BHP
Wykład 2
26.02.09r.

Definicja Ergonomii:
Ergonomia - nauka zajmująca się projektowaniem systemów pracy, produktów i środowiska zgodnie z fizycznymi.

Nazwa ergonomii pochodzi od greckiego słowa
ERGON - praca, czynność, trud oraz NOMOS - prawo, przepis, zasada

Postacie Ergonomii:
• ERGONOMIA KOREKCYJNA
• ERGONOMIA KONCEPCYJNA

Definicja ergonomii Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego (PTErg)
Ergonomia - dziedzina nauki zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka.

Z powyższych definicji wynika jednoznacznie, że podmiotem w ergonomii jest człowiek - jego zdrowie i bezpieczeństwo nade wszystko, dopiero potem zwiększenie wydajności i efektywności pracy, zatem stworzenie mu optymalnych warunków pracy stanowi główne zadanie tej nauki.

Grupa A Układ Grupa B
antropometria urbanistyka
medycyna inżynieria budownictwa
fizjologia Człowiek - Praca inżynieria transportu
psychologia inżynieria maszyn
prakseologia technologia
pedagogika Komplementarność organizacja i ekonomika
socjologia estetyka
prawo

Ergonomia koncepcyjna nazywana często prospektywną zajmuje się wdrażaniem rozwiązań ergonomicznych w początkowym etapie projektowania nowych maszyn, urządzeń i stanowisk.

Ergonomia korekcyjna - dziedzina ta powstała w efekcie następstwa działalności w dziedzinie ochrony i racjonalizacji pracy, zajmuje się analizą już istniejących stanowisk pracy w celu dostosowania ich do pracownika. Celem jest stworzenie jak najbardziej komfortowych warunków pracy w celu maksymalnego oraz właściwego wykorzystania wysiłku pracownika.

Zadaniem ergonomii jest racjonalne ukształtowanie stanowisk pracy przy jak najmniejszym koszcie biologicznym człowieka.
Ergonomia warunków pracy:
- Czynniki materialnego środowiska pracy,
- Czynniki techniczno-organizacyjne,

Ergonomia wyrobu:
- Dostosowanie obiektów technicznych do wymiarów i kształtów ciała ludzkiego,
- Funkcjonalność obiektu technicznego,
- Bezpieczeństwo i komfort użytkowania obiektu technicznego,
- Estetyka kształtu, barw obiektu technicznego.

Zadania ergonomii warunków pracy:
- Wykonywanie pomiarów oraz określenie dopuszczalnych wartości (norm) intensywności czynników tworzących fizyczne, chemiczne i biologiczne środowisko pracy,
- Określenie wpływu tych czynników na człowieka, zarówno na drodze badań diagnostycznych (określenie stanu istniejącego), jak i prospektywnych (prognozowanie skutków w procesie projektowania systemu),
- Określenie sposobów eliminacji uciążliwości i zagrożeń powodowanych przez czynniki środowiskowe oraz realizacja projektów korygujących warunki pracy.

ERGONOMIA:
- analizowanie,
- projektowanie.

Człowiek Otoczenie
Cechy psychologiczne: Środowisko:
- pamięć, - oświetlenie,
- postrzeganie,
- uwaga.
Cechy fizjologiczne: Obiekty techniczne:
- budowa anatomiczna, - narzędzia pracy,
- antropometria, - wyposażenie.
- wytrzymałość fizyczna.

KSZTAŁTOWANIE STANOWISKA PRACY
Stanowisko pracy - to układ, gdzie człowiek za pomocą środków pracy (maszyny, narzędzia, przyrządy) w określonej przestrzeni środowiska wykonuje zorganizowane czynności, mające na celu wytworzenie określonego produktu.

Ważnym narzędziem w ergonomii przy kształtowaniu stanowiska pracy są LISTY KONTROLNE, zawierające pytania dotyczące warunków pracy w zakresie organizacji pracy, środków pracy oraz struktury przestrzennej stanowiska pracy.

FAZY KSZTAŁTOWANIA WARUNKÓW PRACY
Faza projektowania pracy Faza oceny istniejącej sytuacji

Zakres ergonomii:
- badanie zjawisk percepcji,
- zagadnienia antropometrii,
- analizę i projektowanie względnie wyizolowanych systemów: człowiek - obiekt techniczny,
- badanie procesów poznawczych i decyzyjnych człowieka,
- interakcję człowiek - komputer, maszyna etc.

Optymalizacja:
możliwości pracownika = wymagania stanowiska pracy

Etapy procesu pracy:
1. Percepcję napływających do człowieka informacji,
2. Gromadzenie, przechowywanie i przetwarzanie informacji w ośrodkowym systemie nerwowym człowieka oraz wydobywanie z nich użytkowych danych,
3. Podejmowanie decyzji i ich wykonywanie.

Receptory:
Człowiek może odbierać informacje zarówno o otoczeniu jak i o swym wnętrzu za pomocą receptorów.

Typy receptorów:
- teleceptory, które wyłapują bodźce z otoczenia dalszego (narząd powonienia, wzroku i słuchu),
- eksteroreceptory, przekazują informacje z otoczenia bliskiego (czucie dotyku, ucisku, ciepła, zimna, bólu i smaku),
- proprioceptory, które wysyłają informacje o stanie układu kostno-stawowo-mięśniowym oraz ruchu całego ciała i jego części,
- interoceptory, które dostarczają informacji o wnętrzu organizmu.

Proces widzenia:
- proces widzenia realizowany jest u człowieka przez jeden z głównych zmysłów, za pośrednictwem, którego odbiera on około 90% ogółu napływających informacji.
* Właściwości procesu widzenia:
- o jakości widzenia użytecznego decydują właściwości narządu wzroku, cechy sygnału i czynniki fizyczne środowiska zewnętrznego, w jakim się ten proces odbywa.

Proces słyszenia:
- proces komunikowania się człowieka z otoczeniem, zachodzi poprzez narząd słuchu i mowy. Jest to tzw. dwu kierunkowa łączność. Proces mówienia zależy w dużym stopniu od prawidłowego funkcjonowania narządu słuchu.
* Słuchanie - tj. proces koncentrowania się na wybranym dźwięku, ze wszystkich, które nas otaczają.
* Porozumiewanie się - wysyłanie i odbiór sygnałów o określonym znaczeniu.
* Słuch - tj. zmysł sondujący, kontaktujący i alarmujący.
* Parametry określające wrażenia słuchowe:
- odbiór dźwięku jest funkcją: poziomu ciśnienia fali akustycznej, L, jej częstotliwości, f, czasu trwania bodźca, oraz szybkości narastania.

Przeciętny czas reakcji prostej na sygnały odbierane przez różne zmysły:
- dotyk 0,1,
- słuch 0,12 - 0,2,
- wzrok 0,12 - 0,3,
- węch 0,3 - 0,4,
- smak 0,3 - 0,9.

Warunki świetlne wymagane dla celów widoczności:
1. Zasada właściwego natężenia oświetlenia. Określona jest wartościami minimalnymi i maksymalnymi. Minimalne natężenie uwarunkowane jest rodzajem wykonywanych czynności i możliwością rozróżniania poszczególnych elementów (szczegółów), na stanowisku pracy. Maksymalna wartość zależna jest od subiektywnego odczucia, od wystąpienia zmęczenia wzroku i wieku.
2. Zasada dostosowania czasu postrzegania, który jest funkcją natężenia oświetlenia, wielkości i kształtu obrazu lub jego prędkości ruchu, miejsca pojawienia się, zmęczenia i wieku patrzącego.
3. Zasada równomierności oświetlenia związana z wymaganiami stawianymi przez realizowane zadanie.
4. Zasada właściwych stosunków luminancji (przedmiot a otoczenie). Maksymalny stosunek luminacji nie powinien być większy od 1:40.
5. Zasada równomierności kontrastu luminancji (przedmiot jako całość a jego elementy). Obie te zasady (4 i 5) powiązane są ze zjawiskiem olśnienia (bezpośrednim i pośrednim). Wpływ na olśnienie bezpośrednie ma:
- natężenie źródła światła,
- położenie źródła światła względem linii wzroku (dla źródeł umieszczonych powyżej kąta 60o nad linią wzroku - zjawisko olśnienia już nie występuje, im bliżej linii wzroku, tym działanie jest silniejsze),
- stopień rozproszenia światła,
- rodzaj zastosowanych opraw oświetleniowych.
6. Zasada właściwego kontrastu barwnego całego przedmiotu jak i jego elementów (zbyt duży kontrast - wzrok może być zbytnio przyciągany do elementów jaskrawych, przez co szybciej może wystąpić jego zmęczenie i osłabienie ostrości, za mały - może powodować zlewanie się obrazu, co również prowadzi do nadmiernego zmęczenia wzroku i spadku napięcia uwagi).
7. Zjawisko addytywności barw. Działając światłem monochromatycznym na barwne przedmioty można uzyskać efekt: wzmocnienia danej barwy, wytłumienia lub całkowitej jej zmiany na inną.
8. Zjawisko stroboskopowe, które występuje dla wyładowczych żródeł światła. Podczas ruchu obrotowego urządzenia pracującego przy tego typu oświetleniu mogą zachodzić następujące stany:
- pozornego bezruchu, - jeżeli częstotliwość strumienia świetlnego będzie równa wielokrotności częstotliwości obrotowej pracującego urządzenia,
- pozornej zmiany prędkości obrotowej urządzenia będącego w ruchu,
- pozornej zmiany kierunku obrotów.

ROLA UKŁADU KOSTNO - STAWOWEGO I MIĘŚNIOWEGO W PROCESIE PRACY
FIZJOLOGIA PRACY to nauka, która bada:
• podstawowe procesy fizjologiczne, które zachodzą w układzie ruchowym i innych narządach wewnętrznych człowieka podczas wysiłku,
• czynniki kształtujące zdolność organizmu ludzkiego do pracy podczas wykonywania pracy.

SIŁA MIĘŚNI przenoszona jest na układ szkieletowy. W skład układu ruchu wchodzą:
• układ kostny
• układ stawowo - więzadłowy
• układ mięśniowy

UKŁAD KOSTNY I STAWOWY stanowi bierną część układu ruchu.
UKŁAD MIĘŚNIOWY jest to czynna część układu ruchu.
HIPOKINEZJA - zespół zaburzeń wewnątrzustrojowych w wyniku długotrwałego ograniczenia ruchów.

WYSIŁEK STATYCZNY I DYNAMICZNY
WYSIŁEK STATYCZNY cechują:
• Izomeryczne skurcze mięśni (wzrost napięcia bez zmiany długości mięśnia),
• Zahamowanie swobodnego przepływu krwi przez kurczące się mięśnie,
• Zakwaszenie komórek mięśniowych (bóle mięśni) wskutek gromadzenia się produktów przemiany materii (kwasu mlekowego).

WYSIŁEK DYNAMICZNY ma miejsce wówczas, gdy:
• następuje zmiana długości mięśnia (skurcz),
• występuje naprzemian skurcz i rozkurcz mięśnia.

Wydatek energetyczny (WE):
Człowiek energię czerpie z procesów chemicznych zachodzących we wnętrzu organizmu w wyniku spalania dostarczanych doń produktów żywnościowych i tlenu. Wytwarzana energia w komórkach mięśniowych tylko w 20-25% jest energią mechaniczną (i to w przypadku obciążeń ekstremalnych), pozostała część jest energią cieplną.
- u mężczyzn, którzy preferują wysiłki krótkie o dużej intensywności - z glikogenu mięśniowego, a potem z wątroby,
- u kobiet, które preferują wysiłki długotrwałe ale o mniejszej intensywności, występuje duży udział wolnych kwasów tłuszczowych i glukozy z krwi.

OBCIĄŻENIE CZŁOWIEKA PRACĄ
Obciążenie człowieka prącą zawiera dwa odmienne ilościowo i jakościowo komponenty:
1. wynikający jedynie z obciążenia go samymi czynnościami roboczymi,
2. zależny od warunków środowiska, w którym proces pracy ma miejsce oraz od charakteru reakcji ustroju pracownika na nie.
Ze względu na systemy biorące udział w wykonywaniu jakichś czynności, przyjęto w ergonomii stosować następujące określenia:
- prącą fizyczną określa się sytuację, kiedy występuje przewaga udziału organu wykonawczego - mięśni (efektorów),
- prącą umysłową - kiedy w przeważającym stopniu zaangażowany jest system nerwowy człowieka.

Ze względu na procesy zachodzące w efektorach, pracę fizyczną różnicuje się na:
- statyczną, gdy występuje jedynie napięcie mięśni bez ich ruchu,
- dynamiczną, kiedy mięśnie wykonują ruch (kurczenie i rozciąganie).
Obciążenie człowieka prącą może mieć charakter fizyczny lub psychiczny. Efektem obciążenia człowieka prącą może być zarówno uciążliwość jak i szkodliwość.

Obciążenie człowieka pracą - wysiłek energetyczny (WE)
- Przy jednakowym WE bardziej staje się uciążliwa praca statyczna niż dynamiczna.
- Przebieg zmęczenia dla pracy statycznej i dynamicznej jest różny.
- Podczas pracy statycznej zmęczenie dużo szybciej osiąga stopień końcowy. Pojawia się już przy napięciu mięśni równym 5% siły maksymalnej, a swą wartość maksymalną osiąga przy napięciu jej 1/3 siły maksymalnej.
- podczas pracy statycznej mięśnie biorące udział w procesie pracy nie wykonują wtedy ruchów lecz ulegają napięciu. Następuje wówczas zwężenie naczyń krwionośnych, w wyniku czego przepływa przez nie mniejsza ilość krwi. To z kolei wpływa na zmniejszenie przemiany materii na skutek mniejszej ilości doprowadzonego do komórek O2 i równocześnie, wolniejsze odprowadzanie z nich szkodliwych produktów przemiany materii.

WYSIŁEK FIZYCZNY I JEGO SKUTKI

Wysiłek fizyczny	Skutki
Człowiek pracując fizycznie w normalnych warunkach nie wykorzystuje więcej niż 30-35% swoich maksymalnych możliwości (mierzonych wielkością maksymalnego pobierania tlenu VO2max podczas wysiłku maksymalnego).	Praca o takiej intensywności nie stanowi nadmiernego obciążenia dla organizmu. Związane z nią zmęczenie daje się łatwo usunąć w czasie odpoczynku.
Wysiłek w granicach 35 - 50% wydolności organizmu ludzkiego.	Prowadzi do znacznego zmęczenia mięśniowego jak i ogólnego, i wymaga dodatkowych przerw w pracy, a także często podawania pracownikowi dodatkowych posiłków regeneracyjnych i napojów.
Praca powyżej 50% maksymalnych możliwości człowieka.	Stanowi nadmierne obciążenie organizmu. W warunkach pracy zawodowej może występować jedynie sporadycznie.

ZMĘCZENIE to przejściowe zmniejszenie sprawności ustroju spowodowane jego nadmiernym obciążeniem pracą. OBJAWY ZMĘCZENIA: obiektywne - następuje spadek wydajności pracy, wzrost liczby braków produkcyjnych i uszkodzeń narzędzi oraz wzrost wypadków przy pracy; subiektywne - występują wyraźne doznania bólowe w mięśniach, uczucie ogólnego osłabienia, rozdrażnienia, przygnębienia i znużenia zwłaszcza przy pracy monotonnej.

Odpoczynek - małe zapotrzebowanie na przepływ krwi i małe zapotrzebowanie na dopływ krwi.
Wysiłek dynamiczny - duże zapotrzebowanie na przepływ krwi i duże zapotrzebowanie do dopływ krwi.
Wysiłek statyczny - duże zapotrzebowanie na przepływ krwi i małe zapotrzebowanie na dopływ krwi.



W organizmie człowieka dynamiczny wysiłek fizyczny może:
- wywoływać hamowanie wydzielania soków trawiennych (w przypadku ciężkich i długotrwałych wysiłków),
- zmniejszyć objętość wody ustrojowej (utrata wraz z potem),
- zmniejszyć objętość krwi bieżącej, zwiększając zarazem jej prędkość przepływu,
- zwiększyć stężenie potasu i nor adrenaliny we krwi,
- zwiększyć aktywność układu współczulnego i rdzenia nadnerczy,
- pojawić się tzw. białkomocz wysiłkowy (pół godz. po zakończeniu wysiłku).

EFEKT FIZJOLOGICZNY OBCIĄŻENIA CZŁOWIEKA PRACĄ
Zmęczenie jest to spadek zdolności do pracy, które rozwinęło się podczas pracy i jest jej następstwem. W zależności od przebiegu rozróżnia się następujące postacie zmęczenia:
- układu mięśniowego człowieka, określa się jako zmęczenie fizyczne,
- systemu nerwowego - jako zmęczenie psychiczne.

Czynniki wpływające na proces zmęczenia:
- rodzaj i intensywność wysiłku,
- rodzaj wykonywanej czynności i czas ich wykonywania,
- ilość i długość przerw oraz moment ich wprowadzenia w czasie pracy,
- czynniki organizacyjne,
- motywacja i stopień zaangażowania pracownika,
- warunki: zdrowotne i adaptacyjne pracownika, jego sposób odżywiania,
- warunki środowiskowe,
- długość i sposób wykorzystanie czasu odpoczynku między poszczególnymi zmianami oraz wypoczynku wakacyjnego.

Formy zmęczenia:
- znużenie, które występuje przy nie dużym wysiłku, zwłaszcza w przyp. monotonii, monotypii i przy braku zaangażowania emocjonalnego,
- podostre, występuje przy krótkotrwałym, o średnim stopniu obciążenia, nie zagraża zdrowiu, szybko ustępuje,
- ostre, występuje po bardzo intensywnych a krótkich wysiłkach,
- przewlekłe, jest wynikiem kumulowania się mniejszych zmęczeń, rozciągnięte jest w czasie, trudne do rozpoznania,
- wyczerpanie - wysiłek przewyższa możliwości człowieka, typowe objawy to: drżenie mięśniowe, nudności, powiększenie wątroby.

Zmęczenie fizyczne charakteryzują następujące objawy:
- zmiany w układzie biochemicznym mięśnia,
- wzrost produktów przemiany materii,
- wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu (m.in. pojawienie się długu tlenowego),
- pocenie się (odwodnienie organizmu, utrata elektrolitów, co znacznie przyspiesza rozwoju zmęczenia),
- pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej (spowolnienie ruchów, spadek sił mięśni i dokładności ruchu),
- spadek wydajności (wzrost liczby błędów, czasu reakcji),
- wzrost zagrożenia urazowego czy wypadkowego.

Zmęczenie psychiczne charakteryzują następujące objawy:
- zmniejszenie stopnia koncentracji,
- utrudnione myślenie,
- spowolnienie i osłabienie postrzegania,
- spadek motywacji,
- zaburzenia emocjonalne (apatia lub rozdrażnienie),
- nastawienie systemu nerwowego na odpoczynek (ziewanie, senność),
- spadek wydajności pracy (wzrost: tR, liczby błędów),
- spadek formy fizycznej, energii organizacyjnej,
- wzrost zachorowań, urazów i wypadków.

ELIMINOWANIE ZMĘCZENIA
ZMĘCZENIE możemy wyeliminować przez:
• optymalizację warunków pracy (jest to niezbędny warunek prawidłowego i sprawnego jej wykonywania),
• przerwy odpowiednio dobrane do charakteru pracy,
• po pracy fizycznej - wypoczynek bierny,
• po pracy umysłowej - wypoczynek czynny,
• krótkie przerwy w czasie pracy.

KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
• sprawność psychofizyczna,
• wypoczynek,
• poprawa samoocen,
• lekkość i dynamika sylwetki,
• zdrowie.

OCENA OBCIĄŻENIA STATYCZNEGO
Ocena obciążenia statycznego oparta jest na znajomości takich czynników jak:
- rodzaju przyjętej postawy ciała w trakcie wykonywanych czynności,
- stopnia wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciała,
- możliwości zmiany przyjętej pozycji ciała,
- położenia kończyn i ich czynności ruchowych,
- chronometrażu czasu pracy pracownika.

OBCIĄŻENIE PSYCHICZNE PRACOWNIKA
Na wielkość obciążenia tego systemu (zwanego psychicznym) mają wpływ rożne czynniki w zależności w jakim etapie procesu pracy się człowiek znajduje. I tak:
1. dla zjawisk percepcyjnych istotna jest ilość napływających informacji, ich złożoność, zmienność, czy jednoznaczność,
2. gdy nie ma jednoznacznego przyporządkowania między sygnałem a reakcją, wysiłek psychiczny zależy od w a g i podjętych decyzji,
3. w procesach wykonawczych, mimo, że zależą one od wielkości wysiłku fizycznego, to może być też widoczny udział systemu nerwowego w przypadku złożoności wykonywanej czynności i jej stopniu identyfikacji.

Konsekwencje pracy z obciążeniem fizycznym:
* dyskomfort -> chroniczny ból
* wypadki -> urazy
* zmęczenie -> błędy
* zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego:
- bóle dolnych odcinków pleców,
- zapalenie ścięgien,
- zapalenie pochewek stawowych,
- bolesność stawu łokciowego,
- zapalenie kaletek maziowych,
- zespół cieśni nadgarstka.

Dwie drogi powstawania urazów:
- Urazy kumulacyjne (powstające w wyniku wielokrotnego i/lub długotrwałego dźwigania  
nawet niewielkich ciężarów w ciągu zmian  
roboczych).
- Urazy ostre (powstające w wyniku przekroczenia normy podnoszenia ciężarów lub wypadku przy pracy).

Główne przyczyny zmian przeciążeniowych w obrębie narządów ruchu wśród pielęgniarek i położnych są następujące:
- pielęgnowanie pacjentów leżących, zwłaszcza otyłych, z czym wiąże się w szczególności przeciążanie kręgosłupa, prowadzące do zespołów bólowych kręgosłupa na tle zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych
- konieczność długotrwałego stania przez pielęgniarki-instrumentariuszki, co prowadzi zazwyczaj do dolegliwości bólowych w dolnym odcinku kręgosłupa, bólów okolicy barku (kończyny podającej narzędzia), dolegliwości w obrębie stóp (głównie pięt),
- niestosowanie zasad ergonomii i istnienie barier architektonicznych w z.o.z.

MSD powodują schorzenia
- W całej Europie jedna czwarta pracowników zgłasza bóle pleców; podobny odsetek narzeka na bóle mięśni. W nowych państwach członkowskich odsetek ten wynosi prawie 40%,
- Pracownicy sektorów rolniczego i budowlanego najczęściej zgłaszają dolegliwości mięśniowo-szkieletowe, choć występują one we wszystkich sektorach.

Co wywołuje MSD związane z pracą?
- Praca i wpływ bezpośredniego otoczenia pracy
- Większość z nich to schorzenia narastające, rozwijające się przez długi czas o charakterze kumulacyjnym
- Mogą nimi być także ostre urazy odniesione podczas wypadków, takie jak złamania


PODSUMOWANIE:

Niedopuszczalne jest:
- ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m,
- podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu nie może przekraczać wartości 300N  przy pchaniu oraz  250N - przy ciągnięciu,
- zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg.
- dwie trzecie pracowników jest narażonych na wykonywanie powtarzających się ruchów dłoni i ręki;
- połowa pracowników pracuje w pozycjach męczących lub sprawiających ból;
- jedna trzecia pracowników dźwiga lub przesuwa ciężkie ładunki.

Dźwigania i przenoszenia ładunków nie powinno się powierzać osobom: 
Właściwym do oceny stanu zdrowia pracownika jest lekarz medycyny pracy orzekający  o braku przeciwwskazań do zatrudnienia na zajmowanym stanowisku. 
- Głuchym,
- Niemym,
- O słabym wzroku,
- Umysłowo upośledzonym,
- O poważnych schorzeniach serca,
- Cierpiącym na dolegliwości,  mięśniowo-szkieletowe, przepuklinę, dyskopatię.

Przewlekłe choroby narządów ruchu, określane też jako urazy z przeciążenia lub przeciążenia fizyczne narządów ruchu mogą dotyczyć:
- kończyn górnych i dolnych oraz
- kręgosłupa.

Czynniki ryzyka w sektorze opieki zdrowotnej:
Cechy związane z przemieszczaniem biernego ładunku
- niestabilność ładunku,
- nieproporcjonalna waga w stosunku do objętości,
- nierówne rozmieszczenie masy,
- trudności w chwytaniu (brak uchwytów),
- ostra, śliska lub brudna powierzchnia ładunku.

Cechy związane ze sposobem transportowania pacjenta
- nerwowość pacjenta,
- brak współpracy ze strony pacjenta,
- trudności w oszacowaniu wagi pacjenta,
- ograniczone miejsce uchwytu dla dłoni.

Schorzenia szyi i kończyn górnych związane z pracą (ang. WRULD):
- MSD występuje w górnej części ciała,
- czasem nazywane „urazami wynikającymi z chronicznego przeciążenia”,
- do objawów WRULD należą: ból, drętwienie, uczucie mrowienia, obrzęk stawów, ograniczenie ruchomości lub siły ucisku.

PRZENOSZENIE CIĘŻARÓW A UCIĄŻLIWOŚĆ PRACY
Obowiązujące w UE i w Polsce akty prawne zalecają eliminowanie ręcznego przenoszenia przedmiotów i zastępowania go transportem mechanicznym (podnośniki, taśmy). Jeśli występuje konieczność ręcznego transportu ładunków, zaleca się, aby robiły to osoby przeszkolone z uwzględnieniem zasad ergonomii w zakresie dopuszczalnym przez prawo.

PRZENOSZENIE CIĘŻARÓW Z PODŁOGI - powinno polegać na uchwycie ciężaru w przysiadzie przy plecach możliwie wyprostowanych w pozycji pionowej a następnie na uniesieniu ciężaru poprzez wyprostowanie nóg. Aby dokonać obrotu z ciężarem, należy przestawić nogi a nie skręcać tułów.

O uciążliwości pracy związanej z dźwiganiem ciężarów decydują:
wielkość fizyczna ciężaru wyrażona w kg, wielkość w sensie wymiarów przestrzennych ciężarów, jakość uchwytów, sztywność ciężarów, wysokość, z jakiej należy unieść ciężar, odległość od ciała, w jakiej należy utrzymać ciężar, masa ciała pracownika, wiek, płeć, wydolność fizyczna, muskulatura itp. szerokość rozstawu rąk, możliwość robienia przerw w pracy, pozycja ciała, chodzenie z ciężarem.

Spowodowane są one sposobem wykonywania pracy i nadmiernym przeciążeniem narządu ruchu lub też przewlekłymi chorobami obwodowego układu nerwowego, wskutek ucisku na pnie nerwowe.

Przeciążeniami układu ruchu nazywamy zespół zjawisk, w którym działanie mechaniczne przekracza wytrzymałość fizyczną lub wydolność czynnościową elementów statyczno-dynamicznych. Może ono dotyczyć mięśni i ich przyczepów, ścięgien, pochewek ścięgnistych, kaletek maziowych, łękotek i kości (złamania zmęczeniowe).

Przewlekłe zespoły bólowe kręgosłupa na tle zmian przeciążeniowych:
- Przeciążenia fizyczne kręgosłupa (nie będące następstwami wypadków, nagłego zadziałania urazów) powodowane są przede wszystkim długotrwałym obciążeniem statycznym kręgosłupa.
- Codzienne i długotrwałe utrzymywanie wymuszonej pozycji ciała doprowadza do schorzeń określanych ogólnie jako przewlekłe z.b.k., których etiopatogenezę stanowią zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne w obrębie kręgosłupa, w pierwszym okresie dotyczące zmian wstecznych w obrębie jednego lub więcej krążków międzykręgowych.
- Do uszkodzenia narządów ruchu może również doprowadzić długotrwałe wykonywanie czynności zawodowych, zwłaszcza charakteryzujących się powtarzalnością, rytmicznością, wymuszona pozycją, uciskiem lub rozciąganiem struktur anatomicznych.

- ruchy monotypowe,
- nadmierne obciążenie wysiłkiem fizycznym,
- wymuszona pozycja ciała,
- praca statyczna,
- uciski na mnie nerwów, mięśnie, naczynia,
- wibracja
- niska temperatura.

Czynniki osobnicze:
- wiek,
- płeć,
- uprzednie urazy,
- stan zdrowia,
- kondycja fizyczna.

Choroby w następstwie przeciążeń w obrębie kończyn
Urazy z przeciążenia w obrębie kończyn górnych wywoływane są przez czynności nie wymagające wprawdzie jednorazowego większego wysiłku fizycznego, pozornie nieszkodliwe dla zdrowia, ale wykonywane bardzo szybko i z dużą liczbą powtórzeń. Mogą doprowadzać do nich prace fizyczne pozornie bardzo lekkie.
Takimi czynnościami mogą być np.: długotrwałe sortowanie listów, pisanie na maszynie. Dla stawów barkowych szkodliwe jest długotrwałe utrzymywanie kończyn górnych „w powietrzu” - tj. bez podparcia.
Powtarzająca się z bardzo dużą częstotliwością i szybkością czynność może doprowadzić do takich schorzeń jak: tendosynovitis (zapalenie pochewek ścięgien), tendonitis/tendinitis (zapalenie ścięgna lub ścięgien), powtarzające się nadwyrężenia mięśnia (zapalenie powięzi mięśniowej, mialgia, zapalenie mięśnia), ganglion (torbiel galaretowata okołostawowa), wtórny zespół kanału nadgarstka.
Podobnie jak napisanie listu na maszynie czy komputerze nie jest szkodliwe. Szkodliwe okazać się jednak może pisanie wielogodzinne „jednym palcem” na komputerze.
Powtarzana bardzo znaczną liczbę razy czynność (którą należy rozpatrywać w kategoriach mikrourazów) może doprowadzić do zmian przeciążeniowo-zapalnych w obrębie przyczepów ścięgien, np. przyczepów zginaczy nadgarstka do nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej.

Urazy z przeciążenia w obrębie kończyn górnych, objawiające się klinicznie jako zapalenie ścięgien i pochewek ścięgien, zapalenie nadkłykci kości ramiennej („łokieć tenisisty”), uległy w ostatnim okresie znacznemu rozpowszechnieniu i niejednokrotnie powodują absencję chorobową.

Czynniki ryzyka - działające odrębnie lub wspólnie:
- Fizyczne - użycie siły, powtarzalne ruchy, wibracje, niewygodne pozycje,
- Organizacyjne - niski stopień niezależności/ zadowolenia z pracy, praca polegająca na wykonywaniu powtarzalnych czynności w szybkim tempie,
- Indywidualne - historia choroby, sprawność fizyczna, wiek, płeć.

Ręczne prace transportowe wymagają dużego wysiłku fizycznego i stwarzają poważne zagrożenie wypadkowe. W ich trakcie dochodzi bowiem do:
- skręcenia stawów,
- zerwania ścięgien, więzadeł,
- złamania kości,
- uszkodzenia nerwów,
- zapalenia mięśni.
Choroby ujęte w wykazie chorób zawodowych:
- zapalenie pochewek ścięgnistych i kaletek maziowych,
- uszkodzenie łąkotki, mięśni przyczepów ścięgnistych,
- martwica kości nadgarstka,
- zapalenie nadkłykci kości ramieniowej,
- zmęczeniowe złamanie kości.

- Przewlekłe zespoły bólowe kręgosłupa są chorobami parazawodowymi co wynika z faktu iż nie są ujęte w obowiązującym wykazie chorób zawodowych.
- Zespoły bólowe kręgosłupa na tle zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych kręgosłupa nie są chorobami zawodowymi - wg obowiązującego prawa!

1

---