Radlińska - Wiesław Theiss
Działalność Społeczno - Oświatowa
Helena Radlińska (pseudonimy - H. Orsza, J. Strumiński, Warszawianin) urodziła się 2 maja 1879 r.
w Warszawie w elitarnej rodzinie. Pochodziła z rodziny żydowskiej Rajchmanów. Ojciec Aleksander Rajchman - współzałożyciel i pierwszy dyrektor Filharmonii Narodowej, dodatkowo zajmpwał się wydawaniem pisma pt.: Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne, matka Melania zajmowała się publicystyką, sama zaś była pisarką.
W 1897 r. ukończyła Zakład Naukowy Henryki Czarnockiej - sześcioletni legalny kurs i dwuletnie tajne kursy pedagogiczne ze specjalnością polonistyczną, na tych nielegalnych kursach ukształtowała swoje poglądy polityczne. W 1897r. rozpoczęła praktyki w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich.
Od 1902 r. działa w Polskiej Partii Socjalistycznej, w tym czasie kończy tajne kursy pielęgniarstwa i pracuje
w ambulatoriach, gdzie poznaje środowisko ludzi pozostających w nędzy. Jednocześnie zaczyna uczyć w tajnych kompletach.
Brała udział w strajku szkolnym w 1905 r.
W maju 1906 r. Radlińska opuszcza Warszawę wraz z mężem skazanym za działalność polityczną na zesłanie na Syberię. Jednak uciekają z Syberii i pod koniec 1906 r. osiedlają się w Krakowie. Tam Radlińska rozpoczęła działalność w Krakowskim Uniwersytecie Ludowym im. A. Mickiewicza. W tym okresie pełni wiele ważnych funkcji w obozie niepodległościowym, rezygnuje z działań społecznych na rzecz walki zbrojnej o wolność oraz walki o zachowanie kultury i ducha patriotyzmu w społeczeństwie m.in. poprzez publikacje na łamach „Wiadomości Polskich” i „Kultury Polski”
Najważniejszym celem stała się odbudowa kraju głównie na tle gospodarczym i oświatowym (nowe szkoły, dostęp do książek).
Po odzyskaniu niepodległości Radlińska aprobowała program zakładający przyznanie wszystkim ludziom bez względu na majątek, wyznanie itp. praw obywatelskich m.in. właśnie dostępu do szkół co miała zagwarantować powszechna obowiązkowa szkoła.
Radlińska nie przerywa działalności naukowej na czas wojny, w tym okresie ciągle odbywają się tajne komplety Sekcji Społeczno - Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Po wojnie tworzy Katedrę Pedagogiki Społecznej w Uniwersytecie Łódzkim.
Polska po zakończeniu wojny popadła w uzależnienie od Rosji. Praca socjalna w tym czasie została uznana za niepotrzebna pozostałość kapitalizmu, gdyż uważano, że nowy ustrój społeczny rozwiąże wszystkie problemy społeczne.
Radlińska umiera 10 października 1954r. w Łodzi, pochowana jest w Warszawie na Powązkach.
Działalność naukowo - dydaktyczna
Działalność naukowo - dydaktyczną Radlińskiej możemy podzielić na cztery okresy:
Okres warszawski - 1897 - 1905
Okres krakowski - 1906 - 1919
Drugi okres warszawski - 1918 - 1939
Okres łódzki - 1945 - 1954
Okres warszawski
Aktywność początkowo o charakterze popularyzatorskim - piśmiennictwo mające na celu pogłębienie świadomości narodowej społeczeństwa u jak największej ilości osób (biografie, opracowania np. „Kto to był Mickiewicz?”).
Okres krakowski
Publicystyka tego okresu jest głównie nakłanianiem do walki o oświatę jako drogi do czynu wyzwoleńczego.
W cyklu „Ze spraw wychowania i oświaty” publikowanego w czasopiśmie „Krytyka” Radlińska krytykuje politykę wynaradawiania ludności polskiej, oraz przedstawia wzory pożądanych rozwiązań.
Następują pierwsze próby zdefiniowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej. Radlińska przygotowuje pracę zbiorową „Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja”, która jest pierwszym wydawnictwem
w Polsce dotyczącym zagadnień oświaty pozaszkolnej.
Drugi okres warszawski
Najowocniejszy okres naukowy Radlińskiej.
W dużej mierze skupia się ona na roli książki. (np. „Książka wśród ludzi” ) oraz wychowaniu dorosłych („Wychowanie dorosłych”) Poruszała również temat opieki i pomocy społecznej i jako pierwsza poruszyła problem polityki społecznej.
Pod koniec lat 20 - tych przeprowadziła badania nad wpływem środowiska na losy szkolne dzieci, której wyniki opisała w książce „Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych”
W latach 30 - tych dąży do wyodrębnienia stworzonych przez siebie koncepcji pedagogicznych - przyjmuje, że pedagogika społeczna nie jest kierunkiem teorii wychowania lecz dziedziną wiedzy o procesach edukacyjnych. Obszarem jej działań jest wzajemne oddziaływanie środowiska i przekształcających je sił jednostki.
W czasie wojny Radlińska prowadzi działalność naukową zarówno w nurcie historycznym jak i skierowanym
w przyszłość - ku niepodległej Polsce. Część jej dzieł podczas wojny zostało zniszczonych.
Okres łódzki
Radlińska powraca do programu naukowego rozpoczętego przed wojną. Prowadzi badania, pisze skrypty - „Technika pierwszej pracy badawczej” oraz „Egzamin z pedagogiki społecznej” - gdzie zawiera syntezę wszystkich jej poglądów.
W tym okresie Radlińska powraca do zagadnień społeczno - oświatowych w środowisku wiejskim.
Udział Radlińskiej w międzynarodowym ruchu pedagogicznym
U Radlińskiej widoczne są inspiracje „nowym wychowaniem”. (ruch społecznie postępowy, rozwijało hasła pacyfizmu, zrywało z elitaryzmem, propagowało zasady koedukacji) W okresie międzywojennym Radlińska współpracowała z towarzystwami zajmującymi się tematyką nowego wychowania (m.in. Kongresy Wychowania Moralnego) stara się wprowadzić na kongresach zagadnienia społeczne - zgłaszała na przykład uwagę na niemożność realizacji pewnych projektów w konkretnej rzeczywistości.
Kontakty międzynarodowe Radlińskiej dotyczyły również problematyki socjalnej i oświatowej pozaszkolnej,
a także bibliotekarstwa.
Radlińska próbowała przenieść idee międzynarodowe dotyczące kształcenia kadr oświatowych na grunt Polski.
w 1927 r. Radlińska pełniła funkcję sekretarza Komitetu Polski Konferencji Służby Społecznej, który potwierdził prawa wszystkich ludzi do korzystania z dorobku kultury, akcentowano potrzebę opracowania metod wychowania społecznego.
Radlińska postulowała w referacie „Rodzina i świat społeczny” pomoc materialną i kulturalną dla rodzin - zapewnienie warunków bytowych i podstawowej wiedzy o rozwoju dziecka, tą tematykę poruszono również na konferencji we Frankfurcie.
Studium pracy społeczno - oświatowej
Studium rozpoczęło działalność 5 października 1925r. i miało za zadanie przygotowywać pracowników czynnych - nauczycieli, organizatorów życia kulturalnego, bibliotekarzy. Radlińska dążyła do udziału pracowników
z wyższym wykształceniem w pracy socjalnej i oświatowej. Do studium mogły zapisywać się osoby z wyższym wykształceniem, lub rozpoczętymi studiami, a także legitymujące się co najmniej roczną praktyką społeczną. Studia kończyły się egzaminem i obroną pracy dyplomowej.
W 1930 r. studium zmieniło nazwę na: Sekcja Pracy Społeczno - Oświatowej Wydziału Pedagogicznego WWP.
Specjalizacja obejmowała: nauczanie dorosłych, organizację życia społecznego, opiekę nad matką i dzieckiem oraz bibliotekoznawstwo. Kształcenie skupiało się na umiejętnościach zdobywania wiedzy i rozwiązywania problemów np. podczas wycieczek i praktyk.
Działalność Studium nie została przerwana nawet w czasie wojny, Radlińska od 1945 tradycję tej uczelni kontynuuje w Uniwersytecie Łódzkim.
Pedagogika społeczna w ujęciu Radlińskiej.
Podstawy:
Podstawowe pytanie dotyczy związku między człowiekiem a środowiskiem - określenie wpływów i możliwości Konsekwencją tego jest twierdzenie, że każdy człowiek ma prawo do kreowania własnego świata.
Koncepcja osobowości i człowieka:
Opiera się na kategorii czynu. Postawa działania odpowiedniego do sytuacji (np. walka narodowowyzwoleńcza podczas niewoli) jest zdaniem Radlińskiej rezultatem działania wychowawczego. Wyposażyć człowieka należy
w cechy umożliwiające mu bycie „współuczestnikiem budowania dobrego dzieła”.
Środowisko
Zespół warunków, wśród których bytuje jednostka i czynników oddziałujących na kształtowanie osobowości stale lub przez dłuższy czas. (Otoczenie odróżnia się tym, że jest zmienne i chwilowe).
Trzy pary środowisk:
bezpośrednie (rodzina) i dalsze (kraj)
obiektywne (dostępne) i subiektywne (oddziałujące)
materialne (wytwory namacalne człowieka i przyrody) i niematerialne (wierzenia, zwyczaje)
Środowisko niematerialne zdaniem Radlińskiej odgrywa szczególną rolę. Źródłem wiedzy o środowisku jest obserwacja konkretnych ludzi, zjawisk i procesów. Radlińska opisuje środowisko, „takie jakie jest” albo też „takie jakie powinno być”, wartościujący charakter odróżnia pedagogikę społeczną od np. socjologii, która tylko opisuje zjawiska.
Zadania pedagogiki społecznej:
Zmienianie niekorzystnych warunków (przeobrażenie warunków w środowisko wychowawcze w oparciu o siły jednostki), oraz przygotowaniu człowieka do twórczego udziału w życiu narodu.
Wychowanie
Człowiek jest istotą bio-socjo-kulturową. Z tego wynikają trzy procesy - wzrost, wrastanie, wprowadzanie.
Wzrost - organizuje warunki oddalające ryzyko zahamowań.
Wrastania - wrastanie jednostki w środowisko, chłonięcie wpływów ludzi,
Wprowadzanie - uprzystępnianie wiedzy, ukazywanie wartości kultury, kształtowanie zachowań.
Do procesu wychowania należy wszystko, co wspomaga te procesy. Zadaniem wychowania jest przekształcanie istniejących warunków, oraz przekształcanie przyszłości. Ważna jest kategoria jutra - jako bodźca wyzwalającego siły twórcze.
Relacja wychowanie - kultura - środowisko
Wychowanie przeobraża środowisko, zaktywizowanie jest możliwe dzięki zapoznaniu z treściami m.in. kulturowymi. Kultura jest celem jak i środkiem wychowania. Środowisko to teren na którym dochodzi do spotkania z kulturą, a także źródło wartości kultury.
„Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych”
Badania wskazująca na związek warunków społeczno - ekonomicznych, oraz higieniczno - kulturalnych
z rozwojem fizycznym i psychicznym. Wiele dzieci, które miało zły stan zdrowia. wykazywały też obniżony poziom inteligencji. Wiele nie zostało zapisanych do szkół z powodu fizycznej niedojrzałości szkolnej spowodowanej brakiem ruchu.
Dokumentowano także działalność wychowawczą prowadzoną przez szkołę na rzecz środowiska, stwierdzono, że dzięki współpracy można poprawić zły stan rzeczy. Szkoła prowadziła akcje dożywiania dzieci, dostarczania im odzieży, prowadziła eksperymentalne świetlice, ich skuteczność potwierdził m.in. wzrost wagi dzieci.
Praca kulturalno - oświatowa
Udostępnianie kultury i sztuki najszerszym kręgom społeczeństwa nie tylko w celach edukacyjnych, ale także
w celu przełamania apatii i bierność społeczeństwa. Obejmuje przygotowanie dorosłych do wartościowego wykorzystania wolnego czasu.
Praca społeczna
Zorganizowana działalność opiekuńcza państwa, organizacji społecznych oraz samorządów lokalnych. W jej ramach mieści się pomoc (wzmocnienie w chwilach trudnych), ratownictwo (pomoc doraźna) oraz opieka (nad jednostkami niezdolnymi do samodzielnej egzystencji materialnej). Szczególną formą pracy społecznej jest opieka nad dziećmi i młodzieżą. Obejmuje ona już okres przygotowania młodzieży do roli rodzicielskiej, ucząc podstawi higieny i pielęgnowania dziecka, następnym etapem jest opieka nad kobietą w ciąży (Radlińska występuje przeciwko przerywaniu ciąży). Miejscem opieki małego dziecka jest rodzina, której należy okazać pomoc materialną i udzielać porad dotyczących rozwoju dziecka. Również wiele uwagi poświęca Radlińska problemowi sieroctwa. Krytykuje ona tendencje do upowszechniania zakładów opieki zamkniętej.
Dzieje pracy społecznej i oświatowej
Pedagogika społeczna historyczna. badania historyczne prowadzone w obszarze pedagogiki społecznej wykorzystują dokumenty osobiste (pamiętniki, listy) oraz dokumenty oficjalne (akta sądowe, sprawozdania). Badania Radlińskiej miały na celu wykrycie źródeł określonych zjawisk i procesów, umożliwiały wartościowanie i odróżnienie nowych problemów od postępowych.