KONSPEKT LEKCJI HISTORII W KL. II GIMNAZJUM

TEMAT: W BAROKOWO-SARMACKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ

Cele lekcji: po zakończonych zajęciach uczeń:

a) pamięta: pojęcia- Sarmata, sarmatyzm, kalwaria, ksenofobia, cechy jakie przypisywali

sobie Sarmaci,

b) rozumie: wyżej wymienione pojęcia, specyfikę sarmatyzmu będącego wytworem polskiej

kultury szlacheckiej w XVII w., wpływ sztuki barokowej na ożywienie uczuć

religijnych,

c) potrafi: prawidłowo operować pojęciami poznanymi w trakcie lekcji, wskazać i zaprezentować

zabytek architektury barokowej w Białymstoku, analizować źródła pisane

i ikonograficzne, odróżnić fakt od opinii w źródle pisanym, dokonać krytyki

wewnętrznej źródła (subiektywna relacja autora), rozpoznać i opisać strój szlachcica,

umieścić epokę na osi czasu,

W trakcie lekcji uczeń kształci umiejętności uniwersalne:

• korzystania z różnych źródeł wiedzy (podręcznik, ilustracje, źródła pisane),

• czytania ze zrozumieniem tekstów źródłowych,

• efektywnego współdziałania w zespole,

• praktycznego wykorzystywania zdobytej wiedzy (tworzenie mapy mentalnej do pojęcia-sarmatyzm,

• skutecznego porozumiewania się,

• odróżniania opinii od faktów,

• krytycznego patrzenia na różniące się opinie,

Czas: jedna godzina lekcyjna (uczniowie wcześniej otrzymali zadania)

Materiały: podręcznik, teksty źródłowe - pisane i ikonograficzne, album, ilustracje,

Metody: rozmowa nauczająca, praca z podręcznikiem i źródłami, pokaz, praca w grupie, mapa

mentalna,

P R Z E B I E G L E K C J I

Etapy	Treści	Czynności ucznia	Czynności nauczyciela
I . Wprowadzenie	Przypomnienie wiadomości: epoka baroku: geneza, cechy epoki, styl barokowy w architekturze.	Rozmowa z nauczycielem, uczniowie wykorzystują wiedzę z poprzedniej lekcji.	Nauczyciel zadaje pytania dotyczące epoki barokowej
II. Rozwinięcie	Podanie tematu i celów lekcji. Oś czasu - epoka barokowa w Polsce. Czynniki wywierające wpływ na szlachtę polską doby baroku: wojny XVII w., kontrreformacja, wzrost religijności, wpływy francuskie, włoskie, moda na orient, działalność jezuitów. I. Cechy i przykłady architektury barokowej w Polsce. -pałac królewski w Wilanowie, - pałac Branickich w Białymstoku, - polskie dworki szlacheckie,	Uczniowie zapisują temat. Uczeń rysuje na tablicy oś czasu i zaznacza czas trwania epoki barokowej w Polsce. Uczniowie notują w zeszytach. Uczniowie zostali wcześniej podzieleni na cztery grupy. Zespoły otrzymały przydział zadań. Zespół I - otrzymał zadanie Przygotowania ilustracji i wiadomości o architekturze barokowej w Polsce i w Białymstoku.	Nauczyciel prosi ucznia o narysowanie osi czasu na tablicy. Nauczyciel informuje uczniów o czynnikach oddziaływujących na ludzi epoki baroku. Nauczyciel prosi uczniów aby usiedli w grupach. Nauczyciel po prezentacji uczniów zadaje pytania: -jakie rodzaje źródeł informują o architekturze? -jakie cechy architektury renesansowej zachowane są w baroku? - jak nazywano wówczas pałac Branickich w Białymstoku?

Etapy	Treści	Czynności ucznia	Czynności nauczyciela
	II. Pobożność czasów baroku. -obyczaje związane z życiem religijnym, - formy życia religijnego, III. Życie w sarmackim stylu. -religijność a życie codzienne, -obyczaje Polaków (Sarmatów), -moda na orient, IV. Pojęcia: -sarmatyzm, -Sarmata -ideał Sarmaty (cechy, które polska szlachta sobie przypisywała), -jacy byli naprawdę (cechy powszechne wśród polskiej szlachty w XVII w.)	Zespół II - prezentuje obyczaje i formy życia religijnego Polaków w XVII w. Interpretują źródło pisane- relację cudzoziemca z pobytu w Polsce. Zespół III - omawia na podstawie źródeł pisanych obyczaje sarmackie. Uczniowie dokonują konfrontacji źródeł. Zastanawiają się nad wiarygodnością relacji Ulryka van Werduma. Porównują ze źródłem nr 2 (opis obyczajów). Opinia autora źródła nr 1 - o złotej wolności, - o obyczajach związanych z ucztowaniem i piciem alkoholu. Zespół IV - wyjaśnia Pojęcia: sarmatyzm, Sarmata. Tworzy portret idealnego Polaka - Sarmaty (cechy) oraz omawia wygląd zewnętrzny na podstawie źródeł ikonograficznych (album, ilustracje). Krótko przedstawia cechy charakteryzujące polską szlachtę.	Dlaczego nastąpił wzrost pobożności? Czy była to pobożność prawdziwie głęboka czy raczej płytka, na pokaz? Co zadziwiło cudzoziemca? Dlaczego cudzoziemiec tak nieprzychylnie ocenia Polaków? Od czego zależą opinie? Dlaczego należy konfrontować źródła? Czy źródło nr 2 potwierdza relację ze źródła nr1? Czy te obyczaje istnieją we współczesnym polskim społeczeństwie? Jakie rodzaje źródeł historycznych należało wykorzystać?
III. Podsumowanie	Mapa mentalna do pojęcia - sarmatyzm	Uczniowie na tablicy zapisują skojarzenia związane z pojęciem sarmatyzm. Praca domowa - które, cechy obyczajowości sarmackiej uważasz na pozytywne, a które wydają Ci się negatywne.	Sprawdza poprawność skojarzeń. Prosi o dokonanie hierarchizacji skojarzeń, Ocenia pracę uczniów. Podaje temat pracy domowej.

MATERIAŁY POMOCNICZE DO LEKCJI HISTORII -W BAROKOWO-SARMACKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ

ŹRÓDŁO NR 1

Urlyk van Werdum, Relacja..., XVIIw.

Nieokiełznana wolność, w jakiej Polacy żyją, i prawo, pozwalające opłacać się pieniędzmi za wszystkie zbrodnie, są powodem, że pomiędzy innymi przywarami i zabójstwo jest w Polsce bardzo zwyczajne. Sami oni mówią, że u nich za pieniądze można przed sądem dostać tyle fałszywych przysiąg, ile polskich złotych na to chce się wydać.

Jak we wszystkim zaś, tak i w gotowaniu są Polacy bardzo niechlujni. Potrawy przynoszą na stół nie od razu, lecz jedna po drugiej, ponieważ zaś potraw tych jest czasami piętnaście lub dwadzieścia, trwają ich uczty przez długie godziny. Żrą chętnie tłusto.

Przy hojnej napitce przychodzi u nich często do bójki, przy czym szabla musi walnie błyskać. Szablą tą tną i rąbią się wzajemnie po pięściach, twarzy i gdzie tylko mogą, a uchodzi u nich za rzecz zaszczytną być naznaczonym pięknymi bliznami i szramami.

ŹRÓDŁO NR 2

Uczty w domach szlacheckich, (w:) J. Kitowicz, Opis obyczajów

Jedzenie. (...) Między półmiski, rozmaitym ptactwem i ciastem napełnione, podług stołu stawiano dwie albo trzy misy ogromne, na kształt piramidów z rozmaitego pieczystego złożonych, które hajducy (służący) we dwóch nosili, boby jeden nie uniósł. Te piramidy na spodzie miały wielkie pieczenie wołowe, na nich była położona ćwiartka jedna i druga cielęciny, dalej baranina, potem indyki, gęsi, kapłony, kurczęta, kuropatwy, bekasy, im wyżej tym coraz mniejsze ptactwo (...)

Pijaństwo. (...) Natychmiast gospodarz wołał dużego kielicha, tym po brzegi nalanym pił zdrowie najdostojniejszego gościa. Pił stojąc, a razem z nim wszyscy wstali (...). Kto zaś z gości nie mógł się dłużej na nogach utrzymać albo też nie chciał być trunkiem zalanym, wynosił się nieznacznie z kompanii. Lecz (...) goniono za nim, a dogonionego wracano. (...) To było największym ukontentowaniem gospodarza, kiedy słyszał nazajutrz od służących, jako żaden z gości trzeźwo nie odszedł, jako jeden potoczywszy się, wszystkie schody przemierzył (...), jako drugiego zaniesiono do stancji (kwatery) jak nieżywego, jak ów zbił sobie głowę o ścianę, jak tamci dwaj skłóciwszy się pyski sobie powycinali (...).

RELACJA CUDZOZIEMCA - RELIGIJNOŚĆ POLAKÓW

Polacy modlą się”(...) przesadnie, a przy tym wzdychają tak, że z daleka ich słychać. Upadają na ziemię, biją głową o mur i ławki, uderzają sami siebie w twarz i wyprawiają inne i tym podobne dziwactwa. (...) W piątek nie tylko, że nie jadają mięsa, lecz nawet jaj, masła i sera albo mleka. Ryby i jarzyny, których używają, muszą być przygotowane tylko na oleju”.

KONSPEKT OPRACOWAŁA MARIOLA TARASIUK PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 15 W BIAŁYMSTOKU

---