Źródła prawa międzynarodowego

3.1. Rozumienie pojęcia źródeł prawa międzynarodowego

Prawo międzynarodowe to systemem norm, który został stworzony przez podmioty w wyniku porozumienia się ich co do wspólnej woli. Wskazując zakres źródeł prawa niezbędne jest odwołanie się do art. 38 Statutu ONZ; „Przy rozwiązywaniu sporów w oparciu o prawo międzynarodowe, sąd uwzględnia konwencje, zwyczaje, ogólne zasady prawa, które zostały uznane przez cywilizowane narody. Jako środek pomocniczy w określeniu norm prawnych można posługiwać się orzeczeniami sądowymi i doktryną najbardziej uznanych autorytetów”.

Źródłami prawa międzynarodowego są przyjęte przez państwa formy wyrazu porozumienia państw w zakresie ich roli, formy zapisania norm międzynarodowo-prawnych.

3.2. Podstawowe źródła prawa międzynarodowego

1. Umowa międzynarodowa

Normy umowne są najbardziej rozpowszechnione i cały czas powstają, gdyż to one oddają zakres porozumienia państw w procesie ich wzajemnych kontaktów. Biorąc pod uwagę formę umów, mogą one być dwustronne (bilateralne, partykularne) i wielostronne (multilateralne, kolektywne. Biorąc pod uwagę możliwość uczestniczenia w nich, wydzielamy umowy otwarte i zamknięte.

2. Zwyczaj międzynarodowy

Zwyczaj międzynarodowy jest świadectwem powszechnej praktyki uznanej za normę prawną. Normy zawarte w umowach są potwierdzane poprzez ich podpisanie, zwyczajowe normy nie mają pisemnego potwierdzenia i dlatego też dla potwierdzenia istnienia zwyczaju następuje odwołanie się do środków pomocniczych, takich jak jednolitość zachowań państw tworząca prawne przyzwyczajenia.

Zwyczaj określony jest w art. 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału ONZ jako świadectwo „wspólnej praktyki uznanej za normę prawną”. Widoczne są w tej konstrukcji dwa elementy - powszechnie przyjęte zachowanie i uznanie jego za normę prawną (opinio juris)

3. Decyzje organizacji międzynarodowych

Państwa, w drodze wyrażenia swojej woli, tworzą organizacje międzynarodowe i nakładają na nie określone funkcje w dowolnej sferze stosunków międzynarodowych. Jako przykład - na UNESCO nałożono zadanie sprzyjania współpracy państw w sferze edukacji, nauki i kultury, na WHO - w sferze ochrony zdrowia, na ONZ - w sferze ogólnoświatowej współpracy państw, itd.

3.3. Pomocnicze źródła międzynarodowego prawa publicznego

Pomocniczymi źródłami międzynarodowego prawa publicznego są powszechne zasady prawa, orzeczenia sądowe i jednostronne akty państw.

Akty wydawane przez państwa niosące konsekwencje dla innych państw

Jednostronnych aktów państw jest wiele, są one różnorodne i odgrywają doniosłą rolę w przestrzeni prawnej. Można je podzielić na:

Orzeczenia sadowe w charakterze samodzielnego żródła prawa wykorzystywane są w państwach anglosaskich. Jednak orzeczenia jako pomocnicze źródło prawa ma też duże znaczenie w decyzjach Międzynarodowego Trybunału ONZ i innych sądów międzynarodowych.

Zasady obowiązujące w dowolnym systemie prawnym. Powszechne zasady prawa międzynarodowego zawarte są w Statucie ONZ i Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Najpełniej wyrażone są one w Deklaracji o zasadach prawa międzynarodowego, dotyczących przyjaznych stosunków i współpracy między państwami zgodnie ze Statutem ONZ z 24 X 1970 r.

Jednostronne akty państw

Orzeczenia sądowe

Powszechne zasady prawa

Pomocnicze źródła międzynarodowego prawa publicznego

Decyzje organizacji międzynarodowych są wolą państw-członków wyrażoną przez upoważniony do tego organ zgodnie z zasadami proceduralnymi i regulaminowymi statutu danej organizacji. Akty lub dokumenty końcowe mogą mieć wieloaspektowy charakter i mieć różną moc prawną.

Akty przewidujące określone metody i procedury, które państwa powinny przestrzegać w swoich działaniach.

Rekomendacyjne

Prawnie obligujące

Akty, których realizacja jest obligatoryjna i jest zabezpieczona przymusem wszystkich członków ONZ

Decyzje organizacji międzynarodowych

U źródeł zwyczajów leży zasada suwerenności i równości państw

Zwyczaje międzynarodowe maja niepisany charakter, ich treść normatywna powstaje w długim okresie czasu i znajduje wyraz w praktyce stosowania prawa przez organy sadowe, w rezolucjach organizacji międzynarodowych

Zwyczaj - to jednolite zachowanie państw tworzące praktykę prawną. To swojego rodzaju (sui generis) milcząca zgoda, która w sytuacjach tego wymagających jest prosta do nagłośnienia i przekształcenia w normę prawną. Najwidoczniejszym przykładem istnienia zwyczajów są skodyfikowane normy prawa dyplomatycznego i konsularnego.

Charakterystyka zwyczaju jako źródła prawa międzynarodowego

Charakterystyka umowy międzynarodowej jako źródła prawa międzynarodowego международного договора как источника международного права

Umowa - pisemna forma istnienia norm prawa międzynarodowego, najczęściej stosowana w praktyce z uwagi na swoja jasność i prostotę stosowania

Umowa międzynarodowa (traktat) jako wynik ustalenia woli różnych podmiotów prawa międzynarodowego wyraża zgodę uznania określonych norm w charakterze prawnie obowiązujących zasad zachowania.

Państwa-strony mogą realizować swoje zobowiązania międzynarodowe w drodze bezpośredniej inkorporacji umowy międzynarodowej do narodowego prawa lub tez w drodze stworzenia na ich podstawie specjalnych wewnątrzpaństwowych aktów.

Forma umowy (traktatu)

Dwustronne (partykularne)

Wielostronne (kolektywne)

Z uwagi na uczestnictwo w nich

otwarte

zamknięte

Oświadczenia, noty, wystąpienia oficjalnych przedstawicieli państw

Uznanie

Protest

Эстоппель

---