TENS-transcutaneous electrical nerve stimulation
Stymulacja konwencjonalna - wysokoczęstotliwościowa (high frequency TENS) wykorzystuje impulsy prostokątne o czasie trwania impulsu nie mniejszym niż 100-250µs i częstotliwości 100-200 Hz . czas zabiegu 30-60 min.
Stosuje się impulsy o przebiegu mono i bifazowym. W przypadku wykorzystania impulsu o przebiegu monofagowym elektrodę o znaku dodatnim układa się w miejscu bólu, zaś w stymulacji za pomocą impulsów bifazowych elektrody układa się na przebiegu nerwów obwodowych lub w odpowiadającym dermatomie.
Stymulacja akupunkturopodobna (acupuncture- like TENS) niskoczęstotliwościowa (low frequency TENS) czas trwania impulsu od 150-250µs, częstotliwość 1-4 Hz. Stosowane natężenie jest wyższe niż w/w, przekracza ono 3-5 razy próg pobudliwości włókien nerwowych i nierzadko wywołuje skurcz mięśni. Analgezja pojawia się po 30-45 min zabiegu i utrzymuje się dłużej niż w w/w. katoda jest elektroda czynną przy terapii bólu przewlekłego, anoda dla bólu ostrego (układa się ją trigger pionts lub w miejscu bólu). Stymulacja ta ma zastosowanie w terapii bólu przewlekłego. Czas zabiegu 30-45 min.
Stymulacja uderzeniowa (burst frequency TENS) jest odmiana stymulacji niskoczęstotliwościowej, wykorzystuje 2 serie impulsów na sekundę (2Hz). Na serie impulsów (wiązkę) składa się 7-10 impulsów o czasie trwania 100-250µs i częstotliwości 70-100 Hz .czas trwania zabiegu wynosi 30-45 min. Natężenie prądu, które na ogół przekracza 3-5 x wartość progu pobudliwości włókien nerwowych i ułożenie elektrod w punktach motorycznych wystarcza do wyzwolenia stymulacji mięśniowej. Elektrostymulacja Burst ma zastosowanie w leczeniu bólu i niedowładów mięśni w przypadku neuropatii obwodowych np.: opadającej stopy, opadającej ręki.
Stymulacja krótka intensywna (brief intense TENS) składa się z impulsów o szerokości 0,5-1 ms , częstotliwości 100-150 Hz, natężeniu wywołującym drżenie i skurcze mięśniowe. Ze względu na szybką męczliwość mięśni czas zabiegu nie powinien przekraczać 15 min. Elektrody najczęściej umieszczone są w obszarze bólu.
O skuteczności stymulacji TENS decyduja prawidłowo, indywidualnie dobrane parametry impulsu, technika i metoda. Brak optymalnych kryteriów doboru parametrów gwarantujących uzyskanie pozytywnych wyników zmusza fizjoterapeutów do poszukiwań ich drogi „prób i błędów”.
Największe znaczenie dla osiągnięcia pozytywnego efektu leczniczego TENS ma częstotliwość impulsu. w celu osiągnięcia natychmiastowej ulgi w przypadku nagłego, ostrego bólu stosuje się wysoką częstotliwość w zakresie 80-100 Hz
Wartości natężenia stosowane w terapii zależą od tolerancji osobniczej. Możliwe SA dwie techniki dostosowania natężenia prądu. W pierwszej natężenie wywołuje delikatne mrowienie , w drugiej wartość natężenia wywołuje intensywne wrażenia i nierzadko doprowadza do skurczu mięśniowego w obszarze stymulowanym. Należy pamiętać, że intensywność zabiegu należy dobierać indywidualnie do wrażliwości pacjenta.
Ważnym elementem jest również ułożenie elektrod. Elektrody umiejscawia się w obszarze bolesnym, w obszarach odruchowo nadwrażliwych stref skórnych (dermatomach), na odpowiednie przykręgosłupowe korzenie nerwowe i odruchowo zmienione strefy mięśniowe (miotomy), kostne (sklerotomy), naczynia krwionośne (angiotomy) oraz na przebiegu nerwów obwodowych. W celu osiągnięcia większej skuteczności stymulacji Manhaimer i Lampe wskazują na możliwość wykorzystania tzw. Punktów specjalnych tj: punktów stymulacji nerwów, stymulacji mięsni, punktów akupunkturowych i mięśniowo-powięziowych trigger. Na okolice stawów zaleca się ułożenie interferencyjne złozone z dwóch obwodów. W przypadkach uszkodzenia skóry, opatrunku gipsowego, półpaśca itp. Zaleca się ułożenie kontralateralne.
Wskazania:
-bóle przewlekłe, ostre
-bóle kręgosłupa, stawów, mięśni, nerwobóle w wyniku dyskopatii ch. Zwyrodnieniowych, urazów
-bóle pooperacyjne (po zabiegach w obrębie klatki piersiowej, jamy brzusznej, dyskopatii lędźwiowej)
-bóle kikutów po amputacji, bóle fantomowe
-bóle menstruacyjne
-bóle migrenowe
-zaburzenia ukrwienia
-niektóre choroby układu obwodowego
-utrudniony zrost kości
-trudno gojące się rany
Przeciwwskazania
-nieustalona przyczyna bólu
-rozrusznik serca
-stan po udarze mózgu
-padaczka
-stymulacja miejsca w którym stwierdzono zmianę nowotworową
-ciąża (nie stymuluje się brzucha ale warto łagodzić za pomocą TENS ból pleców i ból porodowy)
-zaawansowane zylaki w miejscu aplikacji elektroda
-metalowe implanty w pobliżu miejsca zabiegu
-ułożenie nad zatoka szyjną (przednio-boczna okolica szyi)
Dobór parametrów wg. VAS
1-3 VAS np.TENS ciagły (Brief intense TENS) czas impulsu 100-300, częstotliwość 100Hz, natężenie najwyższe tolerowane, reakcja ruchowa
4-7 Burst, impuls 100-200, częstotliwość 100Hz , częstotliwość wybuchów 2 Hz, lub TENS niskiej częstotliwości ,modulowany 1-10Hznatężenie najwyższe tolerowane
8-10 TENS tradycyjny impuls 10-75, częstotliwość 100Hz. Lub modulacja częstotliwości 60-100Hz, natężenie nie może powodowac dyskomfortu pacjenta
Prądy Kotza stymulacja rosyjska
Kotz-wykładowca medycyny sportowej Akademii w Moskwie . zastosował do stymulacji mięśni zdrowych prąd zmienny średniej częstotliwości 2500 Hz.
W celu uzyskania silnych skurczów Kotz proponuje: czas trwania impulsu 10s, czas przerwy 50s (1:5) w cyklu 10 skurczów (natężenie prądu do granic tolerancji, zabiegi 5x w tygodniu przez kilka tygodni. Prąd Kotza zmodulowany do częstotliwości 50 Hz wyzwala silny skurcz mięśnia lub grupy mięśniowej i działa przeciwbólowo w obszarze stymulacji. Elektrostymulacja prądem Kotza stosowana jest w treningu siły mięśniowej oraz np.w leczeniu płaskostopia i skolioz o niewielkim kacie.
Cele elektrostymulacji:
- poprawa trofiki
-zapobieganie atrofii
-przeciwwaga ubocznych skutków formowania się tkanki łącznej
-wzmocnienie mięśni
-rozciągnięcie mięśni
-reedukacja mięśni (po operacjach, przywrócenie prawidłowych funkcji)
Efekty połaczenia elektrostymulacji z programem rehabilitacji:
- zwiększenie zakresu ruchu
-przeciwdziałanie atrofii
-zmniejszenie obrzęku
-czasowe zmniejszenie spastyczności
Czas trwania terapii (10-50 skurczów) należy szacować indywidualnie w każdym przypadku zależnie od celu stymulacji i objawów zmęczenia. Ból mięśni i sztywność w następstwie stymulacji oznacza zmęczenie mięśnia. Tam gdzie jest to możliwe stymulacje należy wykonywac codziennie 5 razy w tygodniu przez okres minimum 2 tygodni, wydłużając zaleznie od reakcji i celów leczenia.