Pojęcie JA - jest ogólniejszą strukturą, składającą się z wielu schematów (przekonań o sobie). Poszczególne schematy JA, wchodzące w skład pojęcia JA, tworzą raczej luźna sieć przekonań niż spójną poznawczą koncepcję własnej osoby. Jest to źródło naszej tożsamości, zdolności samoregulacji. Nasze JA zmienia się z wiekiem itp. EFEKTY: ODNIESIENIE DO JA - Informacje dotyczące samego siebie zajmują szczególne miejsce w systemie poznawczym podmiotu. Są one przetwarzane głębiej oraz pamiętane lepiej niż te, które nie odnoszą się nie JA. COCKTAIL PARTY - informacje, które odnoszą się do nas, dostają się do naszej świadomości szybciej i łatwiej (nawet jeśli jesteśmy zajęci) RODZAJE JA: - ja spontaniczne (ja robocze) - tylko niewielka część ogólnego pojęcia JA może być w danej chwili bezpośrednio dostępna świadomości. (dzięki temu, że podmiot sobie uświadamia tylko niewielką liczbę przekonań o sobie w danej chwili, sprawia, że najróżniejsze sprzeczności w obrębie ogólnego pojęcia JA mogą być stosunkowo łatwo tolerowane). - MOŻLIWE STANY - zarówno przekonania na temat, tego jakim się kiedyś mogło być i co mogło się osiągnąć, jak i wyobrażenia na temat stanów przyszłych - kim mogę być i co może mnie spotkać: * ja pozytywne (jak dobrze mogło być, jak dobrze może być) * ja negatywne (jak źle mogło być, jak źle może być w przyszłości) - ja przyszłe - może ono ukierunkować nasze działanie, aby otrzymać efekt jakiego chcemy (jak siebie widzimy w przyszłości) - wg Higginsa wyróżnił ona 2 wymiary: perspektyw (inaczej: punktów widzenia), z jakich JA jest oceniane, i obszarów (inaczej: zakresów lub dziedzin) JA. Podmioty nie troszczą się zwykle o to jak oceniają je wszyscy ludzie, z którymi się kontaktują. Ważne jest jednak to jak och oceniaja ludzie, z którymi się w szczególny sposób liczy - rodzice, przyjaciele - ZNACZĄCY INNI. Dlatego Higgins proponuje zróżnicowanie dwóch perspektyw, z jakich oceniany jest fenomen JA: Perspektywa własnaPerspektywa znaczących innych - istotne jest nie to co rzeczywiście inni myślą o podmiocie, ale jego własne wyobrażenie o tych sądach. Główne dziedziny podlegające ocenie: - ja realne - zbiór atrybutów (umiejętności, cech, aspiracji, wiedzy),0o których jednostka sądzi, że jest nimi obdarzona, lub sądzi, że ktoś inny uważa je za ją charakteryzujące. (JA odzwierciedlone) - ja idealne - zbiór atrybutów, które jednostka chciałaby mieć lub sądzi, że ktoś inny chciałby, aby je miała - ja powinnościowe - zbiór atrybutów, które powinny charakteryzować jednostkę - ja prywatne - jak jednostka spostrzega i rozumie samą siebie.- ja publiczne - odnosi się do tego, w jaki sposób jednostka spostrzegana jest przez innych ludzi - jaką cieszy się reputacją, jakie robi wrażenie na innych ludziach- ja kolektywne - dotyczy własnej przynależności do różnych grup społecznych. - ja kulturowe - JA ma charakter kulturowy i jest zależne od kultury. TRAFNOŚĆ PRZEKONAŃ O SOBIE - zasada uprzywilejowanego dostępu - zakłada ona, że podmiot ma bezpośredni dostęp do przebiegu własnych procesów psychicznych, psychicznych inni ludzie mogę się tego jedynie domyślać, wnioskując o tych procesach na podstawie obserwacji zachowań. Jednak mimo, że ludzie wiedzą co czują, co lubią, to nie mają świadomości przebiegu swoich procesów psychicznych (nie wiedzą jak do tych stanów dochodzi) ZNACZENIE SAMOOCENY Samoocena jest ewaluacją własnej osoby, inaczej „poczucie własnej wartości”. Posiadanie wysokiej samooceny powoduje, że podmiot odczuwa pozytywne emocje. Autoafirmacja - zagrożenie jakiegoś istotnego składnika pojęcia JA nie owocuje działaniami ukierunkowanymi na odzyskanie pozytywnych przekonań w tym kierunku, ale zachowaniami mającymi na celu szybkie i skuteczne uzyskanie poczucia własnej wartości na innym wymiarze istotnym dla globalnego (ogólnego) samowartościowania. Ludzie dążą do pozytywnej autoprezentacji, czyli do ukazywania siebie w korzystnym świetle podczas kontaktów z innymi. Świadomość podmiotu, ze inni myślą o nim pozytywnie, podnosi samoocenę. Strategia samoutrudniania - ludzie podejmują zachowania obniżające ich szanse na osiągnięcie sukcesu w zadaniu (p. sportowcy przystępują do stratu bez rozgrzewki). W razie porażki zyskują możliwość takiej interpretacji, która broni ich poczucia własnej wartości, a w wypadku ewentualnego sukcesu, zyskują podstawy, by sądzić, że ich kompetencje są jeszcze wyższe niż wydawało się to wczesnej. Pozytywne myślenie o sobie może nam też szkodzić, ponieważ ludzie z wysoką samooceną często są nielubiani, uważani za egocentrycznych. Negatywna samoocena powoduje, że człowiek funkcjonuje źle. Nie wykorzystuje szans na osiągnięce sukcesów, ponieważ niska samoocena podpowiada im, że lepiej takich prób nie podejmować. Często generalizują konsekwencje porażki na wszelkie aspekty swego funkcjonowania i nie uruchamiają mechanizmu autoafirmacji.TEORIA OPANOWANIA TRWOGI - zgodnie z nią świadomość własnej śmiertelności stanowi dla człowieka źródło lęku i zagrożenia. Człowiek może jednak zachować przekonanie o własnej nieśmiertelności, zarówno w znaczeniu dosłownym, jak i symbolicznym. Dosłowną oferuje mu religia. Symboliczną natomiast zapewnia mu uczestnictwo w szeroko rozumianej kulturze. Wysoka samoocena pozwala człowiekowi czuć się wartościowym elementem kultury lub jej części (jak naród, czy kibice). Podtrzymywanie pozytywnej samooceny staje się tym samym sposobem opanowania trwogi wynikającej ze świadomości, iż nasze życie musi się skończyć. GENEZA JA - 3 ŹRÓDŁA WIEDZY O JA: źródłem wiedzy o nas samych są inni - ludzie często co innego myślą o sobie, niż myślą o nich inni, lub myślą o sobie tak, jak wydaje im się, że inni ich odbierają - PORÓWNANIE SPOŁECZNE W GÓRĘ - porównanie do tych, co mają więcej; ma to działać motywująco do działania, żeby ustalić swój poziom aspiracji. - PORÓWNANIE SPOŁECZNE W DÓŁ - porównanie z tymi, co maja mniej - podnosi samoocenę. Wiedzę o sobie czerpiemy z własnego zachowania - na jego podstawie formułujemy sądy. Jest to źródłem wiedzy o sobie, jeśli mamy wolny wybór, a nie jesteśmy do niczego zmuszani. Porównanie z innymi - człowiek lepiej postrzega siebie niż innych - na innych patrzymy uczciwie, na siebie lepiej. Trzy złudzenia poznawcze: - ludzie powszechnie przeceniają swoje cechy pozytywne i osiągnięcia - przeceniamy stopień kontroli nad zdarzeniami (zasada samospełniającego się proroctwa) - przeceniamy szanse wystąpienia w naszym życiu dobrych rzeczy. FUNKCJE JA:1. Intrapersonalne - samoregulacja zachowania, samoocena 2. Interpersonalne - dotyczą kontaktów z innymi ludźmi; negocjowanie tożsamości i jej utrzymywanie; symulowanie psychiki innych ludzi. EFEKT FAŁSZYWEJ POWSZECHNOŚCI - przewidujemy cudze zachowania rzutując swoje własne. Zakładamy, że cudze poglądy są podobne do naszych.