Bilans płatniczy- systematyczne zestawienie wszystkich transakcji ekonomicznych dokonywanych miedzy dana gosp. krajową a zagraniczna w danym okresie(zazwyczaj w ciągu 1 roku).

Części bilansu płatniczego:

*B obrotów bieżących- obejmuje płatności z tyt dóbr i usług oraz pozostałych transakcji bieżących np. z tyt odsetek, dochodów majątkowych, przekazów pieniężnych.

-b handlowy- różnica między wpływami z tyt eksportu a wydatkami na import całej gosp krajowej (wykazuje saldo + i -.

-b obrotów usługami- obejmuje obroty usługowe a przede wszystkim międzynarodową wymianę usług transportowych, turystycznych, ubezpieczeniowych.

-b procentów i dywidend- zestawienie dochodów i wydatków zw z obsługa kapitału zagranicznego oraz krajowego ulokowanego za granica.

-b transferów jednostronnych- przepływy prywatne jednostronne i przepływy rządowe jednostronne. PPJ- dochody z pracy, wynagrodzenia. PRZJ- składki płacone org i inst międzynarodowym, odszkodowania wojenne oraz koszty utrzymania placówek dyplomatycznych za granica oraz w kraju.

*B obrotów kapitałowych- zestawienie transakcji dotyczących aktów finansowych danego kraju za granicą.

- rachunek kapitałowy- obejmuje przepływy kapitału w formie inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych oraz akcji i obligacji.

^inwestycje bezpośrednie- dokonywane w przedsiębiorstwach typu greenfield (inwestycja od podstaw) bądź po prostu dofinansowanie istniejącego już przedsiębiorstwa.

^inwestycje portfelowe- inwestycje w papiery wartościowe.

- rachunek finansowy- obejmuje przepływy finansowe w formie kredytów krótko i długoterminowych.

B transakcji (obrotów wyrównawczych)- operacje międzynarodowe jakie musi przeprowadzić rząd w celu wyrównania salda wszystkich innych transakcji przedstawionych w bilansie płatniczym. Jego wystąpienie zależy od równowagi bilansu płatniczego.

^Równowaga b płatniczego występuje wtedy gdy transakcje bieżące i kapitałowe równoważą się, a transakcje wyrównawcze nie występują.

Czynniki wpływające na bilans płatniczy- kurs walutowy, poziom inflacji, terrms of trade, wartość PKB, zadłużenie zagraniczne.

H zagraniczny- gdy przepływy towarów odbywają się między dwoma państwami (krajem a zagranicą)

H międzynarodowy- gdy przepływ towarów odbywa się między większą liczbą państw lub w skali całej gosp. światowej.

Autarkia- brak prowadzenia handlu międzynarodowego (np. mur chiński)

Podmioty handlu międzynarodowego- kraj, org. międzynarodowe, firmy międzynarodowe, gosp. domowe i pojedyncze osoby.

Kryteria handlu zagranicznego-

- zależny od formy rozliczenia- obroty pieniężne (należności za eksport i import rozliczane w formie pieniężnej), obroty niepieniężne tzw. Barter.

-zalezny od czasu trwania i złożoności wymiany- wymiana prosta(pojedyncza transakcja eksportowa lub importowa), wymiana złożona (eksport i import różnorodnych towarów, zazwyczaj zaplanowany i niejednorazowy).

- zależny od zgodności z prawem- h zgodny z prawem- zarówno państwa eksportera i importera, h zgodny z prawem tylko jednej ze stron- legalny wywóz z jednego kraju a nielegalny wwóz do drugiego kraju, h niezgodny z prawem obu państw- handel narkotykami.

Teoria wymiany międzynarodowej-

-Starożytność- „teoria psychozy leku przed brakiem towarów”- zgodnie z nia handlowali władcy starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu. Dążyli oni do sprowadzenia jak największej ilości dóbr starając się oferować w zamian jak najmniej. Wysoki import, możliwie najmniejszy eksport.

-Doktryna Merkantylizmu- dopatrywano się źródeł bogactwa narodu w korzystnym kształtowaniu się bilansu handlowego. Eksport przewyższał import po to by gromadzić kruszce. Popierali wywóz własnych towarów przy jednoczesnym ograniczaniu importu. Głównym celem danego kraju było jak największe zgromadzenie kruszcza.

Teorie klasyczne-

Teoria kosztów absolutnych- A. Smith, głosi że przesłanką rozwoju specjalizacji międzynarodowej i jednocześnie źródlem korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie miedzy krajami bezwzględnych różnic w kosztach wytwarzania.

Teoria kosztów względnych- D. Ricardo, głosi ona możliwość specjalizacji i wymiany międzynarodowej. Zdaniem Ricardo wymiana korzystna jest także wtedy gdy 1 kraj wytwarza wszystkie towary taniej niż 2. wystarczającą przesłanka jest twierdzenie, że wystepują względne różnice w kosztach produkcji.

Teoria kosztów alternatywnych- zakłada, że zapotrzebowanie na wymianę międzynarodową będzie istnieć gdy istnieje zróżnicowanie kosztów alternatywnych w różnych krajach. Dysponując ograniczonymi zasobami czynników produkcji każdy kraj stoi przed wyborem jednej z wielu kombinacji struktury produkcji. Problem ten jest znany jako granica możliwości produkcyjnych.

Teoria obfitości zasobów- każdy kraj powinien koncentrować się na produkcji i eksporcie towarów których wytwarzanie wymaga intensywniejszego zastosowania czynnika którego kraj posiada relatywnie dużo i jest on stosunkowo tani. Kraj powinien importować te towary które są relatywnie rzadsze i droższe.

Teoria luki technologicznej- zwolennicy zakładają istnienie wyścigu krajów o przodowanie w dziedzinie postępu technologicznego. Kraje których przedsiębiorstwa są wysoce innowacyjne i oferują produkty najnowocześniejsze mają łatwiejszy dostęp do rynków międzynarodowych. Natomiast kraje które z różnych względów pozostaje wytwarzanie i eksportowanie wyrobów bardziej tradycyjnych to konkurencja na rynku może mieć miejsce tylko dzięki niższej ceny.

Teoria podobieństwa preferencji- w obrocie międzynarodowym wykształciła się pewna grupa dóbr które są względnie powszechnym przedmiotem obrotu. Z prowadzeniem każdej działalności produkcyjnej związane jest ryzyko. Producenci krajowi rozpoznaja najpierw rynek wew i podejmują produkcję dobr na które istnieje zapotrzebowanie społeczeństwa. Dopiero potem po rozpoznaniu rynków zagranicznych produkcja zostaje zwiększona i eksportowana.

Teoria zróżnicowania produktów- producenci w walce o rynki zbytu dążą do maksymalizacji różnicowania produktów w ramach danej grupy. Różnice te mogą być faktyczne lub pozorne np. zmiana kształtu, barwy opakowania jest często wystarczającym argumentem.

Cele polityki handlowej- kształtowanie struktury i rozmiarów handlu zagranicznego, utrzymanie stabilnego salda w bilansie handlowym, stymulowanie eksportu, zapewnienie dostaw surowców i towarów, poprawa trans of trade.

Instrumenty polityki handlowej- parotaryfowe i pozataryfowe

Cło- jest to rodzaj opłaty nakładanej przez państwo na towary przewożone przez granicę celną.

Funkcje ekonomiczne cła- fiskalna- polega na zapewnieniu dochodów do budżetu państwa, ochronna- cło ma na celu ochronę produkcji krajowej, ochrona bilansu płatniczego- cło ma na celu ochronę bilansu płatniczego przed nierównowagą.

Podział ceł ze względu na kierunek przepływu towarów- cło importowe(przewozowe) nakładane w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wew lub ochrony produkcji krajowej. Cło eksportowe (wywozowe) - nakładane na wyroby mające długofalowy zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów. Cło tranzytowe- nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju.

Podział ceł ze względu na sposób obliczania- cło ad walorem(od wartości) ustalone w procentach w stosunku do wartości towarów, ilościowe, mieszane- kombinowane, ustalane zarówno w stosunku do wartości jak i ilości, alternatywne- ustalane dla niektórych towarów np. sezonowo ustalane jest niekiedy od ceny a niekiedy w zależności od uznania władz celnych.

Podział cel ze względu na cel polityki handlowej- cło prohiwicyjne- zaporowe, wyjątkowo wysokie i zmierzające do stworzenia bariery dla importu niektórych towarów, cło ochronne- zabezpieczajże produkcję krajową przed konkurencją zagraniczną. Cło odwetowe- retorsyjne, stanowi odwet kraju który podjął działania uznane za niekorzystne przez dane państwo. Jest ono wyższe od ogólnie stanowionego. Cło dumpingowe- nakładane na przyszły eksport danego eksportera na podstawie działań uznanych za nieuczciwą konkurencję. Cło antydumpingowe- nakładane jest na okres do 5 lat.

Dumping- sprzedawanie produktów po cenie niższej niż w kraju lub niższej od ceny produktów.

Dumping sporadyczny- ma charakter przejściowy i krótkookresowy. Występuje w sytuacji gdy w wyniku trudnych do przewidzenia okoliczności przedsiębiorstwo ma do dyspozycji więcej dobra niż przeciętnie i w celu uniknięcia strat decyduje się sprzedawać posiadana nadwyżkę odbiorcom zagranicznym po cenie niższej od ceny krajowej.

Dumping łupieżcy- utrzymywana czasowo sprzedaż danego dobra na rynku zagranicznym poniżej ceny krajowej lub nawet poniżej kosztów wytwarzania. Mająca na celu wyeliminowanie konkurencji zagranicznej i uzyskanie pozycji monopolistycznej.

Dumping stały- zwany także międzynarodową dyskryminacją cenową i ma miejsce wówczas gdy przedsiębiorstwo mające odpowiednią pozycję monopolistyczna sprzedaje produkt za granicę ciągle poniżej kosztów lub po niższej cenie niż na rynku krajowym.

Podział ceł ze względu na charakter zagranicznej polityki ekonomicznej- autonomiczne- są wprowadzane na podstawie z nikim nie uzgodnionej decyzji jednego państwa. Umówione- wprowadzona na podstawie umów miedzy państwami, które określaja poziom cen, czas ich obowiązywania oraz zróżnicowanie asortymentowe.

Rachunek kosztów i korzyści z wprowadzenia cła: nadwyżka konsumenta- powstaje przy zakupie i wynika z różnicy między ceną jaka płaci on rzeczywiście a ceną którą byłby skłonny zapłacić. Nadwyżka producenta- miara korzyści producenta która powstaje przy sprzedaży i wynika z różnicy między ceną jaka faktycznie uzyskuje on na rynku a ceną przy której byłby gotów wytwarzać dany produkt.

Środki pozataryfowe- pozostałe środki inne niż cło i bariery pozataryfowe, ich liczba jest b. duża ponieważ kraje wprowadzają coraz to nowsze bariery bardziej skuteczne od dotychczasowych i mniej przejrzyste. Do najważniejszych środków pozataryfowych należą- ograniczenia ilościowe, dobrowolne ograniczenia eksportu, róznego rodzaju normy techniczne i sanitarne, subsydia, utrzymywanie wymaganego składnika krajowego, zamówienia publiczne.

Ograniczenia ilościowe- bezpośrednie wyznaczenie przez państwo ilości lub wartości określonych dóbr które mogą być przywiezione do kraju w określonym czasie. Ograniczenie to ma najczęściej charakter kontyngentu ilościowego. Technicznym środkiem umożliwiającym egzekwowanie i przestrzeganie ilościowego kontyngentu przewozu jest wprowadzenie licencji importowych towarów czyli dokumentów zazwalających importerom na przywóz z zagranicy określonej ilości towarów.

Dobrowolne ograniczenia eksportu (UER)- porozumienie między krajem import, a krajem eksport, w którym ten ostatni zobowiązuje się ograniczyć eksport danego dobra do określonego limitu. Ograniczenie to jest wynikiem suwerennej decyzji kraju eksportującego. Definicja wskazuje ze jest to środek polityki handlowej stosowany jednocześnie przez eksportera i importera.

Normy techniczne i sanitarne- są to przepisy dot. parametrów jakim powinny odpowiadać towary sprzedawane na danym rynku.

Wymóg składnika krajowego może przyjmować 2 formy: 1-polega na zobowiązaniu krajowego podmiotu kupującego importowane wyroby finalne do pokrycia określonej części popytu, a zakupami na rynku wew. 2-polega na żądaniu aby wszyscy producenci określonych wyrobów finalnych działający na wybranym rynku pokryli określoną część popytu na podzespoły i części potrzebne do ich wytworzenia dostawami z krajowego rynku.

Kurs walutowy- cena danej waluty wyrażona w innej walucie: sztywny-kurs niezmienny w dłuższym okresie czasu i niezależny od popytu i podaży waluty. Stały- jest ustalany arbitralnie- polega na kontrolowaniu zakresu wahań kursu walutowego albo też ingerowaniu gdy jest on za wysoki lub za niski. Płynny- kształtuje się na skutek gdy siły popytu i podaży to kurs swobodny który kształtuje się bez ingerencji państwa dlatego tez jest nazywany często czystym kursem walutowym. Natomiast gdy kurs jest kontrolowany przez państwo to nazywamy go brudnym kursem walutowym. Nominalny- opiera się na założeniu prawa jedenj ceny tzn cena towaru jest taka sama bez względu na to w jakim kraju jest sprzedawany dany towar. Realny- jest miara względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów wyrazonej w walucie. Krzyżowy- ustalany w ten sposób ze znajomośc kursu dwoch walut w stosunku do waluty trzeciej pozwala wyliczyć kurs krzyżowy. Tzn obliczamy kurs dolara do euro jeśli mamy kurs złotego do euro i kurs złotego do dolara.

Dewaluacja- operacja polegająca na obniżeniu kursu walutowego do którego obrany zobowiązuje się rząd.

Aprecjacja- wzrost kursu walutowego względem walut zagranicznych spowodowane działaniem sił rynkowych.

Precjacja- wzrost kursu waluty krajowej względem walut zagranicznych spowodowany działaniem sił rynkowych.

Polityka kursu walutowego- określa odpowiedni dla danej gospodarki poziom kursu walutowego oraz narzędzia polityki fiskalnej, pieniężnej, kredytowej i budżetowej względem waluty krajowej.

Funkcje kursu walutowego: cenotwórcza- wpływa bezpośrednio na ceny towarów w handlu zagranicznym, towarów obcych na rynku wew oraz pośrednio na ceny towarów przeznaczonych na rynek wew. Informacyjna- kurs walutowy jest nosnikiem informacji dla uczestników gospodarki w cenie walut obcych

---