FLEKSJA IMIENNA

Praindoeuropeiszczyzna brak podziału na części mowy

każdy wyraz składał się z trzech części:

1. część leksykalna

2. przyrostek tematyczny

3. końcówka

Prasłowiańszczyzna każdy wyraz składał się z DWÓCH części

1. temat fleksyjny

2. końcówka

DEKLINACJA uzależniona od przyrostka tematycznego:

Deklinacja I -o- -jo-

↓

Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego

Deklinacja II -u-

↓

Sześć rzeczowników : a) syn

b)dom

3. miód

4. pół

5. wierzch

6. wół

Deklinacja III -a- -ja- -i-

↓

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego

Deklinacja IV -i-

↓

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego i nieliczne rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na spółgłoskę miękką np. Połąg, gwóźdź, gość, niedźwiedź

Deklinacja V

-u-	-n-	-r-	-t-	-s-
Rodzaj żeński, sufiks „ew” Np. brew, chorągiew, krew, rzodkiew…	Rodzaj nijaki, sufiks „eń” np. kamień, jeleń…	Rodzaj żeński, wskazują stopień pokrewieństwa np. brater, mater…	Rodzaj nijaki, oznaczają istoty małe Np. cielę, koźlę, oślę…	Rodzaj nijaki TYLKO WYRAZY: ciało niebo koło oko ucho czoło udo słowo

TO CO TERAZ UWAŻAMY ZA KOŃCÓWKĘ KIEDYŚ BYŁO PRZYROSTKIEM TEMATYCZNYM

OD PRZYROSTAK ZALEŻY JAK WYRAZ SIĘ ODMIENIA

KATEGORIA LICZBY

- liczba pojedyncza

- liczba mnoga oznacza więcej niż dwa

- liczba podwójna - oznacza dwie rzeczy

KATEGORIA PRZYPADKA

Osiem przypadków

Człowiek

Forma dzisiejsza Forma prasłowiańska Forma staropolska

M. człowiek - Ø M. človĕk - Ъ M. człowiek - Ø

D. człowiek - a D. človĕk- a D. człowiek - a // -u

C. człowiek - owi C. človĕk - u C. człowiek - u // -owi

B. człowiek- a B. človĕk - Ъ == M. B. człowiek - Ø // -a ==M

N. człowieki-em N. človĕk - omЪ N. człowieki - em

Msc. Człowiek - u Msc. Človĕc- ĕ Msc. Człowiek - e

W. człowiek - u W. človĕč - e W. człowiecz - e

Okrąg

Forma dzisiejsza forma prasłowiańska forma staropolska

M.

D.

C.

B .

N.

Msc.

W.

Język

M.

D.

C.

B.

N.

Msc.

W.

Początek

M.

D.

C.

B.

N.

Msc.

W.

KATEGORIA ZYWOTNOŚCI I NIEŻYWOTNOŚCI

Do XVI wieku kształtuje się kategoria żywotności i nieżywotności

M. == D (żywotne)

Polacy -Polaki dzis M, ale historycznie B. l.mn

Chłopcy - chłopi dziś M. ale historycznie B. l.mn

KATEGORIA MESKOOSOBOWOŚCI I NIEMĘSKOOSOBOWOŚCI

Po XVI wieku kształtuje się kategoria męskoosobowości i niemęskoosobowości

PRZYMIOTNIK

Wesół Gotów Zdrów Pełen Rad…

↓

Odmiana prosta rzeczownikowa, przymiotniki o odmianie rzeczownikowej przymiotnik odmienia się ja rzeczownik:

Wóz dobry voz - Ъ dobr - Ъ

r.męski wesół - Ø * Ъ

r.żeński wesoł - a * a

r. nijaki wesoł - o * o

M. dobr - i voz - i

D. dobr- Ъ voz- Ъ

C. dobr- omЪ voz- omЪ

B. dobr- y voz- y

N. dobr- y voz- y

Msc. dobr- e xЪ voz- e xЪ

W. dobr- i voz- i

Przykłady dobrze - przysówek, historycznie przymiotnik w odmianie prostej

Kraków - historycznie przymiotnik w odmianie prostej

Częstochowa - historycznie przymiotnik w odmianie prostej

Starosta, starościna - odmiana prosta

Pomału- odmiana prosta (C.)

Po prostu - odmiana prosta (C.)

Po cichu - odmiana prosta (C.)

Mądrze, wściekle, pięknie, gwałtownie - odmiana prosta ( Msc.)

Z Adamowa boku - prosta

< WYRAZY, KTÓRE MAJĄ SUFIKSY -ÓW, -OWA TO ZAWSZE HISTORYCZNE PRZYMIOTNIKI W ODMIANIE PROSTEJ>

ADWERBIZACJA proces, w którym historyczny przymiotnik w odmianie prostej zmienia formę i staje się przysłówkiem

SUBSTANTYWACJA urzeczownikowienie np. dobro , zło, piekno M.l.poj.r.n

Kraków, Dawidów, Częśtochowa przymiotniki dzierżawcze

Wojewodzina, starościna nazwy kobiet od nazwiska lub zawodu męża

ADIEKTYWIZACJA uprzymiotnikowieni ; podgaja jej przede wszystkim imiesłowy

1. imiesłów bierny czasu teraźniejszego np. łakomy, świadomy, znajomy

2. imiesłów czynny czasu przeszłego np. biały, czuły mąż

3. imiesłów bierny czasu przeszłego np. znany, pisany

Wesoły Gotowy Zdrowy Pełny…

↓

Odmiana złożona, przymiotnikowa odmiana zaimkowa (dodanie zaimka, ji, ja, je)

r. męski wesoł - y * Ъ + jb y

r. żeński wesoł-a * a + ja ā

r. nijaki wesoł -e * o + je ē

Przykłady:

Po staremu odmiana złozona

Po pijanemu odmiana złożona

Po dawnemu odmiana złożona

Po bożemu odmiana złożona

Dobre odmiana złozona

Zwierz ziemski odmiana złożona

LICZEBNIK

Liczebnik dwa liczba podwójna

Prasłowiańszczyzna

r. męski r. zeński i r. nijaki

M. dЪva == B==W dЪvĕ

D. dЪvoju ==Msc. dЪvu

C. dЪvēma == N. dЪvēma

B. dЪva dЪvĕ

N. dema dЪvēma

Msc. dЪvoju dЪvu

W. dЪva dЪvĕ

Staropolszczyzna

R. męski r. żeński r. nijaki

M. dwa woza == B.==W. dwie ręce dwie słowie

D. dwu wozu == Msc. Dwu ręku dwu słowu

C. dwiema wozoma ==N. dwiema rękoma dwiema słowoma

B. dwa woza dwie ręce dwie słowie

N. dwiema wozoma dwiema rękoma dwiema słowoma

Msc. Dwu wozu dwu ręku dwu słowu

W. dwa woza dwie ręce dwie słowie

Dwu dwóch, dwom, trzej, dwaj, czterej sztucznie utworzone neologizmy

Liczebnik 5-9

M. kość - Ø pięć - Ø sześć - Ø

D. kośc- i piąc - i sześc - i piąci kobiet

C. kośc - i piąc- i szesc - i piąci kobietom

B. kość - Ø pięć - Ø sześć - Ø

N. kości - ą piąci - ą sześci - ą pięciom kobietami

Msc. Kośc- i piąc - i sześc - i piąć kobietach

Liczebnik 11-19

Dwanaście *dЪva na d'es'ęt'e

DO XVI WIEKU ODMIENIA SIĘ PIERWSZY CZŁON (M. pięć na dziesięcie

D. piąci na dziesięcie

C. piąci na dziesięcie )

PO XVI WIEKU PIERWSZY CZŁON NIE BĘDZIE SIĘ ODMIENIAŁ, DRUGI CZŁON PRZYBIERA KOŃCÓWKĘ -U- (pięt-na-ście

Pięt-na- stu…)

Liczebnik 200-900

Liczebnik główny

*sЪto

+ odmienna forma liczebnika sto

*dЪvē sЪt'ē dwieście

*tr'i sЪta trzysta

ZAIMEK

Zaimek

1. miękkotematowy jb, ja, je

2. twardotematowy kto *kЪ + to

*čb + to co

M. on - Ъ

D. ono / go

C. on / omu

Pozostałości zaimka twardotematowego (??) ki diabeł, po kiego licha, do siego roku, ki czart, siaki i owaki,

PERINTEGRACJA, ABSORBCJA przymek został wchłonięty przez zaimek

↓

Z tym zjawiskiem łaczy się powstanie „ń” N. z nim

Msc. O nim

O niej

FLEKSJA WERBALNA

Czasowniki odmieniają się przez koniugacje (osoby)

Dziś Pie.

1 os. -ę 2 os. - esz * neski nieść

- ę - isz

-m - sz

KONIUGACJE

Koniugacja I -o- // -e-

1. niosę 1. nes -

2. niesiesz 2. nes- e- šb

3. niesie 3. nes - e- tb

1. niesiemy 1. nes- e- mЪ

2. niesiecie 2. nes- e- t'e

3. niosą 3. nes- tb

Koniugacja II -no- // -e-

Dźwignąć

1. dźwignę

2. dźwigniesz

Koniugacja III -jo- // -je-

Żyć

1. zyję

2. żyjesz

czytać

1. czytaję

2. czytujesz

3. czytaje

1. czytajemy

2. czytajecie

3. czytają

umieć

1. umieję

2. umiejesz

3. umieje

1. umiejemy

2. umiejecie

3. umieją

Koniugacja IV -i- // -jo-

Chwalić

1. chwalę

2. chwalisz

Koniugacja V - ATEMATYCZNA - należą do niej cztery czasowniki BYĆ, WIEDZIEĆ, DAĆ, JEŚĆ

ASPEKT

Czasowniki

1. dokonane * prinesti - przynieść ; rzec, powiedzieć, dać poznanie czy to czasownik w aspekcie dokonanym przez sprowadzenie go to czasu przyszłego - przyniosę

2. niedokonane nositi - nosic

nesti - nieść

prinositi - przynosić

vЪatajati - wstawać

poznanie czy to czasownik w aspekcie niedokonanym przez sprowadzenie go to czasu teraźniejszego - niosę

TRYB

Pie - cztery tryby

1. oznajmujący (orzekający)

2. życzący

3. rozkazujący

4. przypuszczający (warunkowy)

Psł. - uproszczenie- bezpośrednią kontynuacją jest tylko tryb oznajmujący - 3 tryby

1. oznajmujący

2. rozkazujący

3. warunkowy

CZAS PRZESZŁY

1

---