudności w orientacji w przestrzeni, zatem niska sprawność proc. poznawczych znacznie utrudnia dziecku głuchoniew. pełne poznanie otoczenia oraz skuteczne nań oddziaływanie. Sfera emocjonalna- dz. głuchoniew. żyje w całkowitej ciszy i ciemności, nie może wyrazić swoich pragnień, potrzeb. Stąd też pojawić się mogą ataki złości, uporu i nieukierunkowanej agresji (niemożność wyładowania napięcia). Występuje niepohamowana potrzeba niszczenia wszystkiego co znajduje się w obrębie rąk, zachłanna żądza posiadania byle jakich przedmiotów.

Ped. niepełnspr. ruchowo. Rozw. motoryczny człow. obejmuje lokomocję (umiejętność przemieszczania się w przestrzeni) oraz manipulację (zdol. do używania własnych rąk jako narzędzi). Za czynności ruch. odpowiedz. jest narząd ruchu składający się z kości, mięśni k. górn. i doln., stawów, więzadeł oraz kręgosł. Wyróżnić tu można: Ukł. piramidowy inaczej ośrodkowy albo górny neuron ruchowy, kontroluje czynności dowolne. Uszk. tego ukł. powoduje niedowład spastyczny. Jądra pnia mózgu- ich uszk. powod. zmianę napięcia mięśni, niemożność wykonania szybkich, precyzyjnych czynności. Ukł. siatkowaty- zstępujący wywiera pobudzający lub hamujący wpł. na kom. ruchowe. Móżdżek- pełni fun. wspomagające układ ruchów dowolnych i decyduje o utrzymaniu równowagi.

Najwcześniej obserwowalnymi przejawami rozw. ukł. motorycznego są: napięcie mięśniowe i podstawowe odruchy ruchowe - chwytny, stąpania, odr. Moro (inaczej odr obejmowania w odpowiedzi na gwałtowny bodziec np. głośny dźwięk). Nieprawidłowości obwodowe : Dysplazja- niepełne ukształtowanie się st. biodrowego w okresie życia płodowego. Skolioza (pierw. i wtór.) pierw.- wykrzywienie kręgosłupa do boku, tyłu i przodu czemu towarzyszy rotacja kręgów (obracanie się ich wzdłuż osi długiej). Powoduje to zniekształcenie kl. piersiowej. Skolioza wtórna- wywołana jest przez wady kl. piersiowej, nierówność kończyn, przykurcze.

Zabawa- obok nauki i pracy jest jedną z głównych form działalności człowieka, typową dla wieku dziecięcego. Jest rodzajem aktywności dz., drogą do zaspokajania jego potrzeb ruchowych, emocjonalnych, poznawczych i społecznych. Jest to działanie wykorzystywane dla własnej przyjemności oparte na udziale wyobraźni tworzącej nową rzeczywistość. Zabawa jest zjawiskiem społecznym, powstaje i rozwija się pod wpł. otoczenia. Wyróżniamy: jako pierwsze pojawiają się zabawy manipulacyjne (mają charakter badawczy wyzwalający aktywność twórczą dziecka i stymulujący, jest to operowanie przedmiotami, treścią są czynności poznawcze polegające na odkrywaniu przez dziecko nieznanych mu dotychczas cech przedmiotów i zjawisk oraz związków między nimi; dzieci dochodzą do określonego celu met. prób i błędów ), z. twórcze (tematyczne, fikcyjne, w role, w „coś”), z. konstrukcyjne (wytwarzanie przedmiotów, obiektów z różnych elementów np. klocki),

Dysfunkcje narządów ruchu spowodowane są najcz. chorobami, urazami, wynikają z wad wrodzonych lub z innych przyczyn. KLASYFIKACJA: dysfunkcje pochodzenia mózgowego (dziecięce por. mózg., spastyczne i wiotkie porażenia i niedowłady kończyn po wylewach do mózgu), dysf. poch. rdzeniowego (są następstwem chor. Heinego- Mediny, rozszczepu kręgosłupa, postępującego zaniku mięśni czy dystrofii mięśniowej), dysf. ukł. kostno- stawowego (np. zwichn. stawu biodrowego, stopa końsko- szpotawa, schorzenia reumatyczne- zeszt. zap. stawów kręgosł), braki kończyn (wrodzone lub po amputacji).

Mózgowe por. dz. (m.p.dz.)- przewlekłe nie postępujące zaburzenie czynności ośrodkowego neuronu ruchowego, będące następstwem nieprawidłowego rozwoju lub uszkodzenia mózgu. Stanowi ono zesp. objawów gdzie na I plan wysuwa się upośl. fun. motorycznych. M.P.Dz. może wyniknąć z: czynników oddziałujących w życiu płodowym (urazy brzucha matki, konf. serologicz., toksoplazmoza, zatrucia lekami) czynn. działających w czasie porodu (wcześniactwo, urazy okołoporodowe, anoksja-niedotlenienie), cz. dz. po urodz. dziecka (pierw. lata jego życia- zapalenie opon mózg.- rdzen. krwiak podtwardówkowy, urazy mózgu)

Postać spastyczna m.p.dz.- charakterystyczny jest objaw sztywności związany ze wzmożonym napięciem mięśniowym. Inne cechy to: zwiększenie odruchów ścięgnistych, wybiórczy brak odruchów dowolnych. Postać spastyczna spowodowana jest uszkodz. ukł. piramidowego. Postać atetotyczna- mimowolne i nieskoordynowane ruchy ciała od łagodnych do obejmujących tułów i kończyny. Jest efektem uszk. ukł. pozapiramidowego. Postać ataktyczna- zaburzenia równowagi w najbardziej widocznym czasie chodzenia. Post. mieszana- stan, w którym przeplatają się objawy wyszczególnionych wyżej form m. p. dz.

Podział wg zakresu umiejscowienia porażenia czy niedowładu.

monoplegia- porażenie jednej ręki lub jednej nogi; hemiplegia- por. połowicze dotyczy obu kończyn po tej samej stronie ciała; triplegia- por. trzech kończyn; diplegia- obustronny symetryczny niedowład (obie ręce i obie nogi); paraplegia- porażenie poprzeczne dolne (dot. k. dolnych); quadriplegia- por. wszystkich czterech kon. Usprawnianie dz. z m. p. dz. opiera się na uczeniu go modeli ruchów i postawy w takiej kolejności, w jakiej występują one rozwojowo u dz. zdrowych. Usprawnianie polega na: reh. narz. ruchu- zmniejszenie wzmożonego napięcia mięśni czyli zmniejsz. spastyczności, zwieksz. siły osłabionych mięśni, usunięcie przykurczów, nauczenie poprawnego chodzenia. Konieczne jest indywid. podejście do każdego przypadku.

Metody usprawniania.

Met. Kabata- w czasie ćw. wykorzystuje się bodźce różnych modalności (wzrokowe, słuchowe, dotykowe, termiczne itp.) i o różnym nasileniu w celu wywołania odruchów bezwarunk. ułatwiających wykonanie określonego ruchu.

Met. Bobathów- polega na ćw. dostosowanych do indywidualnych wł. dz. Wszelkie jego ruchy sterowane są rękami terapeuty (3 sfery kontroli wykorzystuje- obręcz k. górnej i dolnej oraz głowę).

Met. Vojty- usprawn. dz. najmłodszych. Ćw. polegają na naciskaniu odpowiednich punktów na ciele dz. w celu wywołania ruchów pełzania i obracania się wokół osi ciała.

Obuchowska zwraca uwagę, że rewalidację charakteryzują 2 podejścia: realizujące, związane z oddziaływaniem na czynności wychowanka (np. uspr. jego mowy, spostrz., motoryki) i aktywizujące, którego istotą jest inicjowanie u wychow. autorewalidacji i uczestnictwa w niej. Autorewalidację Obuchowska rozumie jako proces mobilizacji możliwości jednostki, przebiegający na poziomach: emocjonalnym, behawioralnym i świadomościowym i służący celom rewalidacji jakimi są samorealizacja osoby niepełnospr. i realizacja przez nią ról społ. CHOROBA PRZEWLEKŁA- wg M. Nowakowskiej to choroba, którą charakteryzują 4 cechy wspólne chor. przewlekłym: długi czas trwania, łagodniejszy niż w stanie ostrym przebieg, nieodwracalność zmian patologicznych oraz konieczność stałego leczenia. U chorego występują mechanizmy obronne związane ze stanem, w którym się znajduje:

negatywne- zachowania agresywne pod postacią oporu lub negatywizmu;

regresja- chory przejawia bierne nastawienie, oczekuje pomocy i emocjonalnego wsparcia niemal w każdej sytuacji; ucieczka- chory stara się unikać osób, miejsc i sytuacji, w których doznał przykrości (nie wyraża zgody na hospitalizację, wizyty u lekarza itp.); projekcja- przypisywanie innym swoich własnych niepowodzeń- chory obwinia otoczenie za swoje porażki życiowe; rezygnacja w postaci apatii, bierności i poddaniu się sytuacji trudnej; reakcja upozorowana- eksponowanie zachow. przeciwstawnego przykrym emocjom aktualnie przeżywanym. Ch. udaje czł. wesołego i zadowolonego choć w rzeczywistości czuje się przygnębiony i pokrzywdzony przez los.

Pozytywne- racjonalizacja- ch. poznaje swe ograniczenia, ale jednocześnie stara się odkryć w sobie nowe możliwości. Kompensacja- usilne dążenie do osiągania sukcesów w dziedzinach dostępnych choremu. Transformacja - polega na zmianie hierarchii wartości i celów życia, tak aby stały się one realne i dostępne realizacji.

.................................................................................................................................................

---